در شرایطی که تصمیم کانادا برای قطع مناسبات اتاوا با تهران صاحبنظران و کارشناسان روابط بین الملل این کشور را در بهت و حیرت فرو برده است، رسانه ها و ناظران سیاسی این کشور هنوز پس از گذشت چند روز از اعلام این خبر،در حال تحلیل انگیزه دولتمردان کانادا و علت اصلی اتخاذ چنین اقدامی هستند.
در حالی که جان برد، وزیر امور خارجه دولت فدرال خبر تعطیلی سفارت جمهوری اسلامی ایران در اتاوا و تعطیلی سفارت کانادا در تهران و خروج غیرمنتظره دیپلمات های کانادایی از ایران را روز جمعه ۷ سپتامبر (۱۷ شهریور) در سفر اخیر خود به روسیه اعلام کرد، کارشناسان کانادایی تصمیم مقامات کشور را بی سابقه و غیرمنتظره خوانده اند. برخی از ناظران انگیزه وزیر امور خارجه کانادا برای اعلام این خبر در روسیه را اقدامی راهبردی خوانده اند، چرا که مسکو یکی از حامیان سرسخت اتخاذ سیاست گفتگو و حل دیپلماتیک بحران فعالیت های اتمی تهران و رویارویی با ایران محسوب می شود.
وزیر امور خارجه کانادا جزئیات چندانی برای تصمیم بی سابقه کشورش برای قطع روابط با جمهوری اسلامی ایران در اختیار افکار عمومی قرار نداده است و صرفاً به «بی توجهی و نقض کنوانسیون بین المللی وین و ضمانت های آن توسط ایران و محافظت از سلامت و امنیت کارمندان دیپلماتیک سفارت کانادا در ایران» بسنده کرده است.
جان ماندی، آخرین سفیر کانادا در ایران در گفتگویی با تلویزیون دولتی کانادا گفته است با وجودی که مقامات اتاوا هنوز اطلاعاتی در مورد تهدید خاصی که متوجه دیپلمات های کانادایی در تهران باشد ارایه نکرده اند، اما نگرانی دیرینه و جدی در این مورد وجود داشته است. آقای ماندی که در سال ۲۰۰۷ از ایران اخراج شد، اقدام کانادا را بسیار تعجب آمیز و «قدمی بسیار سریع و جدی» و «ترمیم مجدد مناسبات با تهران را بسیار دشوار و پرچالش» خوانده است. سفیر پیشین اتاوا در تهران به معضل عدم دسترسی شهروندان کانادایی در ایران اشاره می کند که با بسته شدن سفارت در ایران از هرگونه خدمات کنسولی و پشتیبانی و حمایت دولت متبوع خود محروم خواهند ماند.
کنت تایلور، سفیر پیشین کانادا در دوران بحران گروگانگیری دیپلمات های آمریکایی در تهران در سال ۱۹۷۹ در گفتگو با رسانه های کشورش گفته است «تعطیلی سفارتخانه دو کشور، قطع کامل روابط و تیره کردن مناسبات دیپلماتیک در طی فقط پنج روز اقدامی بسیار گستاخانه و عجولانه است که من هیچ منطقی برای توجیه آن نمی یابم».
وزیر امور خارجه کانادا در اظهارنظرهای چند روز گذشته خود در گفتگو با رسانه های رسمی کشورش ضمن خودداری از ذکر جزئیات گفته است «نگرانی هایی در مورد امنیت و سلامت مردان و زنان دیپلمات کانادا (در ایران) وجود داشت». وی با این وجود متذکر شده است «تهدید مستقیم و یا تشدید خطر امنیتی در این زمینه مطرح نبوده است».
با وجودی که افکار عمومی، به ویژه برخی از ایرانیان داخل و خارج از کشور این اقدام کانادا را به عنوان احتمال خطر بالقوه وقوع درگیری نظامی و یا حمله اسراییل و یا آمریکا به تاسیسات اتمی ایران تعبیر کردند، اما کارشناسان امور بین الملل این تصمیم را با وتهدید مستقیم و قریب الوقوع علیه ایران ،مرتبط نمی دانند.
در حالی که کانادا، از حامیان سرسخت اسراییل است و همواره بر دوستی و روابط نزدیک دو کشور تاکید می ورزد، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل در اظهارنظر اخیر خود در این مورد تصمیم کانادا برای قطع روابط با ایران را ستوده و ابراز امیدواری کرده است کشورهای دیگر نیز از این سیاست پیروی کنند.
نخست وزیر اسراییل یکشنبه 19 شهریور در مصاحبه ای با «سی بی سی»، تلویزیون دولتی کانادا در این مورد گفت «ما باید دیواری بسازیم، نه از سکوت، بلکه دیواری از محکومیت و راهکار. کانادا سنگ بنای بسیار بزرگی از این دیوار را بنا نهاده که برای صلح جهانی ضروری است».
جیمز دوین، کارشناس امور ایران در دانشگاه مونت آلیسون در سکسویل در استان نیوبرانزویک کانادا به تلویزیون دولتی این کشور ضمن ابراز شگفتی و تعجب بسیار از تصمیم غیرمنتظره کانادا برای قطع مناسبات سیاسی و بازرگانی با ایران گفته است «این تصمیم به دلیل وقوع بحرانی بسیار جدی در روابط دو کشور و یا اتفاق خیلی خاصی اخذ نشده است».
جنیس استاین، رئیس دپارتمان «امور جهانی دانشکده مانک» در دانشگاه تورنتو و یکی از سرشناس ترین کارشناسان امور خاورمیانه در کانادا اقدام اتاوا برای قطع روابط دو کشور را «مسئله حفظ امنیت کارمندان دیپلماتیک در تهران خوانده است که احتمال دارد در صورت تشدید تحریم ها و وقوع ناآرامی های مدنی، هدف اصلی حمله و اقدامات خصمانه قرار بگیرند».
وزیر امور خارجه کانادا همزمان با تصمیم کشورش برای قطع مناسبات دیپلماتیک با جمهوری اسلامی، اعلام کرد ایران و سوریه در فهرست کشورهای حامی تروریسم دولت فدرال قرار گرفته اند. برخی از تحلیلگران سیاسی، این اقدام کانادا را با تصویب «قانون عدالت کانادا برای قربانیان تروریسم» مرتبط می دانند. براساس این قانون جدید که در ماه مارس تصویب شد، راه برای شکایت قربانیان تروریسم علیه کشوری هموار می شود که در فهرست کشورهای حامی تروریسم دولت فدرال قرار دارند. کابینه دولت محافظه کار تا اواسط ماه سپتامبر فرصت دارد تا اسامی کشورهای مورد نظر را در این فهرست بگنجاند.
برایان استوارت، خبرنگار کهنه کار تلویزیون دولتی کانادا و کارشناس برجسته امور بین الملل دانشگاه تورنتو در یادداشتی در همین زمینه در مورد تصمیم بی سابقه و غیرمنتظره اتاوا برای قطع مناسبات دیپلماتیک با تهران نوشته است «کشورهای جدی، عامل غافلگیری، سردرگمی و دستپاچگی را در صدر اولویت های سیاست خارجی خود قرار نمی دهند اما تصمیم یک شبه کانادا برای قطع کلیه مناسبات با ایران، استثنایی و بسیارشگفت آور است . نه فقط سرعت اخذ این تصمیم شگفتی آفرین بوده ، بلکه این اقدام تعداد بسیاری از مقامات رسمی کشور را واداشته است تا انگیزه اصلی این اقدام را تشریح کنند».
آقای استوارت معتقد است اقدام عجولانه و بی سابقه کانادا بیش از آن که حاصل نگرانی اتاوا از امنیت و سلامت دیپلمات های کشور در تهران باشد، «ثمره فعالیت های مشکوک و بحث برانگیز سفارت جمهوری اسلامی ایران در کانادا و فعالیت های مخفیانه دیپلمات های تهران برای برنامه ریزی جهت اقدامات خصمانه علیه کشورهای غربی» بوده است.
ری بویسورت، معاون پیشین سازمان اطلاعات و امنیت دولت فدرال کانادا در مورد تصمیم اخیر کانادا به تلویزیون دولتی کشورش گفته است «چنین اقدام بی سابقه و استثنایی فقط در شرایطی بسیار جدی اخذ می شوند». وی ضمن پافشاری بر فعالیت های سفارت جمهوری اسلامی ایران در کانادا گفته است «این سفارتخانه نوعی عملیات تهدیدآمیز علیه جامعه ایرانیان مقیم کانادا به راه انداخته بود که به طور قطع تهدید جدی علیه امنیت ملی کانادا قلمداد می شود».
اظهارنظر این مقام پیشین اداره امنیت و اطلاعات دولت فدرال کانادا در حالی مطرح می شود که جیسن کنی، وزیر مهاجرت و شهروندی دولت فدرال روز دوشنبه ۱۰ سپتامبر در اظهارنظری در مورد تعطیلی سفارت خانه های ایران و کانادا و قطع مناسبات دیپلماتیک بین دو کشور گفت «افراد وابسته به حکومت جمهوری اسلامی از ورود به این کشور منع خواهند شد».
وزیر مهاجرت و شهروندی کانادا تاکید کرده است «از این پس تقاضانامه شهروندان ایرانی برای اقامت در کانادا با دقت بررسی می شود تا از ورود هر فردی که با حکومت ایران رابطه دارد و یا عضوی از ساختار این حکومت است، ممانعت به عمل آورده شود».
با وجودی که ایران و کانادا طی چندین سال گذشته روابط تیره و جدال های لفظی جدی را پشت سر گذاشته اند و تهران به تصمیم اخیر اتاوا واکنش های خشمگینی نشان داده است، اما صاحبنظران سیاسی و ناظران آگاه به روابط بین الملل معتقدند که تصمیم اخیر دولتمردان کانادا فصل جدیدی را در مناسبات این کشور با کشورهایی همچون ایران گشوده است و چرخش سیاسی و مانور دیپلماتیک غیرمنتظره دولت محافظه کار پیامدهای جدی و بلندمدتی خواهد داشت.
در حالی که جان برد، وزیر امور خارجه دولت فدرال خبر تعطیلی سفارت جمهوری اسلامی ایران در اتاوا و تعطیلی سفارت کانادا در تهران و خروج غیرمنتظره دیپلمات های کانادایی از ایران را روز جمعه ۷ سپتامبر (۱۷ شهریور) در سفر اخیر خود به روسیه اعلام کرد، کارشناسان کانادایی تصمیم مقامات کشور را بی سابقه و غیرمنتظره خوانده اند. برخی از ناظران انگیزه وزیر امور خارجه کانادا برای اعلام این خبر در روسیه را اقدامی راهبردی خوانده اند، چرا که مسکو یکی از حامیان سرسخت اتخاذ سیاست گفتگو و حل دیپلماتیک بحران فعالیت های اتمی تهران و رویارویی با ایران محسوب می شود.
وزیر امور خارجه کانادا جزئیات چندانی برای تصمیم بی سابقه کشورش برای قطع روابط با جمهوری اسلامی ایران در اختیار افکار عمومی قرار نداده است و صرفاً به «بی توجهی و نقض کنوانسیون بین المللی وین و ضمانت های آن توسط ایران و محافظت از سلامت و امنیت کارمندان دیپلماتیک سفارت کانادا در ایران» بسنده کرده است.
جان ماندی، آخرین سفیر کانادا در ایران در گفتگویی با تلویزیون دولتی کانادا گفته است با وجودی که مقامات اتاوا هنوز اطلاعاتی در مورد تهدید خاصی که متوجه دیپلمات های کانادایی در تهران باشد ارایه نکرده اند، اما نگرانی دیرینه و جدی در این مورد وجود داشته است. آقای ماندی که در سال ۲۰۰۷ از ایران اخراج شد، اقدام کانادا را بسیار تعجب آمیز و «قدمی بسیار سریع و جدی» و «ترمیم مجدد مناسبات با تهران را بسیار دشوار و پرچالش» خوانده است. سفیر پیشین اتاوا در تهران به معضل عدم دسترسی شهروندان کانادایی در ایران اشاره می کند که با بسته شدن سفارت در ایران از هرگونه خدمات کنسولی و پشتیبانی و حمایت دولت متبوع خود محروم خواهند ماند.
کنت تایلور، سفیر پیشین کانادا در دوران بحران گروگانگیری دیپلمات های آمریکایی در تهران در سال ۱۹۷۹ در گفتگو با رسانه های کشورش گفته است «تعطیلی سفارتخانه دو کشور، قطع کامل روابط و تیره کردن مناسبات دیپلماتیک در طی فقط پنج روز اقدامی بسیار گستاخانه و عجولانه است که من هیچ منطقی برای توجیه آن نمی یابم».
وزیر امور خارجه کانادا در اظهارنظرهای چند روز گذشته خود در گفتگو با رسانه های رسمی کشورش ضمن خودداری از ذکر جزئیات گفته است «نگرانی هایی در مورد امنیت و سلامت مردان و زنان دیپلمات کانادا (در ایران) وجود داشت». وی با این وجود متذکر شده است «تهدید مستقیم و یا تشدید خطر امنیتی در این زمینه مطرح نبوده است».
با وجودی که افکار عمومی، به ویژه برخی از ایرانیان داخل و خارج از کشور این اقدام کانادا را به عنوان احتمال خطر بالقوه وقوع درگیری نظامی و یا حمله اسراییل و یا آمریکا به تاسیسات اتمی ایران تعبیر کردند، اما کارشناسان امور بین الملل این تصمیم را با وتهدید مستقیم و قریب الوقوع علیه ایران ،مرتبط نمی دانند.
در حالی که کانادا، از حامیان سرسخت اسراییل است و همواره بر دوستی و روابط نزدیک دو کشور تاکید می ورزد، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل در اظهارنظر اخیر خود در این مورد تصمیم کانادا برای قطع روابط با ایران را ستوده و ابراز امیدواری کرده است کشورهای دیگر نیز از این سیاست پیروی کنند.
نخست وزیر اسراییل یکشنبه 19 شهریور در مصاحبه ای با «سی بی سی»، تلویزیون دولتی کانادا در این مورد گفت «ما باید دیواری بسازیم، نه از سکوت، بلکه دیواری از محکومیت و راهکار. کانادا سنگ بنای بسیار بزرگی از این دیوار را بنا نهاده که برای صلح جهانی ضروری است».
جیمز دوین، کارشناس امور ایران در دانشگاه مونت آلیسون در سکسویل در استان نیوبرانزویک کانادا به تلویزیون دولتی این کشور ضمن ابراز شگفتی و تعجب بسیار از تصمیم غیرمنتظره کانادا برای قطع مناسبات سیاسی و بازرگانی با ایران گفته است «این تصمیم به دلیل وقوع بحرانی بسیار جدی در روابط دو کشور و یا اتفاق خیلی خاصی اخذ نشده است».
جنیس استاین، رئیس دپارتمان «امور جهانی دانشکده مانک» در دانشگاه تورنتو و یکی از سرشناس ترین کارشناسان امور خاورمیانه در کانادا اقدام اتاوا برای قطع روابط دو کشور را «مسئله حفظ امنیت کارمندان دیپلماتیک در تهران خوانده است که احتمال دارد در صورت تشدید تحریم ها و وقوع ناآرامی های مدنی، هدف اصلی حمله و اقدامات خصمانه قرار بگیرند».
وزیر امور خارجه کانادا همزمان با تصمیم کشورش برای قطع مناسبات دیپلماتیک با جمهوری اسلامی، اعلام کرد ایران و سوریه در فهرست کشورهای حامی تروریسم دولت فدرال قرار گرفته اند. برخی از تحلیلگران سیاسی، این اقدام کانادا را با تصویب «قانون عدالت کانادا برای قربانیان تروریسم» مرتبط می دانند. براساس این قانون جدید که در ماه مارس تصویب شد، راه برای شکایت قربانیان تروریسم علیه کشوری هموار می شود که در فهرست کشورهای حامی تروریسم دولت فدرال قرار دارند. کابینه دولت محافظه کار تا اواسط ماه سپتامبر فرصت دارد تا اسامی کشورهای مورد نظر را در این فهرست بگنجاند.
برایان استوارت، خبرنگار کهنه کار تلویزیون دولتی کانادا و کارشناس برجسته امور بین الملل دانشگاه تورنتو در یادداشتی در همین زمینه در مورد تصمیم بی سابقه و غیرمنتظره اتاوا برای قطع مناسبات دیپلماتیک با تهران نوشته است «کشورهای جدی، عامل غافلگیری، سردرگمی و دستپاچگی را در صدر اولویت های سیاست خارجی خود قرار نمی دهند اما تصمیم یک شبه کانادا برای قطع کلیه مناسبات با ایران، استثنایی و بسیارشگفت آور است . نه فقط سرعت اخذ این تصمیم شگفتی آفرین بوده ، بلکه این اقدام تعداد بسیاری از مقامات رسمی کشور را واداشته است تا انگیزه اصلی این اقدام را تشریح کنند».
آقای استوارت معتقد است اقدام عجولانه و بی سابقه کانادا بیش از آن که حاصل نگرانی اتاوا از امنیت و سلامت دیپلمات های کشور در تهران باشد، «ثمره فعالیت های مشکوک و بحث برانگیز سفارت جمهوری اسلامی ایران در کانادا و فعالیت های مخفیانه دیپلمات های تهران برای برنامه ریزی جهت اقدامات خصمانه علیه کشورهای غربی» بوده است.
ری بویسورت، معاون پیشین سازمان اطلاعات و امنیت دولت فدرال کانادا در مورد تصمیم اخیر کانادا به تلویزیون دولتی کشورش گفته است «چنین اقدام بی سابقه و استثنایی فقط در شرایطی بسیار جدی اخذ می شوند». وی ضمن پافشاری بر فعالیت های سفارت جمهوری اسلامی ایران در کانادا گفته است «این سفارتخانه نوعی عملیات تهدیدآمیز علیه جامعه ایرانیان مقیم کانادا به راه انداخته بود که به طور قطع تهدید جدی علیه امنیت ملی کانادا قلمداد می شود».
اظهارنظر این مقام پیشین اداره امنیت و اطلاعات دولت فدرال کانادا در حالی مطرح می شود که جیسن کنی، وزیر مهاجرت و شهروندی دولت فدرال روز دوشنبه ۱۰ سپتامبر در اظهارنظری در مورد تعطیلی سفارت خانه های ایران و کانادا و قطع مناسبات دیپلماتیک بین دو کشور گفت «افراد وابسته به حکومت جمهوری اسلامی از ورود به این کشور منع خواهند شد».
وزیر مهاجرت و شهروندی کانادا تاکید کرده است «از این پس تقاضانامه شهروندان ایرانی برای اقامت در کانادا با دقت بررسی می شود تا از ورود هر فردی که با حکومت ایران رابطه دارد و یا عضوی از ساختار این حکومت است، ممانعت به عمل آورده شود».
با وجودی که ایران و کانادا طی چندین سال گذشته روابط تیره و جدال های لفظی جدی را پشت سر گذاشته اند و تهران به تصمیم اخیر اتاوا واکنش های خشمگینی نشان داده است، اما صاحبنظران سیاسی و ناظران آگاه به روابط بین الملل معتقدند که تصمیم اخیر دولتمردان کانادا فصل جدیدی را در مناسبات این کشور با کشورهایی همچون ایران گشوده است و چرخش سیاسی و مانور دیپلماتیک غیرمنتظره دولت محافظه کار پیامدهای جدی و بلندمدتی خواهد داشت.