هشدار: حاوی محتوای مربوط به خودکشی
هیچ‌چیز مهم‌تر از جان آدمی نیست. اگر به خودکشی فکر می‌کنید، برای کمک‌گرفتن با این شماره‌های ویژه تماس بگیرید:
در ایران: اورژانس اجتماعی ۱۲۳، صدای مشاور ۱۴۸۰ یا اورژانس روان‌پزشکی تهران ۴۴۵۰۸۲۰۰
در آمریکا: مرکز پیشگیری از خودکشی ۱۸۰۰۲۷۳۸۲۵۵، یا خط ملی پیشگیری از بحران و خودکشی ۹۸۸
در کانادا: شماره‌ی ۹۱۱ یا ۱۸۳۳۴۵۶۴۵۶۶
در بریتانیا: ۱۱۶۱۲۳
و در افغانستان: ۱۱۹
انتشار تصویر پزشکی جوان که با لبخند در اتاق عمل ایستاده است، با تیتر «خودکشی» در رسانه‌های ایران، بار دیگر به بحث‌ها در مورد نگرانی‌ها از وضعیت سلامت روان کادر درمان دامن زده است. دکتر آرش اعلایی نیز در گفت‌وگو با صدای آمریکا به زمینه‌های تکرار خودکشی در کادر درمان پرداخته است.
خبر خودکشی دکتر پرستو بخشی، متخصص ۳۵ ساله قلب در بیمارستان ابن‌سینا در شهرستان دلفان با واکنش‌های گسترده جامعه پزشکی در داخل و خارج ایران همراه شد و شماری از مقامات بهداشتی جمهوری اسلامی را به واکنش واداشت.
علی سلحشور، سرپرست اداره روابط عمومی سازمان نظام پزشکی، به این موضوع اشاره کرد که دکتر بخشی پدر و مادر خود را از دست داده بود و وزارت بهداشت کمکی به جابجایی محل طرح او نکرد.
آقای سلحشور همچنین گفت که دکتر بخشی «در لیست سیاه» این وزارت‌خانه قرار داشت و افزود که یکی از اساتید داخلی (گوارش) بیمارستان رحیمی خرم‌آباد، «نهایت بی‌انصافی، توهین و تحقیر» را نسبت به این پزشک جوان انجام داد و نصف حقوق او را پرداخت کردند.
به رغم انتشار این گزارش‌ها، مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان دلفان در استان لرستان ادعا کرد که دکتر بخشی که پیشتر در بیمارستان رحیمی خرم‌آباد مشغول کار بود، «با رضایت خود» بیمارستان ابن‌سینا این شهر را انتخاب کرده بود.
این در شرایطی است که بسیاری به فقدان حق انتخاب فارغ‌التحصیلان جوان رشته‌های حوزه سلامت و تأثیر مخرب آن بر روان آنها اشاره می‌کنند.
دکتر آرش اعلایی که پس از کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، به کمک برادرش؛ دکتر کامیار اعلایی، گروه «مهسا مدیکال» (اتحاد پزشکی برای خدمات سلامتی) را بنیان گذاشت، به صدای آمریکا توضیح داد که «سلامتی» از روز نخست تحصیل برای کسانی که در این رشته‌ها درس می‌خوانند، «بهزیستی جسم، روان و جامعه» تعریف می‌شود.
او گفت: «ولی آنها پس از مدتی فعالیت متوجه می‌شوند تبدیل به ماشینی شده‌اند که برای بیمار دارو می‌نویسند و نمی‌توانند به هدف اصلی خود که برایش درس خوانده‌اند، برسند چرا که افراد جامعه، به دلایل متعدد از جمله مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های تحمیل‌شده از سوی حکومت، قادر به «بهزیستی» نیستند و مشکلات آنها نیز به بار افراد فعال در حوزه سلامت اضافه می‌شود.»
دکتر اعلایی می‌افزاید: گروهی که در حوزه سلامت کار می‌کنند، از پیش از ورود به این رشته‌ها باید دانش‌آموزانی برجسته باشند تا از سد کنکور بگذرند و بنابراین از لحاظ کوشش و استعداد تحصیلی و رسیدن به هدف، نسبت به سایر افراد خاص‌تر هستند.
وی می‌افزاید: «زمانی که این افراد وارد دانشگاه می‌شوند، فضایی را تجربه می‌کنند که شاد، نشاط آور و مهیا برای پرورش استعداد آنها نیست و ناگزیر هستند در محیطی بسته و کنترل‌شده به طور شبانه‌روزی درس بخوانند در حالی که آینده شغلی خوبی را نیز پیش روی خود نمی‌بینند.»
به گفته او، «آنها پس از پایان تحصیل نیز باید قبول کنند در مکانی که سیستم به آنها تحمیل می‌کند، خدمت کنند و حق انتخاب مکان فعالیت خود را نیز ندارند و در مکان کاری نیز محدودیت‌های خاصی برای‌شان تعیین می‌شود. ضمن اینکه درآمدش نیز کفاف زندگی که سال‌ها برایش زحمت کشیده‌اند را هم نمی‌دهد.»
دکتر آرش اعلایی گفت: در نهایت، «سلسله‌ای از مشکلات» که فرد را به سمت خودکشی سوق می‌دهد و این موضوع در یک مرحله زمانی به وجود می‌آید و با تحریک نهایی، فرد اقدام به خودکشی می‌کند.
در این میان، در پی واکنش‌های گسترده به خبر خودکشی پرستو بخشی، سازمان نظام پزشکی کشور، خواستار تشکیل یک کمیته حقیقت‌یاب درباره خودکشی اعضای کادر درمان با اولویت موضوع دکتر پرستو بخشی شد.
سازمان نظام پزشکی همچنین «مکاتبه و رایزنی» با مقام‌های کشور برای اصلاح «برخی رویه‌های ناصواب سیستم آموزشی و کاری» برای دستیاران و پزشکان مشمول خدمت و «حفظ کرامت و منزلت» آنها را به عنوان یکی از راه‌کارهای موجود برای حل معضل خودکشی اعضای کادر درمان پیشنهاد کرده است.
حسین کرمانپور، رئیس اورژانس بیمارستان سینا تهران در‌گفتگو با «انتخاب» از بیتوجهی به از دست رفتن سرمایه‌های ارزشمند کشور انتقاد کرد و گفت: در حالی که در کشور‌های پیشرفته، نگاه به پزشکی یک نگاه توام با دانش و فن‌آوری است که در اختیار هرکسی نیست، کشور‌های جهان سوم و از جمله ایران، به پزشکی نگاه کارگری دارند.
- افزایش خودکشی میان کادر درمان و محرمانه نگه داشتن آمار
موضوع افزایش آمار خودکشی میان اعضای کادر درمان ایران به ویژه رزیدنت‌ها در چند سال گذشته و پس از فشار مضاعفی که همه‌گیری کرونا روی آنها گذاشت، بارها در رسانه‌ها خبرساز شده است.
روزنامه «اعتماد» در گزارشی در ۲۷ دی سال گذشته به نقل از بابک شکارچی، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی، نوشت که طی ۱۰ ماه در همان سال، ۱۶ دستیار پزشک «خودکشی» کردند.
در دی‌ماه گذشته، انجمن علمی روانپزشکان ایران در نامه‌ای به ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران، از آمار بالای خودکشی در بین رزیدنت‌ها خبر داد و تداوم این روند را زمینه‌ساز «فروپاشی نظام سلامت کشور» دانست.
نویسندگان این نامه پیشنهاد داده بودند تا برای پیشگیری از فروپاشی نظام سلامت، به امنیت شغلی و اقتصادی و جایگاه حرفه‌ای پزشکان جوان رسیدگی شود.
این انجمن دو نامه هم به وزارت بهداشت ارسال کرد که با بیتوجهی این وزارت‌خانه روبرو شد.
شماری از فعالان مدنی در فضای مجازی بیتوجهی وزارت بهداشت به این موضوع را در کنار تاکید «ویژه» این وزارت‌خانه بر روی برخورد با «بدحجابی» پرسنل کادر و درمان قرار داده‌اند.
وحید شریعت، رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، در مصاحبه با خبرگزاری دولتی ایرنا گفته است که وزارت بهداشت آمار دقیق‌تری از خودکشی رزیدنت‌های پزشکی دارد که اعلام نمی‌کند و افزود: «اشکال مهمی که وجود دارد این است که هر زمان مشکلی پیش می‌آید، قبل از هر کار، آمارها را محرمانه می‌کنند یا سریع تکذیب می‌کنند.»
انجمن پزشکی دانشگاه تهران تحقیقی انجام داده است که نشان می‌دهد در یک جامعه رزیدنتی ۲۰۴ نفره، بیش از ۹۳ درصد آنها، یعنی ۱۸۸ تن، دچار «فرسودگی شغلی» شده بودند و فکر خودکشی را در سر می‌پروراندند.
- موج نگران‌کننده مهاجرت کادر درمان
موج مهاجرت متخصصان بهداشت و درمان در ایران در چند سال اخیر توجه نهادهای بین‌المللی را جلب کرده است.
دکتر آرش اعلایی می‌گوید در ایران، حتی قشر اندکی از فعالان حوزه سلامت که عنوان شغلی و موقعیت مالی نسبتا خوبی دارند هم رضایتی از شرایط زندگی خود ندارند و اقدام به مهاجرت می‌کنند.
پیشتر، یک رزیدنت ارتوپدی که در ایران پزشک عمومی بود و به تازگی مهاجرت کرده است، به صدای آمریکا گفته بود که عده‌ای بدون «هیچ قابلیت خاصی» و با سهمیه در جایی قرار داشتند که به آن تعلق نداشتند و مزایای بیشتری نسبت به دیگران داشتند و این موضوع همواره به او احساسی از یأس می‌داد.
این رزیدنت ارتوپدی توضیح داد که حجم کاری «غیرانسانی» و حقوق «ناچیز» همراه با پروپاگاندای منفی رژیم که احساسی از بدبینی را میان عموم مردم ایجاد کرده بود، عرصه را به او و بسیاری دیگر تنگ کرد.
همچنین ببینید: گزارش صدای آمریکا از موج مهاجرت پزشکان؛ طبابت در ایران «صد پله سخت‌تر» از مهاجرتشماری از کارشناسان معتقدند که حکومت به جای بهبود وضعیت حرفه‌ای و اقتصادی برای نیروی کار در حوزه بهداشت و درمان و کاهش نرخ خودکشی و مهاجرت، عمدا به دنبال کوچ دادن آنها و خالی کردن دانشگاه‌ها از علاقه‌مندان به این حوزه است.
چندی پیش، مدیرکل حقوقی وزارت بهداشت ایران در نامه‌ای به دانشگاه‌ها از آنها خواست تا نام «مستنکفین از انجام تعهدات» بر اساس قانون «برقراری عدالت آموزشی» را ارائه دهند تا از خروج آنها از کشور جلوگیری شود.
دکتر محمدکاظم عطاری، پزشک و پژوهشگر پزشکی اجتماعی در این رابطه به صدای آمریکا گفته بود که بر اساس قانون جدید، افراد تا پایان خدمات تعهدی، گذرنامه نخواهند داشت و دیگر نمی‌توانند سفرهایی تفریحی داشته باشند و یا در کنگره‌های علمی شرکت کنند.
او افزوده بود: «با آغاز تحصیل در رشته‌های تخصصی پزشکی، در واقع مجوز ورود به زندانی امضاء می‌شود که شامل مدت تحصیل در دوره‌های تخصصی پزشکی و هفت سال یا بیشتر خدمت می‌شود.»
دکتر عطاری گفت: «حکومت برای جلوگیری از خروج افراد از کشور، به جای تأمین رفاه اقتصادی و شغلی و آزادی‌های اجتماعی، قفسی برای‌شان درست کرده است.»
در دی سال گذشته، علی جعفریان، رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران از خالی ماندن «۸۰۰ صندلی» در آزمون دستیاری خبر داد.
او با اعلام اینکه امروز حتی برای دستیاری «رشته‌های لوکس» هم در داخل متقاضی وجود ندارد، گفت: «نمی‌دانم چه زنگ خطری باید به صدا دربیاید که عده‌ای از خواب بیدار شوند.»