راستی آزمایی| کارزار خبرسازی‌های جعلی رسانه‌های جمهوری اسلامی برای موفق نشان دادن حمله به اسرائیل

دفاع پدافندهای اسرائیل از حمله موشکی جمهوری اسلامی ایران

انتشار گسترده اطلاعات نادرست و تصاویر جعلی توسط حکومت جمهوری اسلامی از حمله بامداد ۲۶ فروردین ۱۴۰۳ به خاک اسرائیل، با موج گسترده‌ای از واکنش‌های کارشناسان راستی آزمایی و کاربران شبکه‌های اجتماعی مواجه شد.

در همان ساعات اولیه حمله ویدیوهای منتشر شده در صدا و سیما و رسانه‌های حکومتی، روایت‌هایی جعلی از اصابت موشک‌های بالستیک به اهداف نظامی مورد نظر، فرار شهروندان اسرائیلی و شادی فلسطینیان در مسجدالاقصی منتشر کردند که جعلی است. این تصاویر ابتدا در حساب‌های کاربری رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران و سپس به دفعات در صداوسیما منتشر شد.

این در حالی است که مقامات اسرائیل در همان روز، اعلام کردند که بیش از ۹۹ درصد از سیصد موشک و پهپاد ایرانی توسط سامانه‌های دفاع موشکی اسراییل و متحدانش رهگیری و منهدم شدند، و از مجموع ۱۷۰ پهپاد، ۳۰ موشک کروز و ۱۲۰ موشک بالستیک شلیک شده تنها «تعداد کمی» از موشک های بالستیک به اسرائیل، بدون آسیب جدی، رسیدند.

در همان ساعات اولیه حمله، ویدیویی جعلی با حساب‌های کاربری جام جم و روزنامه ایران در شبکه ایکس منتشر شد با این شرح که «مهمترین پایگاه هوایی اسرائیل هدف موشک خیبر قرار گرفت.»

فرهاد سوزنچی ازوب‌سایت «فکت‌نامه» در گفتگو با صدای امریکا گفت که این ویدیوی جعلی، در اصل «ویدیویی قدیمی از آتش سوزی شیلی است» که رسانه‌های حکومتی، آن را به «آثار برخورد موشک به پایگاه اسرائیل منتسب کردند.»

این کارشناس راستی آزمایی درباره «کارزار تازه اخبار جعلی جمهوری اسلامی» گفت که از همان ساعات اول حساب‌های رسمی وابسته به حکومت ایران ویدیوهایی را منتشر کردند که «هدفشان تاثیرگذار نشان دادن این حمله‌ها بود.»

ویدیوی جعلی دیگری که بارها توسط رسانه‌های رسمی حکومت ایران بازپخش شد؛ به دروغ ادعا می‌کند که شادی مردم فلسطینی را در محوطه مسجد الاقصی را از حمله جمهوری اسلامی به خاک اسرائیل نشان می‌دهد. در حالی که اصل این ویدیو مربوط به مراسم ماه رمضان بوده و ۱۶ فروردین در شبکه اجتماعی «تیک تاک» پخش شده بود.

ویدیوی جعلی که در حساب کاربری روزنامه جام جم، به حمله حکومت ایران و «ناتوانی پدافند اسرائیل» نسبت داده شده، مربوط به اصابت موشک‌های اوکراینی را به کشتی روسی در جنوب اوکراین در تاریخ ۴ فروردین است.

یک ویدیوی جعلی دیگر که توسط روزنامه شرق و به نقل از نورنیوز، رسانه منسوب به شورای عالی امنیت ملی منتشر شد، ادعا می‌شود که تصاویر مربوط به فرار مردم شهرک‌نشین در اسرائیل است.

اما این تصاویر جعلی در اصل مربوط به تجمع هواداران یک خواننده انگلیسی در بوینوس آیرس، آرژانتین است.

امید معماریان، کارشناس رسانه، درباره روش‌های جعلی‌سازی اخبار رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی، به خبرنگار صدای امریکا گفت که این روش‌ها «شباهت زیادی با الگوی روس‌ها دارد.»

این روزنامه نگار افزود رسانه‌های حکومتی «یک خبری را منتشر می‌کنند که غلط است. مثلا صحنه یک انفجاری که معمولا سریع هم می‌شود شناسایی کرد، از طریق حساب‌های کاربری جعلی متعددی پخش کنند و سعی کنند برای مدت کوتاهی توجه بگیرند.»

معماریان افزود که صرف نظر از اینکه مقامات رسانه‌ای حکومت «می‌دانند راستی آزمایی می‌شود و دروغشان فاش می‌شود، ولی کلا می‌خواهند فضای اطلاع رسانی را مخدوش کنند و افراد احساس بی‌اعتمادی کنند.»

کارشناس راستی آزمایی، فرهاد سوزنچی، روش‌های جعلی سازی و « کارزار بزرگنمایی» اخبار حمله جمهوری اسلامی به خاک اسرائیل را مشابه اخبار جعلی جمهوری اسلامی در حمله به پایگاه عین الاسد در عراق دانست.

این حمله تلافی جویانه پس از کشته شدن قاسم سلیمانی در ۱۸ دی ۱۳۹۸، نیروهای نظامی آمریکایی مستقر دو پایگاه عراقی را هدف قرار گرفت.

سوزنچی افزود: «ما می‌دانیم که آن موقع کسی کشته نشد و آسیب‌ها حداقلی بود، ولی به‌سرعت همان موقع یک کارزاری راه افتاد، مخصوصا در شبکه‌های اجتماعی، که تعداد کشته شدگان و آسیب‌ها و خسارات را بزرگنمایی کنند، از جعل سند بگیریم تا جعل عکس‌های بی‌ربط و جعل توییت یک روزنامه‌نگار اسرائیلی.»

این کارشناس راستی آزمایی، با بررسی الگوهای جعلی سازی اخبار جمهوری اسلامی در اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ افزود: «ما الگوهای مختلفی را می‌بینیم که یکی از آنها بزرگنمایی یا کوچک نمایی بود.» ویژگی دیگر «تکرار خبر دروغ» به فرم‌های مختلف از انتشار اخبار جعلی تا ادعاهای دروغ مقامات حکومتی است.

سوزنچی با تاکید بر سیستماتیک بودن «کارزار جعلی سازی اخبار» گفت که رسانه‌های حکومتی می‌خواهند این تصویر را برای مخاطبشان ایجاد کنند که این عملیات، «یک حمله بزرگ و بسیار تاثیرگذار و موفقیت آمیز بوده است و راه حلش هم تکرار و گل آلود کردن فضای رسانه و اطلاعات است.»