مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی اعلام کرده است که حدود ۶۸ درصد از شهرهای ایران در حریم گسل‌های فعال احداث شده است.
سایت خبری «پیام ما» با نشر این آمار گزارش داده است که از مجموع تمامی شهرهای ایران، نقشه حریم گسل‌ها برای ۶ کلانشهر تهیه شده و از وضعیت دیگر شهرهای کشور اطلاعی در دست نیست.
از سوی دیگر، در شهرهای جدید و مناطق درحال توسعه در مجاورت کلانشهرها، حریم گسل رعایت نمی‌شود و در این گزارش عنوان شده که در محدوده شهر جدید پردیس، چندین گسل مهم و فعال وجود دارد که ساخت‌وساز بر روی آنها صورت گرفته است.
بر اساس این گزارش، در شهر تهران حدود نیمی از ساختمانها ضعیف و فرسوده هستند و حدود ۱۲ هزار ساختمان باید از نظر مقاومت مورد بررسی و «اقدام فوری» قرار بگیرند.
در پی وقوع زلزله مهیب سال گذشته در جنوب شرق ترکیه و لرزش محسوس در چندین کشور، شماری از کارشناسان نسبت به وقوع رخدادی مشابه در ایران ابراز نگرانی کردند.
کارشناسان زمین‌شناسی بارها در این زمینه هشدار داده و گفته‌اند که در صورت وقوع زلزله‌ای با درجه بالای هفت در تهران، فاجعه‌ای انسانی در پایتخت رخ خواهد داد.
آنها می‌گویند وسعت خرابی در کلان‌شهر‌های واقع بر گسل‌های فعال از جمله تبریز، مشهد، اهواز نیز در این شرایط وسیع و فاجعه‌آفرین خواهد بود.
طی سال‌های اخیر، بسیاری از متخصصان، بارها از فساد دولتی در زمینه صدور مجوز ساخت‌وساز در حریم گسل‌ها و رعایت نشدن استانداردهای لازم برای ایمنی ساختمانها انتقاد کرده‌اند.
مطابق آیین‌نامه ایمنی ساختمانها در برابر زلزله یا استاندارد ۲۸۰۰ احداث ساختمان‌های با جمعیت بسیار بالا از جمله بیمارستان‌ها، مدارس و مخازن سوخت و غیره، همچنین احداث ساختمان‌های بلند در حریم گسلی ممنوع است.
با این حال، رئیس زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید در شهر تهران، نزدیک به ۱۰۰ برج ۱۲ طبقه، نزدیک به ۱۶ بیمارستان، مخازن سوخت و اماکن مهم دیگر احداث شده روی گسل هستند.
در شهر تهران، مهمترین گسل‌ها، گسل مشا، گسل شمال تهران و گسل ری (شمالی – جنوبی) هستند.
در شهریور ماه گذشته، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت برآورد اولیه خسارت برای زلزله ۷ ریشتری نشان می دهد که در محدوده تهران و کرج، آسیب جدی به بیش از ۲ میلیون واحد مسکونی با بیش از ۶ میلیون جمعیت وارد خواهد شد و مجاورت این دو کلانشهر، ابعاد ریسک را چند برابر سایر گستره های مراکز استانی دیگر کرده است.
این مقام دولتی تأکید کرد که در شهرهای یزد و زاهدان، بیش از ۷۰ درصد ساختمان ها آسیب پذیر هستند.
هشدارها و نگرانی‌ها در شرایطی مطرح می‌شوند که در عمل کاری برای پیشگیری از فاجعه انجام نشده است.
علیرضا زاکانی، شهردار تهران گفته بود که ۳ هزار سال است که در تهران زلزله نیامده است و تهدیدی در حوزه زلزله برای پایتخت ایران وجود ندارد.
در مهرماه گذشته، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، به خبرآنلاین گفت که برآوردهایی از میزان تلفات احتمالی زلزله وجود دارد اما محرمانه است.
پیروز حناچی، شهردار سابق پایتخت ایران، گفته بود که اگر زلزله بالای ۷ ریشتر، در بدترین شرایط، یعنی زمانی که مردم در خانه‌های خود خوابیده‌اند، فعال شود، پیش‌بینی شده که ۴۰۰ هزار نفر کشته شوند.»
با این حال اقدامی جهت هشدارها و راه‌کارهای متعدد ارائه‌شده در این مورد صورت نگرفته است.
رئیس سازمان نظام مهندسی ایران چندی پیش گفت گزارشی که برای ارزیابی حادثه فروریختن ساختمان پلاسکو تهیه شده بود پس از گذشت هفت سال هنوز در قفسه کتابخانه‌ها «در حال خاک‌خوری» است.
حمزه شکیب با اشاره به عدم اجرایی شدن مقررات ملی ساختمان می‌گوید: «وقتی قرار است کاری انجام نشود؛ چرا مقررات تدوین می‌کنند.»
