لینکهای قابل دسترسی

خبر فوری
پنجشنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ ایران ۱۱:۱۱

چشم انداز تعامل ایران و آمریکا در سوریه پس از اسد


فاروق الشرع
فاروق الشرع

نقش ایران در یافتن جانشین اسد معادل اذعان آمریکا به نقش مهم آن کشور است در امنیت منطقه ای. برگردان مقاله باربارا اسلیون را در این مورد می خوانید.

برگردان مقاله باربارا اسلیون، پژوهشگر «مرکز شورای جنوب آسیای آتلانیتک» و خبرنگار نشریه الکترونیکی «المانیتور»:

بیش از دو سال پس از آن که پرزیدنت باراک اوباما گفت زمان کناره گیری رئیس جمهوری سوریه از قدرت فرا رسیده است، بشار اسد هنوز در سوریه حکومت می کند. اما شواهد جدیدی که سازمان ملل متحد در مورد استفاده گسترده حکومت اسد از سلاح های شیمیایی ارائه کرده است، احتمال این را قوی تر کرده که اسد با ارائه یک طرح صلح بین المللی از قدرت خلع شود.

پس از توافق آمریکا و روسیه برای پاکسازی سوریه از سلاح های شیمیایی و نابودی همه جنگ افزارهای شیمیایی این کشور، گروه های مخالف حکومت دمشق و حامیان آنها با انتقاد شدید از این طرح صلح آن را ضامنی برای ماندن اسد بر مسند قدرت تا اجرای طرح در اواسط سال ۲۰۱۴ خوانده اند. با این وجود، نقض گسترده حقوق بشر و قتل صدها غیرنظامی در حومه دمشق در ۲۱ اوت در سوریه، اسد را از حمایت جدی ترین و سرسخت ترین متحدانش، به ویژه ایران هم محروم خواهد کرد چرا که ایران نیز قربانی حمله شیمیایی عراق در جنگ هشت ساله با حکومت صدام حسین بوده است.

مقامات ایران مدت ها پیش از افشاگری های اخیر در مورد تمایل خود برای به قدرت رسیدن چهره جدیدی در دمشق ابزار تمایل کرده بودند، اما دولتمردان جمهوری اسلامی حامی جانشینی برای اسد هستند که منافع تهران را در دمشق حفظ کند.

علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران یک سال پیش در پاسخ به پرسشی در مورد حمایت ایران از حکومتی که حدود ۲۰ هزار نفر را به کشتن داده است، گفته بود «به شما چه ارتباطی دارد که بگویید (اسد باید برود)؟ مردم سوریه باید در این مورد تصمیم بگیرند.»

به طور قطع پرسش های بسیار در مورد احتمال برگزاری انتخابات در سوریه و چگونگی آن در بحبوحه جنگ داخلی در این کشور مطرح می شوند. اما طی سال های گذشته مقامات ایالات متحده با دولتمردان روسیه، کشورهای دیگر و مقامات سازمان ملل متحد در مورد ضرورت جایگزین کردن اسد با یک دولت وحدت ملی به رهبری فردی گفتگو کرده اند که شخصاً در جنایت علیه مردم سوریه دخالت نکرده باشد.

جن پساکی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز ۱۷ سپتامبر دیدگاه ایالات متحده در این مورد را تصریح کرد و گفت: «موضع ما تغییر نکرده است و اسد در آینده سوریه جایگاهی ندارد. او با مردم کشورش با بی رحمی بسیار برخورد کرده و بیش از ۱۰۰ هزار زن، مرد و کودک جان خود را در دوران ریاست جمهوری اش در آن کشور از دست داده اند. البته توصیه ما استقرار یک نهاد نظارتی و دولت گذار است».

یکی از راه ها برای هموار کردن راه برای گذار این خواهد بود که اسد اعلام کند برای دوره هفت ساله آینده انتخابات ریاست جمهوری نامزد نخواهد شد. بشار پس از درگذشت حافظ اسد در سال ۲۰۰۰ تا به حال بدون هیچ گونه رقابتی بر مسند ریاست جمهوری نشسته است.

فاروق الشرع، معاون اول رئیس جمهوری سوریه(که سنی است) یکی از کسانی است که نامش به عنوان جانشین احتمالی بشار اسد مطرح شده است.

یک کارشناس در کنفرانس امنیتی که هفته پیش در واشنگتن برگزار شد، گفت یکی از مشاوران روحانی به او گفته است که سوریه به چهره ای همچون «کرزی» نیاز دارد، اشاره او به حامد کرزی، رئیس جمهوری افغانستان است که در اواخر سال ۲۰۰۱ از بین گروهی از مذاکره کننده های چندجانبه برای رهبری افغانستان دستچین شد.

کارشناس دیگری نیز ایده گفتگوهای پشت پرده را با مقامات آمریکایی، عربستان سعودی و ایرانی در مورد چگونگی طراحی سناریوی گذار از اسد به رئیس جمهوری جدید مطرح کرده است. چنین گفتگوهایی یادآور دیدارهای سال ۲۰۰۱ در بن هستند که طی آنها محمد جواد ظریف، معاون وزیر امور خارجه وقت (و وزیر خارجه کنونی) ایران با جیمز روبین، دیپلمات ارشد ایالات متحده، در مورد گذار افغانستان پس از طالبان همکاری نزدیک داشت.

ایران مدت های طولانی است که خود را برای برکناری اسد از قدرت آماده کرده است و شبه نظامیان و ستیزه جویان شیعه و علویان را، به ویژه گروه حزب الله لبنان که حافظ منافع ایران در سوریه هستند برای سوریه پس از اسد آماده کرده است. با وجودی که سوریه برای جایگاه امنیت منطقه ای ایران از اهمیت خاصی برخوردار است، حمایت عمومی بسیار اندکی از این ائتلاف و علاقه شخصی بسیار کمی نسبت به اسد بین مردم ایران وجود دارد.

بی تفاوتی ایرانیان که شاهد بوده اند بودجه ارزی محدود کشور برای حمایت از حکومت اسد صرف می شود، به خشم و پس از استفاده از سلاح های شیمیایی توسط نیروهای دولتی سوریه به نفرت بدل شده است. بیشتر ایرانیان فردی را می شناسند که بر اثر حمله شیمیایی دوران جنگ ایران و عراق کشته شده و یا مجروح شده است.

ایفای نقش ایران در مذاکرات برای یافتن جانشینی برای اسد در واقع به معنای آن است که ایالات متحده نقش مهم ایران در امنیت منطقه ای را پذیرفته است، امری که می تواند راه را برای گفتگوهای اتمی با ایران نیز هموار کند.

انسجام و هماهنگی بین گروه های مخالف اسد که بتواند در مذاکرات و گفتگوهای سوریه پس از اسد مشارکت داشته باشد، قطعه گمشده این معادله است. مخالفان اسد تا به حال از مذاکره با نمایندگان دولت اسد خودداری کرده اند اما با ارائه ضمانت هایی برای کناره گیری اسد از قدرت شاید موضع خود را تغییر دهند.

پساکی روز سه شنبه خاطرنشان کرد که «ائتلاف مخالفان سوریه» احمد تومه را برای مقام نخست وزیر موقت انتخاب کرده است و وی برای تشکیل دولت در سرزمین های شمال سوریه که تحت کنترل مخالفان هستند تلاش خواهد کرد. «ائتلاف مخالفان سوریه» گروهی است که ایالات متحده و متحدان آن به طور رسمی به عنوان گروهی از مخالفان اسد که به گروه های افراطی وابسته نیستند، به رسمیت می شناسند.

پساکی می گویدکه «ائتلاف مخالفان سوریه» همچنین «درصدد است یک طرح گذار جامع تدوین کند که ضمانت برای محافظت از نهادهای دولتی و همه شهروندان پس از پایان دولت اسد در آن منظور شود.»

از آنجا که هیچ نهاد و فردی نمی خواهد مسئولیت بازسازی سوریه را به عهده بگیرد، به احتمال قوی، اهداف ایالات متحده، ایران و روسیه برای محافظت از سوریه پس از خلع احتمالی اسد همگرایی خواهند داشت.
XS
SM
MD
LG