دکتر جلال پارسایان – تحلیلگر امور بین المللی
گرچه هنوز تردیدهایی در مورد درست بودن خبر مرگ ابوبکر البغدادی وجود دارد، ولی از مجموعه داده ها چنین بر می آید که این بار خبر درست است و فردی که به مدت چند سال عامل فجیع ترین جنایات به نام اسلام بود، و آرزوی برپایی دوباره خلافت اسلامی را داشت، برای همیشه از صفحه تاریخ حذف شده است.
خبر کشته شدن البغدادی بارها در رسانه های گوناگون انتشار یافت و ماه گذشته نیز وزیر دفاع روسیه صریحا از درستی آن سخن گفت. تلویزیون بغداد نیز حدود سه ماه پیش از مرگ او خبر داده بود – ولی احتمال زیاد می رود که این بار خبر واقعی باشد.
مقامات رسمی آمریکا و عراق هنوز نسبت به خبر کشته شدن البغدادی سخنی در تائید یا تکذیب آن انتشار نداده اند.
در هر حال، پرسش آن است که آیا این رویداد را باید پایان رویای خلافت اسلامی دانست و یا بزودی افرادی در داعش پیدا خواهند شد که پرچم خلافت را همچنان در اهتزاز نگاه خواهند داشت؟
آیا با حذف البغدادی، که تقریبا همزمان با سقوط داعش در موصل و انهدام نه چندان دور آن در رقه می باشد، پایان عمر داعش نیز فرا رسیده و یا این جنبش افراط گرای اسلامی تغییر چهره خواهد داد تا بتواند همچنان به امید برقراری اسلام سلفی آدم بکشد؟
القاعده از مدت ها پیش به صورت یک سازمان نه چندان فعال در آمده و در سال های اخیر داعش جانشین آن شده بود. پس کدام گروه جانشین داعش خواهد شد؟
نکته نخست آن است که در میان دستیاران شناخته شده البغدادی کسی را نمی توان یافت که همانند او دارای تحصیلات مذهبی بوده و صلاحیت دینی داشته باشد.
دو فردی که بیشترین شانس را برای جانشینی البغدادی دارند، هر دو از افسران برجسته ارتش صدام حسین بوده اند و از امور دینی به دورند و صلاحیت مذهبی ندارند.
البغدادی سه سال پیش در مسجد باستانی موصل در ملاء عام ظاهر شد و قصد خود را برای برپایی دوباره خلافت اسلامی اعلام داشت. نام اصلی او «ابراهیم عواد السامرایی» بود و تغییر نام را به هدف کسب صلاحیت دینی بیشتر انجام داد.
استقرار سلفی ها در عراق از ۱۴ سال پیش آغاز شد و برخی تحلیلگران می گویند که این، واکنشی نسبت به تسلط شیعیان تحت حمایت ایران بر بغداد و پایمال سازی بسیاری از حقوق و امتیازاتی بود که اهل تسنن در دوران صدام حسین و پیش از آن به طور سنتی از آن ها برخوردار بودند.
ابوبکر البغدادی خود را از خاندان پیامبر اسلام می دانست و از این رو خلافت را متعلق به خود تلقی می کرد.
آشنایان امور داعش می گویند که تنها دو نفر شانس رسیدن به جانشینی البغدادی را دارند که همانگونه که گفته شد، هر دو نظامی و فاقد زمینه های دینی هستند. همه دستیاران مذهبی البغدادی که دارای صلاحیت جانشینی او بودند، در صحنه های جنگ کشته شدند.
یکی از دستیاران نزدیک البغدادی، پیش از آن که خبر کشته شدن او انتشار یابد، «ایاذ العُبِیدی» نام دارد که حدود پنجاه سال از عمر او می گذرد و از افسران برجسته ارتش صدام حسین بوده است.
فرد دوم «ایاذ الجُمَیل» نامیده می شود که او نیز از افسران برجسته ارتش صدام بوده است و حدود چهل سال دارد. ولی هیچ یک از آن ها نمی تواند خود را خلیفه اعلام کند، زیرا هر دو فاقد تحصیلات دینی می باشند و همچنین ادعا ندارند که از نوادگان پیامبر اسلام هستند.
مشکل بزرگ دیگر در راه برپایی خلافت اسلامی موعود، آن است که پس از سقوط کامل موصل و رقه، داعش در واقع سرزمینی نخواهد داشت که در آن خلافت خود را اجرا کند.
از دیدگاه سلفی ها، خلیفه اسلامی باید «ارض التمکین» داشته باشد – یعنی بر سرزمینی حکومت کند که مردمان آن قید اطاعت از خلیفه را به گردن نهاده باشند.
در نبود «ارض التمکین»، اگر العبیدی یا الجمیل رهبری را به دست گیرد، می تواند تنها لقب «امیر» را برای خود مطالبه کند و «امارات اسلامی» برپا خواهد شد و نه «خلافت اسلامی».
جانشین «خلیفه» باید توسط یک شورای هشت نفره برگزیده شود که اکثر آن ها افراد دینی هستند. آیا آن ها یک فرد مذهبی را خلیفه اعلام خواهند کرد و دو افسر نامبرده در رکاب او خواهند بود؟
«خلافت اسلامی» و یا «امارات اسلامی» در مورد داعش، شاید در آینده نزدیک دیگر مطرح نباشد و داعش بازمانده زمین های تحت اختیار خود در عراق و سوریه را نیز از دست بدهد.
ولی مسلم آن است که تروریسم داعشی نه تنها کاملا مهار نخواهد شد، بلکه بیم آن می رود که در دیگر نقاط جهان شدیدتر نیز بشود.
احتمال دارد که بسیاری از فراریان و ستیزجویانی که جان سالم به در برده اند، به عملیات تروریستی فردی یا گروهی در کشورهای دیگر ادامه دهند که رویارویی با آن کار ساده ای نخواهد بود.
حتی اگر آرزوی نوبرپایی خلافت اسلامی به گور برده شده باشد، این اندیشه در میان تندروهای اسلامی از میان نخواهد رفت و ممکن است جهان در آینده ای نه چندان دور، دوباره شاهد پیدایش موج تازه ای از خشونت و خونریزی زیر شعارهای دینی باشد.
این نوشتار بیان کننده ارزیابی های نویسنده آن است و الزاما دیدگاه صدای آمریکا نیست.
