مصریان باستان هزاران سال پیش از ساقه پاپیروس (بوریا) کاغذ ساختند. صدها هزار کتاب در کتابخانه سلطنتی اسکندریه و ۵۸ کتابخانه عمومی شهر رم، و تقریباً تمام ادبیات جهان و کتاب های مقدس آن دوران روی کاغذهایی از جنس پاپیروس ساخته شده است.
اما ارزش پاپیروس تنها به کاغذ محدود نمی شود.
جان گوده، نویسنده و بوم شناس می گوید دانشمدان دوران باستان پاپیروس را شگفتی عصر می دانستند. وی می گوید شاید تمدن مصر بدون پاپیروس رشد نمی کرد:
«در دره رود نیل، افراد برای انجام کارهای روزانه باید از آب رد می شدند، و برای این کار به قایق احتیاج داشتند، و قایق ها را از چوب پاپیروس (بوریا) می ساختند. کاربرد این قایق ها مثل قایق های امروزی از جنس فایبرگلاس بود. مردم اتیوپی هنوز هم قایق هایی از جنس پاپیروس می سازند، بنابراین ما می دانیم که این قایق ها چه شکلی است.»
آنها بعدها دریافتند که می توانند خانه هایشان را روی همان قایق ها بنا کنند. به این ترتیب لازم نبود روی زمین سفت خانه بسازند، و می توانستند روی آب هم زندگی کنند.
«بعدها متوجه شدند که با استفاده از بوریا همه چیز بسازند؛ از سبدهای حصیری تا دمپایی و طناب و غیره. آن قدر طناب درست می کردند که مازاد آن را صادر می کردند. بنابراین پیش از آن که کاغذ اختراع شود پاپیروس در زندگی روزمره مصریان نقش عمده ای داشت.»
با این همه، در طول قرن ها، بسیاری از باتلاق هایی که بوریا در آن می رویید خشک شد. آقای گوده می گوید آن مرداب ها به نظرمردم فضاهای «هدر شده» ای بود که می توانستند در آن مزرعه یا خانه بسازند. به گفته این بوم شناس، در روند تبدیل باتلاق به مزرعه و خانه، یک منبع طبیعی باورنکردنی از بین رفت. علاوه بر انواع اشیایی که با استفاده از ساقه پاپیروس ساخته می شود، باتلاق های محل رشد این گیاه زیست گاه انواع پرندگان و ماهی هاست و می تواند به کنترل آلودگی محیط زیست کمک کند:
«در تمام آن سال ها، پاپیروس فاضلاب و آب های سطحی و لجن ها را تصفیه می کرد. در واقع پاپیروس گیاه بسیار موثری برای پاک سازی باتلاق هاست.»
آقای گوده می گوید پاپیروس – که بیشترین سرعت رشد را در میان گیاهان روی زمین دارد – اخیراً توجه دوباره مسئولان را به خود جلب کرده، و نمونه اش پروژه های متعددی است که در مصر برای احیای مرداب ها برای تصفیه فاضلاب ها به اجرا درآمده:
«بسیاری از دانشمندان و مهندسان تازه به ارزش تصفیه آب از این طریق پی برده اند، چون روشی است که بسیار ارزان تمام می شود. در همه سطوح می توان از آن استفاده کرد. لازم نیست به مردابی که در نزدیکی تان است دست بزنید: کاری به آن نداشته باشید و می بینید که خود به خود کار تصفیه را انجام می دهد. یا این که می توانید یک سیستم مدیریت شده داشته باشید یعنی آب آلوده را با استفاده از کانال های بتونی مردابی هدایت کنید و به این ترتیب آلودگی آب را بزدایید. هم اکنون متخصصان روی این روش کار می کنند. و این همان روش فیلتر کردن مردابی است که ما در آمریکا به کار گرفته ایم.»
آقای گوده در کتابش با عنوان «پاپیروس، گیاهی که دنیا را به چالش گرفت» می نویسد باتلاق هایی که پاپیروس در آن ها می روید می تواند کلید پایداری در برخی از نقاط بی ثبات جهان باشد. به نظر او در حالی که منابع آب شیرین در سطح جهان کاهش شدیدی یافته، پاپیروس می تواند به حفظ این منابع کمک کند:
«مردم غالباً تالاب یا باتلاق را مکانی می دانند که آب به داخل آن فرو می رود و هرگز از آن بیرون نمی آید. حرف من این است که آبی که از راه باتلاق ها در زمین فرومی رود، ذخیره آب های زیرزمینی را که دیده نمی شود، دوباره پر می کند. پاپیروس هم به خاطر شکل خاصی که دارد، مثل چتری ای روی باتلاق را می پوشاند و سد بسیار مرطوبی زیر آن درست می شود. و این عالی است چون جلوی هدررفتن آب را می گیرد. بنابراین وجود باتلاقی با پاپیروس بسیار بهتر از فضای روبازی مثل مخزن آب روباز است: اگر در یک منطقه خشک ذخایر آبی روباز داشته باشید، مقدار زیادی از آن آب از طریق تبخیر از دست می رود.»
آقای گوده به کشورهای مصر، سودان، اتیوپی، اوگاندا و دیگر مناطقی که گیاه پاپیروس در آن می روید سفر کرده است. او با کارشناسان آب در آن مناطق همکاری می کند تا باتلاق های پاپیروس خیز را حفظ یا احیا کند. به گفته این بوم شناس این کار برای اقتصادهای محلی بسیار مفید است:
«در سال های آینده تالاب ها برای مردم کشورهای سودان جنوبی، کل سودان و آفریقای مرکزی و جنوبی مثل طلا باارزش خواهد بود، چون جزو جاذبه های گردشگری می شود. این باتلاق های پاپیروسی منبع طبیعی برای تقریباً همه چیز است: از کشاورزی محلی، تا کشاورزی در مقیاس کوچک، همه از آبی که از این سیستم به دست می آید استفاده خواهند کرد.»
جان گوده به آینده خوش بین است. حال که مردم باردیگر به مزایای پاپیروس پی می برند، آقای گوده امیدوار است این گیاه بار دیگر در سرزمینی که برآن حکم می کرد، بروید.
