نمایش «زن نیک تهران» به نویسندگی و کارگردانی سوسن فرخ‌نیا، هنرمند ایرانی، به تازگی در شهر لندن به روی صحنه رفت.
این اثر اقتباسی از نمایش‌نامه «زن نیک سچوآن» نوشته برتولت برشت، نویسنده و کارگردان سرشناس آلمانی، است که به شیوه‌ای متفاوت اجرا می‌شود.
در نمایش «زن نیک تهران» سوسن فرخ‌نیا داستان اصلی را که به موضوعاتی مانند عشق، فقر، و تأثیر فقر بر اخلاقیات یک ملت می‌پردازد، به یکی از محلات فقیر شهر تهران برده است.
«زن نیک تهران» تجربه تازه‌ای برای این هنرمند ایرانی و اعضای گروه نمایشی او محسوب می‌شود و تلفیقی از اجرای زنده و مجازی روی صحنه است.
سوسن فرخ‌نیا در گفت‌وگو با صدای آمریکا درباره اجرای این نمایش در لندن، و ویژگی‌های آن توضیحاتی داد.
- این پروژه از کجا آغاز شد؟
هنگامی که همه‌گیری کووید-۱۹ آغاز شد، ما در حال تمرین «مکبث» به زبان فارسی بودیم و قصد داشتیم تا این نمایش را در لندن روی صحنه ببریم، البته این اثر نیز مانند سایر کارهای من اقتباسی از نمایش‌نامه اصلی بود.
در ابتدا فکر می‌کردیم که همه‌گیری زیاد جدی نیست و ما پس از مدتی تمرین در فضای مجازی و «زوم»، نمایش را روی صحنه خواهیم برد. اما کووید طولانی شد و تقریبا دو سال طول کشید، به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا پلتفرم جدیدی از طریق زوم ایجاد کنیم که اسم آن را «خوانش» گذاشتیم و به روخوانی پرداختیم.
با استفاده از این پلتفرم دست به تجربیات متفاوتی زدیم که برای گروه ما تازه بود، مثلا اجراهای مجازی زنده گذاشتیم که با استقبال تماشاگران نیز مواجه شد.
پس از پایان همه‌گیری به این نتیجه رسیدیم که از تجربیات این دوره استفاده کنیم و کار جدیدی انجام دهیم. پس دنبال داستانی رفتم که بتوانیم آن را به صورت ترکیبی از اجرای زنده روی صحنه و مجازی ارائه دهیم.
نمایش‌نامه «زن نیک سچوآن» اثر برتولت برشت را انتخاب کردم. من در جوانی در ایران، این نمایش را بازی کرده بودم، و از طرفی بعضی از شخصیت‌های داستان مانند خدایان را می‌شد بصورت مجازی در صحنه داشت، و هنرمندانی از راه دور به صورت زنده سایر بازیگران را همراهی کنند.
نگارش متن را آغاز کردم و داستان را به محله فقیری در شهر تهران بردم، نمایش‌نامه اصلی داستان زیبایی دارد، درباره عشق و فقر است، و اینکه چگونه اقتصاد ناسالم روی اخلاقیات یک ملت تأثیر می‌گذارد.
هنگامی که برتولت برشت در سال ۱۹۳۸ این نمایش‌نامه را نوشت، به خاطر جنگ جهانی دوم در حال مهاجرت بود و این اثر با الهام از رویدادهای آن دوران شکل گرفته است. به نظرم اقتباسی از نمایش‌نامه برای تماشاگران ما جذاب بود و پس از اتمام متن، تمرینات را شروع کردیم.
- از هنرمندانی که در این پروژه با شما همکاری دارند بگویید
اتفاق خیلی زیبایی که شکل گرفت، همراهی تعداد زیادی از هنرمندان بود. هنگامی که خبر آغاز این پروژه را اعلام کردم، بیش از ۴۰ نفر از جمله بازیگر، مشاور هنری، و عوامل فنی، از کشورهای مختلف آمادگی خود را برای شرکت در این نمایش اعلام کردند و به ما کمک کردند تا این اثر شکل بگیرد و همه ما تجربیات تازه‌ای کسب کنیم.
در شرایطی که سیاستمداران نمی‌توانند به توافق برای ارائه راه‌حل درستی برای سرزمین مادری برسند، ما هنرمندان با اتحاد و توافق موفق به انجام این پروژه شدیم.
- حضور مجازی بازیگران در صحنه چگونه میسر شد؟
دکور نمایش به این صورت است که چند مغازه را می‌بینیم که بالای آنها تعدادی آپارتمان قرار دارد و پنجره آنها بخشی از صحنه است. این پنجره‌ها در اصل صفحه نمایشی است که تصویر بازیگرانی که از طریق زوم در نقش خدایان هنرنمایی می‌کنند، با پروژکتور روی آنها نمایش داده می‌شود.
در این حالت به نظر می‌رسد که بازیگران روی صحنه با این افراد که از پنجره دیده می‌شوند، صحبت می‌کنند و آنها نیز در صحنه هستند.
پنج شخصیت به صورت مجازی در صحنه هستند، یعنی بازیگران نقش‌‌های خود را در زوم بازی می کنند و تصویر آنها در این پنجره‌ها نمایش داده می‌شود، سه نفر آنها در نقش خدایان، و دو نفر نیز از همسایه‌ها هستند.
- با توجه به سال‌ها فعالیت در عرصه هنرهای نمایشی برون‌مرزی بیشتر چه سوژه‌هایی را روی صحنه می‌برید؟
من پیش از انقلاب ایران را ترک کردم و بیست سال ساکن فرانسه بودم، بعد به انگلیس آمدم و حالا ساکن لندن هستم.
در این دوران با گروه‌های مختلف فرانسوی و انگلیسی کار کردم، ولی در سال ۲۰۰۰ دچار نوعی نوستالژی و دلتنگی شدم و تصمیم گرفتم تا روی جامعه ایرانی تمرکز کنم و آثاری به زبان فارسی را روی صحنه ببرم. هدف این بود که بتوانیم با بازیگران ایرانی، نمایش‌هایی را به زبان فارسی در تئاترهای خوب لندن اجرا کنیم.
من به آثار کلاسیک علاقمند هستم ولی نه به این صورت که همان نمایش‌نامه اصلی را اجرا کنیم، اقتباسی از این آثار کلاسیک را روی صحنه می‌بریم و آنها را با فرهنگ خودمان تطبیق می‌دهیم. تلاش می‌کنم تا اندوخته‌‌ها و تجربیاتی که در این سال‌ها کسب کردم، به این صورت به زبان فارسی و با بازیگران ایرانی ارائه دهم.
بعضی وقت‌ها نیز داستان‌های ایرانی یا مرتبط به ایران را با شخصیت‌های ایرانی به زبان انگلیسی اجرا کردیم، که با استقبال مناسبی مواجه شد و تماشاگران زیادی داشتیم.
در این سال‌ها گروه نمایشی ما کارهای متنوعی انجام داده است، من ورک‌شاپ یا کلاس‌های آموزشی خود را اینجا برگزار می‌کنم و خوشبختانه بازیگران خوبی پرورش پیدا کردند. تعدادی از آنها با گروه‌های انگلیسی همکاری می‌کنند و به دلیل علاقه به فرهنگ ایرانی خود در کنار ما هم هستند.
معمولا موضوعات اجتماعی و اخلاقی را روی صحنه می‌بریم، به سیاست علاقمند هستم و خبرها را دنبال می‌کنم ولی تا زمانی که در موضوعی تخصص نداشته باشم، به سراغش نمی‌روم، ترجیح می‌دهم درباره مسائل اجتماعی، اخلاقی، و روان‌شناسی سرزمین مادری و ملت کار کنم.
مایل هستم به دنبال این بروم که چه ویژگی‌های روان‌شناسی باعث می‌شود که ما همواره بگوییم تقصیر دیگران است، بدون اینکه تشخصی بدهیم خود ما هم نقشی در این جریان‌ها داریم.
- برای فعالیت در عرصه هنرهای نمایشی برون‌مرزی با چه چالش‌هایی رو‌به‌رو هستید؟
همه گروه‌های آلترناتیو و هنرمندانی که برای جوامع خود کار می‌کنند، با مشکل بودجه مواجه هستند. ما در بیش از دو دهه گذشته با همکاری دوستان دیگر در کشورهای مختلف، در جشنواره‌های تأتر مختلفی روی صحنه رفتیم، و چند جشنواره هم در لندن برگزار کردیم، گروه آلترناتیو شناخته‌شده‌ای هستیم.
در برخی موارد از بودجه سازمان‌های فرهنگی، هنری، و آموزشی استفاده می‌کنیم، در این رابطه با بهره‌گیری از تجربیات خود، کار را به صورت سیستماتیک و رسمی پیش بردم و یک سازمان غیرانتفاعی تأسیس کردم، به این صورت نبود که فقط چند نفر دور هم جمع شویم و نمایش اجرا کنیم.
این موضوع خیلی به گروه کمک کرده است، بودجه هنگفتی نداریم ولی وضع ما نسبت به خیلی از گروه‌های انگلیسی یا فرانسوی بهتر است. در تئاترهای شناخته‌ای شده‌ای در لندن، به ویژه در شمال این شهر، به روی صحنه می‌رویم که ایرانی‌های زیادی ساکن این منطقه هستند.
در این میان از کمک‌های مختلف برخی گروه‌های غیرانتفاعی، هنرمندان ایرانی و غیرایرانی، و هنردوستان استفاده کردیم که با ما همراه بودند، فضای خوبی در شهر لندن است، و با همکاری اعضای گروه و تمامی بچه‌ها کارها را پیش می‌بریم.
