استونی، کشور همسایه خود؛ روسیه را متهم کرده است که با ایجاد اختلال در سیستم «جیپیاس» یا سامانه موقعیت‌یاب جهانی در کشورهای حوزه دریای بالتیک، امنیت پروازی را به مخاطره انداخته است. استونی، لیتوانی و لتونی سه کشور حوزه دریای بالتیک هستند.
در ماه‌های اخیر، برخی از شرکت‌های هواپیمایی نیز درباره مشکلات ایجاد شده در سیستم جیپیاس در این منطقه هشدار داده بودند.
مارگوس تساهکنا، وزیر خارجه استونی، بدون ارائه مدرک مشخصی، روسیه را به ایجاد این اختلال متهم کرد.
این در شرایطی است که شرکت هواپیمایی فنلاند، به همین دلیل پروازهای خود به شرق استونی را به مدت یک ماه متوقف کرده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، کرملین هنوز درباره این اتهام اظهارنظر نکرده است.
در یک سال گذشته، گزارش‌های مختلفی درباره ایجاد اختلال در سیستم «جیپیاس» در نقاط مختلف جهان گزارش شده که نگرانی‌ها درباره امنیت پروازهای هوایی به دلیل احتمال برخورد هواپیماها با یکدیگر را افزایش داده است.
جیپیاس یا «سامانه موقعیت‌یابی جهانی»، شبکه‌ای از ماهواره‌ها و دستگاه‌های گیرنده است که برای موقعیت‌یابی کشتی‌ها، هواپیماها، و خودروها، مورد استفاده قرار می گیرد.
مسدود کردن، ایجاد اختلال، و یا تحریف سیگنال‌های جیپیاس، چندان دشوار نیست و برخی ارتش‌ها یا نیروهای نظامی کشورها با سرمایه‌گذاری بر فن‌آوری‌ها در این حوزه، قادر به انجام چنین کاری هستند.
پارازیت جیپیاس، از یک دستگاه ارسال فرکانس برای مسدود کردن یا تداخل در ارتباطات رادیویی استفاده می‌کند که معمولاً با پخش سیگنال‌هایی قوی‌تر از زمین، سیگنال‌های ماهواره‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اسپوفینگ یا جعل جیپیاس، ممکن است شامل ارسال سیگنال‌های نادرست به هواپیما یا پهپاد دشمن باشد تا مانع از عملکرد آن شود و در اکثر موارد خطرناک‌تر از پارازیت است.
ارسال پارازیت یا جعل جیپیاس در یک محدوده پروازی مشخص، هواپیماهای غیرنظامی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و خلبان و برج مراقبت را گیج می‌کند.
رویترز نوشت که براساس گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی، این پدیده در سراسر جهان به ویژه خاورمیانه، و در کشورهایی مانند ایران، عراق، اسرائیل، و اطراف دریای سیاه، افزایش یافته است.
با توجه به استفاده از این فناوری در درگیرهای نظامی، چنین چالش‌هایی در اطراف مناطق جنگی بیشتر مشاهده شده است.
از هنگام تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در پنجم اسفند ۱۴۰۰، کشورهای حوزه بالتیک، بارها درباره اختلال در سیستم جیپیاس هشدارداده‌اند.
این اختلال در منطقه وسیعی از لهستان گرفته تا سواحل سوئد و فنلاند وجود دارد و ترافیک هوایی، دریایی، و زمینی، را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
با توجه به تنوع فناوری‌هایی که در سیستم جیپیاس اختلال ایجاد می‌کنند، راهکار سریع و مشخصی برای مقابله با این پدیده وجود ندارد.
با این حال، صنعت هوانوردی جهان تلاش می‌کند تا با آگاهی‌رسانی در این زمینه، خلبان‌ها و برج‌های مراقبت را برای تشخیص و شناسایی سیگنال‌های نادرست در پروازهای هوایی آموزش دهد.
ایجاد اختلال توسط جمهوری اسلامی
رویترز اشاره کرد که اداره دریانوردی وزارت حمل‌ونقل ایالات متحده اخیرا با انتشار بیانیه‌ای، جمهوری اسلامی را به تلاش برای ایجاد اختلال در سیستم جیپیاس کشتی‌ها متهم کرد.
اداره دریانوری ایالات متحده اعلام کرد اخیرا گزارش‌هایی دریافت کرده است که براساس آن، «گروه‌هایی ناشناس» ادعا می‌کنند «کشتی‌های جنگی ایالات متحد یا ائتلاف» هستند.
براساس این بیانیه، دست‌کم در دو مورد، کشتی‌هایی که در آب‌‌های جنوبی ایران حضور داشتند، گزارش‌هایی از اختلال در جیپیاس ارائه کرده‌اند. در این دو مورد، کشتی‌های نظامی ایران دخیل بوده‌اند.
به گفته اداره دریانوردی ایالات متحده، جمهوری اسلامی در تلاش است تا با ایجاد اختلال در سیستم ناوبری این کشتی‌ها، آن‌ها را به اشتباه وارد حریم دریایی خود کرده و سپس توقیف کند.
این اداره از کشتی‌های تجاری خواسته است که مسیر حرکت خود را به اطلاع ناوگان پنجم ایالات متحده یا بریتانیا برسانند و «اتفاق‌‌های مشکوک» را به این دو نهاد اطلاع دهند.
تنش در خلیج فارس میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده طی ماه‌های اخیر افزایش یافته است.
در همین حال، گزارش‌هایی نیز درباره اختلال در سیستم جیپیاس در داخل ایران منتشر شده است که مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد می‌کند.
برخی رسانه‌های داخل ایران گزارش‌هایی را از وقوع اختلال وسیع در سامانه موقعیت‌یاب جهانی در ارتفاعات و در نتیجه سرگردانی کوهنوردان منتشر کرده‌اند و خواستار شفاف‌سازی در این زمینه شده‌اند.