ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، روز دوشنبه در نطقی تلویزیونی اعلام کرد استقلال دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین را به رسمیت می‌شناسد.
پوتین این تصمیم را در بحبوحه استقرار بیش از ۱۵۰ هزار سرباز روسیه در امتداد سه مرز شمالی، شرقی، و جنوبی اوکراین و هشدارهای غرب مبنی بر قریب‌الوقوع بودن تهاجم آنها به اوکراین، گرفته است.
روزنامه «گاردین» روز دوشنبه در مطلبی به بررسی جنبه‌های گوناگون این اقدام مسکو و تبعات احتمالی پرداخته است.
- مناطق جداشده: دونتسک و لوهانسک
جدایی‌طلبان مورد حمایت روسیه در دو ناحیه دونتسک و لوهانسک که با هم دونباس خوانده می‌شوند، از سال ۲۰۱۴ از کنترل دولت مرکزی در کی‌یف خارج شده و خود را «جمهوری‌های مردمی» مستقل نامیده‌اند.
بنا بر برآورد دولت اوکراین، از آن زمان نزدیک به ۱۵ هزار نفر در درگیری‌های این منطقه کشته شده‌اند. روسیه اگرچه دخالت در این درگیری‌ها را انکار می‌کند، اما از طرق پرشماری همچون حمایت پنهان نظامی، کمک مالی، تامین واکسن‌های کووید-١٩ و صدور دست‌کم ٨٠٠ هزار گذرنامه برای ساکنان دونباس، عملا بخشی از این منازعه بوده است.
به رسمیت شناختن استقلال این مناطق از سوی مسکو به چه معنا است؟
این نخستین بار است که روسیه می‌گوید دونباس را بخشی از اوکراین قلمداد نمی‌کند و این به خودی خود می‌تواند زمینه‌ساز اعزام علنی نیروهای نظامی روسیه به این منطقه باشد، چون اکنون مسکو می‌تواند به دستاویز کمک به یک هم‌پیمان در برابر تهاجم اوکراین متوسل شود.
به گفته الکساندر بورودای، رهبر سیاسی پیشین دونتسک و عضو کنونی پارلمان روسیه، در صورت حمله اوکراین به دونباس، رهبران این منطقه با کمک روسیه دیگر نقاط دونتسک و لوهانسک را که هنوز در کنترل دولت اوکراین است، به تسلط خود در خواهند آورد. عملی شدن این سناریو می‌تواند موجب رویارویی نظامی مستقیم روسیه و اوکراین شود.
- پیامدها برای فرایند صلح مینسک
اقدام امروز پوتین عملا به معنای پایان‌دادن به توافقات مینسک ١۵ -۲۰۱۴ است که تا امروز از سوی تمامی طرف‌ها از جمله روسیه به عنوان آخرین شانس برای یک راه‌حل مسالمت‌آمیز نگریسته می‌شد. طبق این توافقات، خودگردانی گسترده‌ای به دونتسک و لوهانسک اعطا می‌شد.
- پاسخ غرب چه خواهد بود؟
دولت‌های غربی در ماه‌های اخیر روسیه را بارها تهدید کرده‌اند که تجاوز نیروهای این کشور به داخل اوکراین پاسخی شدید از جمله تحریم‌های اقتصادی گسترده به همراه خواهد داشت.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، هفته گذشته گفت به رسمیت شناختن استقلال این مناطق، سبب تضعیف هرچه بیشتر حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین و نقض فاحش قوانین بین‌المللی خواهد شد و ادعای مسکو مبنی بر تداوم تعهد این کشور به دیپلماسی جهت دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای این بحران را زیر سوال خواهد برد.
آقای بلینکن هشدار داد تهاجم با پاسخ «سریع و شدید» واشنگتن و متحدانش همراه خواهد بود.
- آیا روسیه پیشتر نیز استقلال مناطق جداشده را به رسمیت شناخته است؟
بله، روسیه پس از جنگی کوتاه با گرجستان در سال ٢٠٠٨، استقلال دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی از گرجستان را به رسمیت شناخت. از آن زمان، این کشور کمک‌های گسترده نظامی و مالی در اختیار این دو منطقه قرار داده و علاوه بر اعطای گذرنامه روسی به ساکنان‌شان، هزاران سرباز را در هر دو منطقه مستقر کرده است.
- مزایا و معایب این اقدام برای مسکو چیست؟
در مورد گرجستان، روسیه با به رسمیت شناختن استقلال آبخازیا و اوستیای جنوبی، دستاویزی برای حضور نظامی دائمی در این مناطق گرجستان و جلوگیری از الحاق این کشور به ناتو به دست آورد. مسکو احتمالا همین ملاحظات را درباره اوکراین نیز دارد.
اما این اقدام پوتین با تحریم‌های گسترده و محکومیت بین‌المللی به دلیل متارکه فرایند صلح مینسک از سوی وی همراه خواهد بود. همچنین مسئولیت حمایت اقتصادی گسترده از دو منطقه ویران در جنگ هشت‌ساله داخلی اوکراین، کار را برای روسیه دوچندان دشوار خواهد کرد.
