احمد جنتی دبیر شورای نگهبان ماند؛ تداوم سیاست‌های ۲۵ سال گذشته

احمد جنتی، که در ۲۵ سال گذشته همواره دبیر شورای نگهبان بوده است، بار دیگر به عنوان دبیر این شورا انتخاب شد. خبرگزاری‌های ایران روز چهارشنبه ۲۸ تیر به نقل از سخنگوی شورای نگهبان گزارش دادند که در جریان انتخابات هیات رئیسه این شورا، آقای جنتی برای یکسال دیگر به عنوان دبیر شورا برگزیده شد.

احمد جنتی ۹۱ ساله که برای نخستین بار در سال ۱۳۵۹ توسط آیت الله خمینی به عنوان یکی از فقهای شورای نگهبان منصوب شد، از سال ۱۳۷۱ هر سال در انتخابات هیات رئیسه به عنوان دبیر شورای نگهبان انتخاب شد. این در حالیست که در ۱۲ سال پیش از آن، چهار فرد مختلف دبیری این شورا را بر عهده داشتند.

انتخاب آقای جنتی برای ۲۵ سال به عنوان دبیری شورای نگهبان و مهمترین عضو این شورا در حالیست که مواضع او و تصمیمات شورای نگهبان در ۲۵ سال گذشته چالش‌ها و انتقادات بسیاری در پی داشته است.

جایگاه شورای نگهبان

شورای نگهبان قانون اساسی شامل شش فقیه و شش حقوقدان است که فقهای آن توسط رهبر جمهوری اسلامی تعیین می‌شوند. حقوقدان‌های این شورا هم توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی از میان افرادی که رئیس قوه قضائیه (یک مقام منصوب رهبر) معرفی می‌کند، انتخاب می‌شوند.

شورای نگهبان مسئولیت نظارت استصوابی بر انتخابات در ایران و همچنین تطبیق قوانین مصوب مجلس با شرع اسلام و قانون اساسی را دارد. از این رو، نخستین تردیدها در بی طرفی شورای نگهبان در نظارت بر انتخابات و تایید صلاحیت نامزدها از هنگام انتخاب اعضای آن به وجود می‌آید؛ این هنگامی است که شورای نگهبان برای تایید صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس خبرگان اقدام می‌کند.

نظارت استصوابی در انتخابات

اعضای شورای نگهبان در حالیکه مستقیم و غیرمستقیم از سوی رهبر جمهوری اسلامی انتخاب می‌شود مسئولیت تایید صلاحیت نامزدهای مجلس خبرگان، که خود مسئول نظارت بر رهبری و انتخاب رهبر بعدی است، را نیز بر عهده دارند.

همین موضوع موجب شده است که منتقدان داخلی و خارجی جمهوری اسلامی شورای نگهبان را متهم به رد صلاحیت نامزدهایی کنند که نظری همسو با رهبر جمهوری اسلامی و نزدیکان او ندارند.

رد صلاحیت نامزدهای انتخابات در ۲۵ سال گذشته که آقای جنتی دبیری شورای نگهبان را بر عهده داشته است بارها جنجال آفرین شده و انتقاداتی را حتی در میان اصلاح طلبان، که از گرایش‌های سیاسی درون نظام محسوب می شوند برانگیخته است.

واکنش نهاد های بین المللی به نقش شورای نگهبان

از سوی دیگر، کشورهای غربی و نهادهای حقوق بشری برگزاری انتخابات در ایران را به دلیل همین ردصلاحیت‌ها غیرواقعی و غیرعادلانه می دانند چرا که رای دهندگان مجبورند تنها به کسانی رای دهند که ۱۲ عضو شورای نگهبان، با نفوذ ۲۵ ساله احمد جنتی، آنها را تایید و در معرض انتخاب مردم قرار داده‌اند.

نسخه کامل گفتگو با جوزف لیبرمن: انتخابات چیزی را عوض نمی‌کند، قدرت دست خامنه‌ای است

نکته جالب توجه در نظارت استصوابی شورای نگهبان در این است که فقهای شورای نگهبان، به ویژه دبیر آن، گرایش سیاسی خود را پنهان نکرده و در مقاطعی از شخصیت‌های نزدیک به رهبری و اصولگرایان حمایت کرده‌اند.

حمایت احمد جنتی از محمود احمدی‌نژاد پیش از انتخابات سال ۸۸ خبرساز شد و یکی از دلایلی شد که اصلاح طلبان بی‌طرفی شورای نگهبان در انتخابات را زیر سوال ببرند. همان سال در حالیکه معترضان به انتخابات خواستار رسیدگی به تخلفات آشکار دولت آقای احمدی‌نژاد در انتخابات شدند، شورای نگهبان بسیاری از آن اعتراض‌ها را رد کرد و به سرعت نتیجه انتخابات را تایید کرد.

دو سال پیش نیز نجات الله ابراهیمیان، سخنگوی شورای نگهبان که بعدا استعفا داد در پاسخ به اعتراضات به ردصلاحیت‌های گسترده در انتخابات شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی احمد جنتی را تصمیم گیرنده اصلی در این ردصلاحیت‌ها معرفی کرد.

یکی از پربحث ترین اقدامات شورای نگهبان از این دست رد صلاحیت مینو خالقی، منتخب مردم اصفهان در انتخابات مجلس، پس از تایید سلامت انتخاب بود.

این عملکرد شورای نگهبان همواره موجب شده است که مقامات ایالات متحده همواره درستی انتخابات در ایران را زیر سوال ببرند و آن را نشان دهنده نظر واقعی مردم ندانند.

در آخرین واکنش‌ها، جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا به موضوع انتخابات در ایران اشاره کرد و گفت که رهبران ایران فکر می‌کنند اختیار آن را دارند که حتی به مردم بگویند به چه کسانی در انتخابات رای بدهند.

رد قوانین مصوب نمایندگان مردم

نقش شورای نگهبان در تطبیق قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی با قانون اساسی و شرع اسلام نیز انتقادات بسیاری را علیه این نهاد برانگیخته است.

شورای نگهبان بسیاری از قوانینی که جهت بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران تصویب می شود را رد کرده و به مجلس باز می‌گرداند. در آخرین مورد از این دست، شورای نگهبان به نمایندگان مجلس توصیه کرد که قانون تغییر مجازات اعدام برای جرایم مربوط به مواد مخدر را، حتی پیش از تصویب در صحن علنی، اصلاح کنند.

در این بین برخی از نمایندگان مجلس نیز از بیم ردصلاحیت توسط شورای نگهبان در انتخابات بعدی، سعی می‌کنند کمتر موضع گیری‌های کمتری در جهت خلاف نظر شورای نگهبان بگیرند.

حال به نظر می‌رسد رویکرد شورای نگهبان با انتخاب دوباره احمد جنتی به دبیری آن، همچنان برای دست کم یک سال دیگر ادامه داشته باشد.