اکران موفق انیمیشن کوتاه «و مادربزرگ می‌رقصید» ساخته مریم مهاجر، سینماگر ایرانی بریتانیایی، در جشنواره‌های بین‌المللی ادامه دارد.
این اثر با شرکت در چند جشنواره خاص و دریافت جایزه از فستیوال‌های معتبر جهانی، واجد شرکت در رقابت‌های سالانه «بفتا» در بریتانیا و «اسکار» در آمریکا است.
مریم مهاجر در سال ۱۳۹۸ با انیمیشن کوتاه «بابابزرگ عاشق پیشه بود» صاحب جایزه بفتا یا آکادمی هنرهای سینما و تلویزیون بریتانیا شد.
او در حال حاضر فعالیت‌های هنری خود را در لندن ادامه می‌دهد و از کارنامه حرفه‌ای درخشانی در شاخه انیمیشن برخوردار است.
انیمیشن «و مادربزرگ می‌رقصید» با حمایت مالی انستیتوی فیلم بریتانیا «بی‌اف‌آی»، توسط «انیمیت پراژکتز» تولید شد و مریم مهاجر آن را به زنان ایرانی تقدیم کرده است.
این سینماگرایرانی بریتانیایی در گفتگو با صدای آمریکا درباره انیمیشن جدید خود و ویژگی‌های آن توضیحاتی داد.
. درباره داستان انیمیشن «و مادربزرگ می‌رقصید» توضیح دهید؟
داستان درباره یک دوره قمار یا بازی ورق در خانه‌ای در تهران است. قصه‌گوی ماجرا دختر کوچکی به نام «مرمر» است که این دوره بازی ورق در منزل مادربزرگش اتفاق می‌افتد، در این اثر شاهد روایت کودکانه او از این دوره خانگی قمار هستیم.
. داستان جالبی است، چرا به سراغ چنین موضوعی رفتید؟
من همیشه علاقه زیادی به موضوعات مرتبط با زنان و به ویژه زنان ایرانی داشتم، و در این داستان، تعدادی از زنان ایرانی در کنار هم بسیار جذاب بود.
وقتی گروهی از زنان کنار یکدیگر باشند و احساس راحتی و امنیت کنند، شاهد یک حالت خاص، انرژی جادویی، و شیطنت جالبی هستیم، آنها به رغم شخصیت‌های مختلفی که دارند، همراه و حامی هم هستند و این بسیار تأثیرگذار است.
چنین حالتی در بسیاری از فرهنگ‌های جهان وجود دارد ولی من با توجه به پیشینه و فرهنگ خود از جنبه زنان ایرانی به این موضوع پرداختم.
در بسیاری از خانه‌های طبقه متوسط در ایران چنین دوره‌های هفتگی و ماهانه قمار یا بازی ورق وجود دارد ولی واقعا هدف برد و باخت نیست و نیت اصلی با هم بودن و تجربه کردن این احساس زیبایی است که درباره آن توضیح دادم.
البته من در این انیمیشن به یک دوره بازی ورق پرداختم ولی چنین دوره‌های زنانه‌ای به‌صورت‌های گوناگونی در ایران وجود دارد و زنان در کنار یکدیگر چنین احساساتی را تجربه می‌کنند.
انیمیشن «و مادربزرگ می‌رقصید»
. معمولا در آثار خود تا چه میزانی از تجربیات و مشاهدات شخصی در پردازش داستان استفاده می‌کنید؟
خیلی زیاد، از نظر شخصی فردی نوستالژیک هستم، و البته مهاجرت هم در این زمینه تأثیرگذار است و چیزهای را که دلتنگ آنها هستم، وارد داستان می‌کنم و از این طریق دوباره نزد خود می‌آورم.
البته هیچ وقت داستان با شخصیتی را که تعریف می‌کنم، بصورت کامل براساس واقعیت نیست چون در حدی که تجربه کردم، می‌توانم بگویم که هیج شخصیتی به صورت ۱۰۰ درصد برای قصه‌گویی مناسب نیست و چنین ظرفیتی ندارد.
در برخی موارد چند شخصیت را ترکیب می‌کنم، یا عوامل دیگری را به آن اضافه می‌کنم که شاید خیالی باشد ولی برای تکمیل شخصیت داستان ضروری است.
در مجموع از تجربیات شخصی خود بسیار الهام می‌گیرم، از طرفی این موضوع به صداقت اثر کمک می‌کند چون براساس واقعیت‌هایی است که خود شاهد آنها بودم.
انیمیشن «و مادربزرگ می‌رقصید»
. از چه تکنیک و المان‌های هنری در آفرینش این انیمیشن استفاده کردید؟
پیش از این که وارد دنیای انیمیشن شوم، در رشته نقاشی تحصیل کردم و چنین پیش‌زمینه‌ای دارم، به همین دلیل تأکید خاصی روی این موضوع دارم و تأثیر نقاشی در آثارم مشهود است.
شاید جالب باشد که بدانید من در اکثر مواقع دفترچه‌هایی با خود دارم و در اتوبوس، قطار، یا مسافرت، در حال کشیدن افرادی هستم که در اطراف خود می‌بینم، این طرح‌ها به من در آفرینش شخصیت‌های احتمالی داستان‌ها کمک می‌کند.
پس از آفرینش شخصیت‌ها، از بافت‌های متنوع و کلاژ استفاده می‌کنم و درنهایت همه این عوامل را با استفاده از یک برنامه دیجیتال انیمیشن دو بعدی کنار هم قرار می‌دهم.
اگر بخواهم ساده توضیح دهم، با لایه‌های قابل مشاهده زیادی مواجه هستیم که روی هم قرار گرفتند و در چنین شرایطی با آنها کار می‌کنم.
از پروژه گذشته خود استفاده از نوشته‌های فارسی در انیمیشن را آغاز کردم، البته نه برای انتقال معنی یا پیام خاصی بلکه به عنوان یک المان تصویری، مثلا در این انیمیشن حروف کلمه «رومیزی» بر روی میزی که این زنان در حال ورق بازی هستند، دیده می‌شود.
«انیمیشن «و مادربزرگ می‌رقصید
. درباره اکران انیمیشن توضیح دهید، با چه واکنش‌هایی همراه شده است؟
در دو سه هفته اخیر به‌صورت عجیبی با استقبال زیادی مواجه شده است و در عرض یک هفته سه جایزه بردم.
در یکی از جشنواره‌های سینمایی علاوه بر دریافت جایزه بهترین انیمیشن، موفق به دریافت جایزه بهترین فیلم جشنواره نیز شدم که برای یک انیمیشن کوتاه بسیار غیرمعمول است.
تابستان گذشته در نخستین اکران انیمیشن در جشنواره «پالم اسپرینگز» جایزه منتخب تماشاگران را دریافت کردم و این موفقیت‌ها در ماه‌های گذشته ادامه داشته است.
با توجه به شرکت در چند جشنواره خاص و دریافت جایزه از فستیوال‌های معتبر «و مادربزرگ می‌رقصید» واجد شرکت در رقابت سالانه بفتا و اسکار است.
مریم مهاجر
. با توجه به اینکه رقابت در این شاخه هنری به‌ویژه برای آثار دو بعدی یا مستقل بسیار دشوار است، انتظار دارید به فهرست نهایی بفتا یا اسکار برسید، تا جه میزان به دریافت جایزه چه اهمیت می‌دهید؟
از دریافت جایزه لذت می‌برم و از نظر حرفه‌ای مهم هست ولی واقعا برای جایزه انیمیشن نمی‌سازم، با چنین هدفی کار نمی‌کنم و این موضوع تأثیری در کیفیت و ویژگی آثارم ندارد.
رقابت دشواری است و انتظار ندارم به فهرست نهایی بفتا یا اسکار برسم، هنوز نمی‌دانم که چطور برای انیمیشن قبلی برنده بفتا شدم، باورکردنی نیست.
با توجه به موفقیت در چند جشنواره کلیدی و دریافت جایزه، واجد شرکت در بفتا و اسکار هستم ولی واقعا قابل پیش‌بینی نیست، امیدوارم.
مریم مهاجر، برنده جایزه بفتا
. محور اصلی آثار شما داستان‌ها و شخصیت‌های ایرانی است، چرا این موضوع برای شما اهمیت دارد؟
من آزادانه کار می‌کنم و به سراغ داستان‌هایی می‌روم که در لحظه با آنها ارتباط دارم، گفتم که شخصیتی نوستالژیک هستم و احتمالا به دلیل مهاجرت به سراغ چیزهایی می‌روم که دلتنگ آنها هستم.
یکی از پیامدهای مهاجرت این است که می‌بینی تا چه میزان خاص هستی، به‌صورت کلی می‌گویم و منظورم این نیست که من خاص هستم، ولی مثلا به‌عنوان یک ایرانی رفتار یا عاداتی داریم که در بریتانیا دیده نمی‌شود و از این منظر خاص است.
پرداختن به چنین ویژگی‌های خاصی در آثارم را دوست دارم، البته شاید در آینده به سراغ داستان‌ها و شخصیت‌های دیگری بروم ولی در حال حاضر این هستم.