همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات، «شاخص آزادی نگارش»، که روز جمعه توسط انجمن قلم آمریکا رونمایی شد، جمهوری اسلامی ایران را در سال ۲۰۲۳، همچنان به عنوان دومین زندان بزرگ نویسندگان در سراسر جهان، پس از چین شناسایی کرد.
بر پایه گزارش انجمن قلم آمریکا، جمهوری اسلامی ایران همچنین بزرگ‌ترین زندان‌بان «نویسندگان زن»، در گستره جهانی به شمار می‌آید؛ زندانیان زن ـ که بسیاری از آن‌ها تنها به دلیل مخالفت با حجاب اجباری ـ پشت میله‌های زندان و در اسارت حکومت ایران هستند.
«شاخص آزادی نگارش» می‌گوید در حالی که تعداد نویسندگان زندانی از ۵۷ نفر در سال ۲۰۲۲ به ۴۹ نفر در سال۲۰۲۳ کاهش یافته، اما بازداشت مستمر و گسترده نویسندگان ـ که عمده آن‌ها از جنبش «زن، زندگی، آزادی» پشتیبانی کرده بودند ـ سرکوب مستمر آزادی بیان را در جمهوری اسلامی، بیش از پیش برجسته می‌سازد.
هرچند در سال ۲۰۲۳ بسیاری از نویسندگان محبوس که به دلیل پیوستن به جنبش «زن، زندگی، آزادی» بازداشت شده بودند، آزاد شدند اما «شاخص آزادی نگارش» می‌گوید نزدیک به هفتاد درصد این آزادی‌ها، «با قید وثیقه بوده» و به همین دلیل، نویسندگان با طیف گسترده‌ای از محدودیت‌ها، از جمله احتمال بازداشت دوباره و محدودیت‌های حرفه‌ای روبرو می‌شوند.
همچنین با توجه به تاریخچه سرکوب شدید و مستمر نویسندگان در جمهوری اسلامی ایران، که در واکنش به جنبش «زن، زندگی، آزادی» شدت هم یافت، چندان هم تعجب برانگیز نبود که جمهوری اسلامی دوباره به عنوان دومین زندان بزرگ نویسندگان جهان در سال ۲۰۲۳، شناسایی شد.
این گزارش حاکی از آن است که جمهوری اسلامی از زندان صرفا به عنوان یکی از راهکار‌ها استفاده می‌کند و در مجموعه متنوعی از اقدامات سرکوب‌گرانه، شامل «بازداشت‌های کوتاه مدت»، «اتهامات جعلی و ساختگی»، «آزادی در برابر از دست‌دادن شغل» و «محدودیت استفاده از رسانه‌های اجتماعی»، کماکان به سرکوب گسترده ادامه می‌دهد.
کارین دویچ کارل کار، مدیر برنامه «نویسندگان در معرض خطر» انجمن قلم آمریکا می‌گوید: «این سرکوب‌ها منجر به افزایش خودسانسوری در میان نویسندگان ایرانی شده؛ نویسندگانی که تعداد قابل توجهی از آن‌ها به همین دلیل از کشور فرار کردند.»
جامعه فرهنگی، ادبی و خلاق ایران نیز چندین بازداشت تازه را در سال ۲۰۲۳ تجربه کرده است؛ مهدی یراحی، خواننده و ترانه سرا، وفا احمد پور، خواننده رپ، پیمان فرهنگیان، نویسنده، کیوان مهتدی، نویسنده و مترجم، آنیشا اسداللهی، مترجم و فعال مدنی، گلرخ ابراهیمی ایرایی، نویسنده و مدافع حقوق بشر و ستار رضایی میرقائد، شاعر و هنرمند، به احکام بلند مدت محکوم شدند.
بنا بر گزارش انجمن قلم آمریکا، توماج صالحی، خواننده رپ نیز در اواخر سال۲۰۲۳ پس از افشای آزار و شکنجه‌ای که در زندان بر او گذشته بود، دوباره بازداشت و روانه زندان شد. او در پی این بازداشت، در آوریل ۲۰۲۴ به اعدام محکوم شد؛ حکمی که «اعتراض جهانی» را برانگیخت.
کارین دویچ کارل کار، افزود: نویسندگان و اعضای جامعه خلاق نقشی موثر در پاسخگو کردن مقامات ایرانی ایفا می‌کنند، آن‌ها با استفاده از واژگان، آواز و موسیقی و هنرشان سعی در برجسته‌کردن معضلات کشورشان از جمله بی‌عدالتی و سوءاستفاده‌‌ها دارند و آینده‌ای متفاوت را برای همه مردم ایران ترسیم می‌کنند؛ آینده‌ای که مبتنی بر حقوق بشر و احترام به همه مردم ایران فارغ از جنسیت؛ قومیت و مذهب است.
مدیر برنامه «نویسندگان در معرض خطر» با اشاره به نقش اجتماعی موثر هنرمندان در جامعه از رهبران جمهوری اسلامی خواست که به این پایگاه اجتماعی احترام بگذارند و نویسندگانی را که «به ناحق زندانی شده‌اند»، آزاد کنند.
او همچنین خواستار توقف پیگرد و آزار و اذیت نویسندگان و هنرمندان شد و گفت جمهوری اسلامی نباید «صداهای مخالف را به دلیل بیان خواسته‌هایشان سرکوب کند.»
بر پایه گزارش «شاخص آزادی نگارش»، در سال ۲۰۲۳، جمهوری اسلامی با هدف قرار دادن ۱۵ زن، همچنان صدرنشین کشورهایی است که نویسندگان زن را محبوس کرده‌اند؛ زنانی که عمده آن‌ها به دلیل نوشتن و مخالفت با «حجاب اجباری» و سایر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان، همچنان در بند هستند.
سپیده رشنو، شاعر و فعال مدنی که در اکتبر۲۰۲۳ به شش ماه و در دسامبر به ۴ ماه دیگر زندان محکوم شد. نسرین ستوده، وکیل حقوق بشر و نویسنده نیز در ماه اکتبر به دلیل شرکت در مراسم تشییع جنازه زن جوانی که به دلیل «بی‌حجابی» تا حد مرگ مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود، بازداشت شد.
نرگس محمدی، برنده افتخاری « آزادی بیان» انجمن قلم آمریکا در سال ۲۰۲۳، با وجود تمام درخواست‌ها از سطوح بالا و تکاپوی جهانی برای آزادی او، همچنان پشت میله‌های زندان است.
مدیر برنامه «نویسندگان در معرض خطر» انجمن قلم آمریکا همچنین یادآور شد که نرگس محمدی، برنده جایزه صلح نوبل ـ صرفا به دلیل نوشته‌ها و فعالیت‌هایش ـ به بیش از ۳۵ سال زندان در حکومت اسلامی ایران، محکوم شده است.
گزارش «شاخص آزادی نگارش» تخمین می‌زند که در سال ۲۰۲۳ دست‌کم ۳۳۹ نفر در سراسر جهان به دلیل ابراز نظر و عقیده دستگیر شدند. این تعداد در چین ۱۰۷ نفر و بیش از هر کشور دیگری در جهان است.
جو بایدن رئیس جمهوری ایالات متحده روز جمعه ۱۴ اردیبهشت همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات، بر لزوم آزادی همه روزنامه‌نگاران زندانی، در سراسر جهان تاکید کرد.
او با صدور بیانیه‌ای در همین زمینه گفت: «روزنامه‌نگاری نباید در هیچ کجای زمین جرم محسوب شود. در روز جهانی آزادی مطبوعات، ایالات متحده خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط همه روزنامه‌نگارانی است که صرفاً به دلیل انجام کارشان پشت میله‌های زندان قرار گرفته‌اند.»
