یادداشتی در روزنامه هیل از ریچارد گلدبرگ و سعید قاسمی نژاد، مشاور ارشد و کارشناس «بنیاد دفاع از دموکراسی ها»
ریال ایران این هفته به پایین ترین ارزش خود در برابر دلار رسید. معمولا شگفتی های اقتصادی عامل محرکه نزول شدید یک واحد پول است. اما این بار چنین نیست. این سقوط تا حد زیادی واکنشی به خبر انتخاب جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی پرزیدنت ترامپ بوده است.
از زمان این تصمیم رئیس جمهوری آمریکا، ریال ۲۰ درصد ارزش خود را از دست داده است و تقریبا ۱۵ درصد از این نزول را در روزهای اخیر شاهد بوده ایم. با آغاز فعالیت رسمی جان بولتون در این هفته، بازار ایران از این ترس دارد که آمریکا در میان تلاش برای محدود کردن توسعه طلبی منطقه ای ایران به سوی سیاست های تخاصمی تری حرکت کند.
در حالی که دولت پرزیدنت ترامپ می کوشد تا نقایص توافق هسته ای ایران را بر طرف کند، او باید این ترس از سیاست های تند مشاور جدیدش را به فرصت تبدیل کند. مشخصا، کاخ سفید باید با تحریم دوباره «بانک مرکزی ایران» ترس صرافان ارز را تصدیق کند؛ این که اکنون قصد دارد آسیب هایی جدی به اقتصاد تهران بزند.
بر اساس تحلیل ما از داده های بانک مرکزی، از زمانی که پرزیدنت ترامپ در ماه اکتبر توافق هسته ای ایران را در هاله ای از ابهام فرو برد، دلار در برابر واحد پول ایران حدود ۵۰ درصد تقویت شده است. اقتصاد ایران طی اعتراضات سراسری زمستان گذشته که در آن تظاهرکنندگان نظام بانکی تحت کنترل رژیم، عدم فرصت های اقتصادی و آزادی های سیاسی را به باد انتقاد گرفتند در وضعیتی متزلزل قرار داشت.
در ماه فوریه، رهبران جمهوری اسلامی کوشیدند با بازداشت دلالان، بستن حساب های ارزی صرافان، تزریق دلار به بازار، ارائه گواهی سپرده ریالی مبتنی بر ارز و سپرده های ریالی با بهره بالا جلوی سقوط ارزش واحد پول ایران را بگیرند و تا حدودی هم موفق شدند. اما در ماه مارس، حتی این تدابیر هم اثری نداشت و موجب نگرانی صرافان شد. صرافان و دلالان ارز در سیزدهم ماه مارس هنگام معرفی مایک پمپئو، منتقد صریح توافق هسته ای ایران، به عنوان وزیر خارجه جدید به جای رکس تیلرسون، دوباره دچار دستپاچگی شدند.
ترس از تحریم های جدید تنها فاکتور محرکه نزول پر شتاب ریال نیست. سال ها فساد فراگیر و سوء مدیریت در رژیم مذهبی، اقتصاد ایران را آسیب پذیر کرده است. تهران دو نرخ مبادله ارزی دارد، یکی رسمی و یکی غیررسمی در خیابان. بر اساس ارزیابی ما تفاوت این دو نرخ در روز دوشنبه حدود ۲۱ هزار ریال بود در حالی که این تفاوت در اوائل دسامبر ۶ هزار ریال گزارش شده بود. وقتی این تفاوت افزایش می یابد خطر و بی ثباتی بیشتر می شود و پای مقام های فاسد را باز می کند که می توانند دلار را به قیمتی بالاتر در بازار بفروشند و در نرخ ارزان تر رسمی خریداری کنند.
هر چه ریال سریع تر سقوط کند، رژیم ضعیف تر خواهد شد. ایالات متحده در گذشته فرصت های بسیاری را برای منزوی کردن رهبران مذهبی ایران و توانمند کردن مردم از دست داده است. پرزیدنت ترامپ نباید این فرصت را از دست بدهد. زمان آن است که «بانک مرکزی ایران» دوباره تحریم شود.