پس از گذشت چهار ماه از انتخاب حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران مقامات جمهوری اسلامی حبس خانگی میرحسین موسوی و مهدی کروبی، دو رهبر مخالف حکومت را مورد بازبینی قرار می دهند، اما محافظه کاران نگران پیامدهای آزادی این دو مرد هستند.
میرحسین موسوی و مهدی کروبی، نامزدهای دوره پیشین ریاست جمهوری هستند که رهبران «جنبش سبز» به شمار می روند.
موسوی و کروبی هرگز در هیچ دادگاهی محاکمه و یا محکوم نشدند اما هر دو که دهه ۷٠ زندگی شان را پشت سرمی گذارند، بیمار هستند و از اوایل سال ٢٠۱۱ تاکنون تحت حبس خانگی و نظارت مدام نهادهای امنیتی ایران بوده اند.
اما الان به نظر می رسد که ایران نسبت به ترمیم اختلافات قدیمی، چه در داخل و چه با جهان غرب تمایل دارد و به نظر می رسد به همین دلیل با آسان تر کردن شرایط حبس خانگی موسوی و کروبی، پرونده آن ها را به شورای امنیت ملی کشور ارجاع کرده است.
مهدی کروبی و میرحسین موسوی در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد، رئیس جمهوری تندروی ایران «فتنه گر» نامیده و به همکاری با دشمنان ایران به هدف تضعیف حکومت جمهوری اسلامی متهم شدند.
اما از زمان انتخاب روحانی، آن ها هم اکنون به صورت هفتگی اجازه دارند با خانواده هایشان ملاقات کنند. رفتار محافظان امنیتی آن ها نرم تر شده و وضعیت دسترسی هر دو رهبر به پزشکان متخصص بهتر شده است.
محمد تقی، یکی از پسران کروبی که در بریتانیا اقامت دارد، می گوید «از زمان به قدرت رسیدن آقای روحانی، وضعیت سیاسی به طور کامل تغییر کرده و وضعیت بازداشت پدرم هم به طور قطع بهتر از گذشته است اما این حبس بر اساس قانون ایران کاملاً غیرقانونی است. تردیدی در این امر وجود ندارد».
ضمانتی برای آزادی رهبران مخالف وجود ندارد
ده ها زندانی سیاسی در ایران مشمول عفو قرار گرفته اند و به نظر می رسد روحانی قصد دارد محدودیت ها و ممنوعیت های اجتماعی و سیاسی را کاهش دهد که در طی دو دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد بر جامعه و مردم تحمیل شده بود.
اما در مورد آقای موسوی و کروبی مسئله پیچیده است. موسوی سال های طولانی در دهه ۱٩۸٠ نخست وزیر و کروبی نیز زمانی رئیس مجلس شورای اسلامی بود.
نیروهای امنیتی جنبشی را سرکوب کردند که به انتخاب مجدد احمدی نژاد و تقلب در انتخابات اعتراض داشت.
مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری اوایل ماه جاری اعلام کرد پرونده کروبی و موسوی در شورای عالی امنیت ملی مورد بررسی مجدد قرار می گیرد.
این شورا مسئول تعیین سیاست امنیتی و دفاعی است و پس از انتخاب روحانی دچار تغییر و تحولاتی شده است که انعکاس دهنده تغییرات ساختاری حکومتی در تهران است.
موسوی و کروبی بیمار هستند و مشکلات جسمی آن ها رهبر روحانی کشور را نگران می کند، چون هرگونه شواهدی مبنی بر رو به وخامت گذاشتن وضعیت سلامت آن ها در بازداشت مقامات تهران، عاملی برای زبانه کشیدن آتش خشم هواداران آن ها خواهد بود. با این وجود، وضعیت بیماری آن ها آزادی آن ها را ضمانت نخواهد کرد.
سیاوش رنجبر دائمی، کارشناس امور ایران در دانشگاه منچستر بریتانیا می گوید «مقامات اصلاً نمی دانند با چه واکنشی روبرو خواهند شد. موسوی و کروبی به شخصیت های بدل شده اند که توجه و علاقه بسیاری را به خود جلب کرده و به قهرمان ها و شخصیت هایی بدل شده اند که جایگاه آن ها را به عرش اعلا برده است».
نهادهای امنیتی احتمالاً نگران هستند که پس از آزادی آن ها راهپیمایی های عظیمی در حمایت از آن ها به راه بیافتد و فصل سیاسی جدید ایران در دولت روحانی را با مشکل مواجه کند. به علاوه، آیت الله خامنه ای، رهبر ایران تقریباً به طور قطع می خواهد اطمینان حاصل کند که ناآرامی های سال ٢٠٠٩ تکرار نشوند چرا که این اعتراض های خیابانی حاکمیت و اقتدار او و موجودیت جمهوری اسلامی را در معرض تهدید جدی قرار دادند.
بهبود شرایط
مهدی کروبی ۷۶ سال دارد و در شمال تهران در حبس خانگی به سر می برد. فاطمه، همسر و دو فرزند و نوه های آقای کروبی هم هر چهارشنبه اجازه دارند تا چند ساعت با او ملاقات کنند. در طی این دیدارها فقط یک محافظ امنیتی در اتاق حضور دارد و خانواده تا حدی می تواند حریم خصوصی داشته باشند.
خانواده هر دو رهبر زندانی پیش از برگزاری انتخابات اخیر ماه ها اجازه تماس با دنیای خارج را نداشتند.
محمد تقی کروبی می گوید «ما خیلی نگران بودیم، هیچ کس نمی دانست چه اتفاقی برای آن ها افتاده است».
در طی بعضی از دیدارها حتی هشت محافظ در اتاق حاضر بودند و اعضای خانواده اجازه تماس خصوصی با این دو رهبر زندانی نداشتند. هر گونه نقض مقررات و شروط با تنبیه و تعویق دیدارهای بعدی مواجه می شد.
آقای کروبی خود را با خواندن کتاب ها و دو روزنامه ای که همسرش اجازه دارد برای او ببرد، سرگرم می کند. او همچنین مشغول نوشتن خاطرات خود است.
کروبی طی دو ماه گذشته کمردرد داشته و برای راه رفتن مشکل دارد. بعد از درخواست خانواده، پزشکی برای او انتخاب کردند تا او را در منزل درمان کند. محمد تقی می گوید «این خود یک تغیر است. چهار تا پنج هفته طول کشید اما در نهایت اجازه دادند دکتر با او ملاقات کند».
مهدی کروبی در اواخر ماه ژوییه در بخش قلب بیمارستان تهران بستری شد و انسداد رگ قلب او تحت درمان قرار گرفت.
میرحسین موسوی ۷۱ ساله نیز اوایل همان ماه دو بار به علت نوسان فشار خون به مدت ۲۴ ساعت در همان بیمارستان بستری شد.
موسوی در اواسط سال ٢٠۱۲ نیز با مشکلات قلبی روبرو شد و زمانی که به همراه محافظان امنیتی به همراه زهرا رهنورد، همسرش مراجعه کردند، از بستری کردن او خودداری شد.
موسوی در ناحیه پا، معده و قلب مشکلاتی دارد. اردشیر امیرارجمند، مشاور آقای موسوی در فرانسه می گوید «وضعیت سلامت و جان او «در دست نیروهای امنیتی است».
ارجمند می گوید «او فقط به میزان محدودی به درمان پزشکی دسترسی دارد اما خانواده او هنوز خیلی نگران هستند چون شرایط او نیازمند درمان مرتب در فضایی آرام و بدون تنش و با دکتری است که خانواده به او اعتماد و اطمینان دارند».
موسوی و همسرش هم اکنون به صورت هفتگی با دخترانشان دیدار می کنند. آقای ارجمند با اشاره به ارجاع پرونده به شورای عالی امنیت ملی می گوید «این ها علائم و نشانه های مثبتی هستند. ما امید تازه ای به آینده بسته ایم. اما هیچ روند قضایی طی نشده است و حبس آن ها به منزله بازداشت غیرقانونی است».
چالش سیاسی
شورای عالی امنیت ملی تحت نظارت رئیس جمهوری فعالیت می کند و همین امر فرصتی فراهم می کند که روحانی بتواند در هر تصمیمی در مورد سرنوشت این دو مرد تا حدودی اعمال نفوذ کند.
سعید جلیلی، رزمنده جنگ و چهره ای تندرو و افراطی بود، او در دولت جدید از مقام دبیری این شورا کنار گذاشته شد و چند تن از چهره ها و اعضای مهم کابینه روحانی در این شورا منصوب شدند.
رنجبر دائمی، استاد دانشگاه منچستر می گوید «علی شمخانی، رئیس جدید این شورا کسی است که همواره بر خلاف امواج شنا کرده و یک مقام امنیتی منطقی و بی پرده محسوب می شود. انتخاب او نمایانگر گذار به دوران بسیار متفاوت با زمان ریاست جلیلی است».
خامنه ای تعدادی از اعضای مهم شورای امنیت ملی را منصوب کرده و روسا و فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای مسلح از جمله این اعضا هستند که رهبر منصوب می کند. اگر این اعضا نگران برگزاری راهپیمایی های مردمی عظیم باشند، به احتمال بسیار از هر گونه تصمیمی برای آزادی این دو رهبر مخالف اجتناب خواهند کرد. در هر صورت، خامنه ای فردی است که باید هر گونه تصمیم این شورا مورد تایید قرار دهند.
امروز بیش از ٩٥٠ روز است که انزوای این دو رهبر مخالف ادامه داشته و به نظر می رسد هیچ یک هنوز قول نداده اند که به ازای آزادی سکوت خواهند کرد.
محمد تقی کروبی می گوید شرط سکوت کاملاً و به طور قطع غیرقابل پذیرش است. او می گوید پدرم در طی آخرین دیدار خانوادگی خود به روشنی تصریح کرد که «اگر قرار است که مردی آزاد باشم، از همه حقوق خود در مقام یک مرد آزاده بهره خواهم جست. من با مردم صحبت می کنم، از آن ها سپاسگزاری می کنم و در مورد مسائلی سخن خواهم گفت که مردم انتظار دارند سیاستمداران در مورد آن ها صحبت کنند».
میرحسین موسوی و مهدی کروبی، نامزدهای دوره پیشین ریاست جمهوری هستند که رهبران «جنبش سبز» به شمار می روند.
موسوی و کروبی هرگز در هیچ دادگاهی محاکمه و یا محکوم نشدند اما هر دو که دهه ۷٠ زندگی شان را پشت سرمی گذارند، بیمار هستند و از اوایل سال ٢٠۱۱ تاکنون تحت حبس خانگی و نظارت مدام نهادهای امنیتی ایران بوده اند.
اما الان به نظر می رسد که ایران نسبت به ترمیم اختلافات قدیمی، چه در داخل و چه با جهان غرب تمایل دارد و به نظر می رسد به همین دلیل با آسان تر کردن شرایط حبس خانگی موسوی و کروبی، پرونده آن ها را به شورای امنیت ملی کشور ارجاع کرده است.
مهدی کروبی و میرحسین موسوی در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد، رئیس جمهوری تندروی ایران «فتنه گر» نامیده و به همکاری با دشمنان ایران به هدف تضعیف حکومت جمهوری اسلامی متهم شدند.
اما از زمان انتخاب روحانی، آن ها هم اکنون به صورت هفتگی اجازه دارند با خانواده هایشان ملاقات کنند. رفتار محافظان امنیتی آن ها نرم تر شده و وضعیت دسترسی هر دو رهبر به پزشکان متخصص بهتر شده است.
محمد تقی، یکی از پسران کروبی که در بریتانیا اقامت دارد، می گوید «از زمان به قدرت رسیدن آقای روحانی، وضعیت سیاسی به طور کامل تغییر کرده و وضعیت بازداشت پدرم هم به طور قطع بهتر از گذشته است اما این حبس بر اساس قانون ایران کاملاً غیرقانونی است. تردیدی در این امر وجود ندارد».
ضمانتی برای آزادی رهبران مخالف وجود ندارد
ده ها زندانی سیاسی در ایران مشمول عفو قرار گرفته اند و به نظر می رسد روحانی قصد دارد محدودیت ها و ممنوعیت های اجتماعی و سیاسی را کاهش دهد که در طی دو دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد بر جامعه و مردم تحمیل شده بود.
اما در مورد آقای موسوی و کروبی مسئله پیچیده است. موسوی سال های طولانی در دهه ۱٩۸٠ نخست وزیر و کروبی نیز زمانی رئیس مجلس شورای اسلامی بود.
نیروهای امنیتی جنبشی را سرکوب کردند که به انتخاب مجدد احمدی نژاد و تقلب در انتخابات اعتراض داشت.
مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری اوایل ماه جاری اعلام کرد پرونده کروبی و موسوی در شورای عالی امنیت ملی مورد بررسی مجدد قرار می گیرد.
این شورا مسئول تعیین سیاست امنیتی و دفاعی است و پس از انتخاب روحانی دچار تغییر و تحولاتی شده است که انعکاس دهنده تغییرات ساختاری حکومتی در تهران است.
موسوی و کروبی بیمار هستند و مشکلات جسمی آن ها رهبر روحانی کشور را نگران می کند، چون هرگونه شواهدی مبنی بر رو به وخامت گذاشتن وضعیت سلامت آن ها در بازداشت مقامات تهران، عاملی برای زبانه کشیدن آتش خشم هواداران آن ها خواهد بود. با این وجود، وضعیت بیماری آن ها آزادی آن ها را ضمانت نخواهد کرد.
سیاوش رنجبر دائمی، کارشناس امور ایران در دانشگاه منچستر بریتانیا می گوید «مقامات اصلاً نمی دانند با چه واکنشی روبرو خواهند شد. موسوی و کروبی به شخصیت های بدل شده اند که توجه و علاقه بسیاری را به خود جلب کرده و به قهرمان ها و شخصیت هایی بدل شده اند که جایگاه آن ها را به عرش اعلا برده است».
نهادهای امنیتی احتمالاً نگران هستند که پس از آزادی آن ها راهپیمایی های عظیمی در حمایت از آن ها به راه بیافتد و فصل سیاسی جدید ایران در دولت روحانی را با مشکل مواجه کند. به علاوه، آیت الله خامنه ای، رهبر ایران تقریباً به طور قطع می خواهد اطمینان حاصل کند که ناآرامی های سال ٢٠٠٩ تکرار نشوند چرا که این اعتراض های خیابانی حاکمیت و اقتدار او و موجودیت جمهوری اسلامی را در معرض تهدید جدی قرار دادند.
بهبود شرایط
مهدی کروبی ۷۶ سال دارد و در شمال تهران در حبس خانگی به سر می برد. فاطمه، همسر و دو فرزند و نوه های آقای کروبی هم هر چهارشنبه اجازه دارند تا چند ساعت با او ملاقات کنند. در طی این دیدارها فقط یک محافظ امنیتی در اتاق حضور دارد و خانواده تا حدی می تواند حریم خصوصی داشته باشند.
خانواده هر دو رهبر زندانی پیش از برگزاری انتخابات اخیر ماه ها اجازه تماس با دنیای خارج را نداشتند.
محمد تقی کروبی می گوید «ما خیلی نگران بودیم، هیچ کس نمی دانست چه اتفاقی برای آن ها افتاده است».
در طی بعضی از دیدارها حتی هشت محافظ در اتاق حاضر بودند و اعضای خانواده اجازه تماس خصوصی با این دو رهبر زندانی نداشتند. هر گونه نقض مقررات و شروط با تنبیه و تعویق دیدارهای بعدی مواجه می شد.
آقای کروبی خود را با خواندن کتاب ها و دو روزنامه ای که همسرش اجازه دارد برای او ببرد، سرگرم می کند. او همچنین مشغول نوشتن خاطرات خود است.
کروبی طی دو ماه گذشته کمردرد داشته و برای راه رفتن مشکل دارد. بعد از درخواست خانواده، پزشکی برای او انتخاب کردند تا او را در منزل درمان کند. محمد تقی می گوید «این خود یک تغیر است. چهار تا پنج هفته طول کشید اما در نهایت اجازه دادند دکتر با او ملاقات کند».
مهدی کروبی در اواخر ماه ژوییه در بخش قلب بیمارستان تهران بستری شد و انسداد رگ قلب او تحت درمان قرار گرفت.
میرحسین موسوی ۷۱ ساله نیز اوایل همان ماه دو بار به علت نوسان فشار خون به مدت ۲۴ ساعت در همان بیمارستان بستری شد.
موسوی در اواسط سال ٢٠۱۲ نیز با مشکلات قلبی روبرو شد و زمانی که به همراه محافظان امنیتی به همراه زهرا رهنورد، همسرش مراجعه کردند، از بستری کردن او خودداری شد.
موسوی در ناحیه پا، معده و قلب مشکلاتی دارد. اردشیر امیرارجمند، مشاور آقای موسوی در فرانسه می گوید «وضعیت سلامت و جان او «در دست نیروهای امنیتی است».
ارجمند می گوید «او فقط به میزان محدودی به درمان پزشکی دسترسی دارد اما خانواده او هنوز خیلی نگران هستند چون شرایط او نیازمند درمان مرتب در فضایی آرام و بدون تنش و با دکتری است که خانواده به او اعتماد و اطمینان دارند».
موسوی و همسرش هم اکنون به صورت هفتگی با دخترانشان دیدار می کنند. آقای ارجمند با اشاره به ارجاع پرونده به شورای عالی امنیت ملی می گوید «این ها علائم و نشانه های مثبتی هستند. ما امید تازه ای به آینده بسته ایم. اما هیچ روند قضایی طی نشده است و حبس آن ها به منزله بازداشت غیرقانونی است».
چالش سیاسی
شورای عالی امنیت ملی تحت نظارت رئیس جمهوری فعالیت می کند و همین امر فرصتی فراهم می کند که روحانی بتواند در هر تصمیمی در مورد سرنوشت این دو مرد تا حدودی اعمال نفوذ کند.
سعید جلیلی، رزمنده جنگ و چهره ای تندرو و افراطی بود، او در دولت جدید از مقام دبیری این شورا کنار گذاشته شد و چند تن از چهره ها و اعضای مهم کابینه روحانی در این شورا منصوب شدند.
رنجبر دائمی، استاد دانشگاه منچستر می گوید «علی شمخانی، رئیس جدید این شورا کسی است که همواره بر خلاف امواج شنا کرده و یک مقام امنیتی منطقی و بی پرده محسوب می شود. انتخاب او نمایانگر گذار به دوران بسیار متفاوت با زمان ریاست جلیلی است».
خامنه ای تعدادی از اعضای مهم شورای امنیت ملی را منصوب کرده و روسا و فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای مسلح از جمله این اعضا هستند که رهبر منصوب می کند. اگر این اعضا نگران برگزاری راهپیمایی های مردمی عظیم باشند، به احتمال بسیار از هر گونه تصمیمی برای آزادی این دو رهبر مخالف اجتناب خواهند کرد. در هر صورت، خامنه ای فردی است که باید هر گونه تصمیم این شورا مورد تایید قرار دهند.
امروز بیش از ٩٥٠ روز است که انزوای این دو رهبر مخالف ادامه داشته و به نظر می رسد هیچ یک هنوز قول نداده اند که به ازای آزادی سکوت خواهند کرد.
محمد تقی کروبی می گوید شرط سکوت کاملاً و به طور قطع غیرقابل پذیرش است. او می گوید پدرم در طی آخرین دیدار خانوادگی خود به روشنی تصریح کرد که «اگر قرار است که مردی آزاد باشم، از همه حقوق خود در مقام یک مرد آزاده بهره خواهم جست. من با مردم صحبت می کنم، از آن ها سپاسگزاری می کنم و در مورد مسائلی سخن خواهم گفت که مردم انتظار دارند سیاستمداران در مورد آن ها صحبت کنند».
