گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس
مذاکرات هسته‌ای ایران با همان شیوه کلاسیک دنبال می‌شود: ضرب‌الاجلی که مذاکره کنندگان خودشان تعیین کردند با توجه به مشاجرات سرسختانه چند روز دیگر تمدید شد؛ هر دو طرف در عیان بر مواضع خود پافشاری کرده و با فشارهای داخلی از سوی مخالفانی روبرو هستند که آماده‌اند هر مصالحه ای را مورد حمله قرار دهند.
اگر مذاکرات سقوط کند گزینه‌های جایگزین جذابی وجود ندارد. گزینه نظامی که آمریکا بر روی میز مذاکره نگاه داشته است طرفداران اندکی دارد و جامعه جهانی هم به نظر نمی‌رسد تمایلی به وضع تحریم‌های فلج کننده واقعی داشته باشد. دوره نامعلوم خطرناکی پدیدار می‌شود.
مذاکرات به هر سو که می‌رود نشانگر نیاز بیشتر آن طرف به توافق است. ایران ممکن است با توجه به لطمه ای که اقتصادش از تحریم‌ها دیده است طرف ضعیف‌تر باشد. اما «رژیم خودکامه جمهوری اسلامی» به طور متقاعدکننده‌ای چهره‌ای شجاعانه ارائه می‌دهد و دولت اوباما که میراث خود را در این توافق می‌بیند دست کم به نظر می‌آید مصمم به انجام یک توافق است.
اسرائیل و کشورهای عرب سنی چون عربستان سعودی از هر سناریویی که ایران-یک قدرت شیعه با حکومتی مذهبی که در تمام جنگ‌های منطقه نقش دارد- را یک گام به بمب اتم نزدیک‌تر کند وحشت دارند. این کشورها نسبت به عمل ایران به وعده هایش و احتمال فریب نخوردن غربی ها عمیقا تردید دارند و هیچ علاقه ای به توافقی که به نظر می‌رسد در راه است ندارند.
در صورت شکست مذاکرات، اینها سناریوهای ناخوشایند و پرسش های مورد بحث هستند:
آیا حقیقتا گزینه نظامی وجود دارد؟
دولت اوباما جزئیاتی به طور علنی در مورد گزینه نظامی ارائه نمی‌دهد اما مقام‌های نظامی اذعان کرده‌اند که محتمل‌ترین شیوه حمله نظامی بمباران هوایی مراکزی خواهد بود که شماری از آنها در اعماق زمین ساخته شده‌اند.
با توجه به گزینه‌های مورد نظر باراک اوباما ارتش آمریکا می‌تواند طیف وسیعی از نیروها را برای یک حمله فرا بخواند. این حمله می تواند شامل یک یا چند ناو هواپیمابر، اسکادران کاملی از هواپیماهای جنگی، بمب افکن‌ها، دیگر هواپیماهای نظامی مستقر در خاورمیانه یا منطقه، و نیروهای عملیات ویژه باشد که برای نجات احتمالی خلبان های سقوط کرده یا برای خرابکاری و دیگر ماموریت‌های سری وارد ایران خواهند شد.
ایران سیستم دفاع هوایی قابل توجهی دارد. روسیه اخیرا ممنوعیت تحویل سیستم دفاع موشکی فوق پیشرفته اس ۳۰۰ به ایران را لغو کرد. اما حتی در صورتی که روسیه این موشک ها را در اختیار ایران قرار دهد اوباما می‌گوید هواپیماهای جنگی آمریکا توان نفوذ به مرز هوایی ایران را دارند.
با این حال، رهبران ارشد پنتاگون علنا بر محدودیت‌های ناشی از بمباران مراکز ایران تاکید دارند. آنها می گویند چنین حملاتی حداکثر تا سه سال برنامه تهران برای تولید بمب را به عقب می‌اندازد در حالی که ایران را چون کره شمالی و اسرائیل برای تولید بمب در خفا مصمم می‌کند. لئون پانتا، وزیر پیشین دفاع آمریکا، سال ۲۰۱۱ گفت که بمباران مراکز ایران توسط آمریکا «عواقب ناخواسته ای» در پی خواهد داشت. یک حمله تلافی جویانه علیه اسرائیل می‌تواند موجب افزایش تنش شود.
سر و صداهای تهدیدآمیز اسرائیل هم بلند شده است. اما امکان اقدام یکجانبه نظامی اسرائیل بسیار ضعیف است: اسرائیل از امکانات آمریکا برای نابودی تاسیسات زیرزمینی ایران برخوردار نیست و به دلیل شرایط منطقه آسیب پذیر است و با این کار، در ازای دستاوردی اندک، فشار بین‌المللی بر ایران را کاهش خواهد داد.
آیا جامعه جهانی می‌تواند تحریم‌ها را شدت ببخشد؟
به نظر نمی‌آید جهان بخواهد ایران را با مسدود کردن حرکت سرمایه و کالا به زانو در آورد. محاصره دریایی و زمینی ایران و اعمال منطقه پرواز ممنوع در سراسر ایران بسیار پر هزینه و به لحاظ سیاسی عملی انفجاری است.
در این شرایط، تنها گزینه موجود اعمال تحریم‌های سخت تر برای تشدید فشار اقتصادی بر ایران است. اما این ایده در خارج از آمریکا خریدار چندانی ندارد. بیشتر فشار تحریم هم بر مردم ایران تحمیل خواهد شد و کشورهایی چون چین، هند، و ژاپن همچنان به نفت ایران با وجود کاهش چشمگیر صادرات‌اش نیاز دارند.
ایران بازار بزرگی برای شرکت های بزرگ و کوچک خارجی است. هر چه مدت تحریم‌ها طولانی تر شود شرکت‌ها انگیزه بیشتری برای دور زدن آنها پیدا می‌کنند و به طور بالقوه تاثیر تشدید تحریم‌ها کاهش می‌یابد.
آمریکا تقریبا از آغاز انقلاب ۱۳۵۷ خورشیده تحریم هایی علیه ایران وضع کرده و طی سال ها این تحریم ها را که شامل تحریم های نفتی و بانکی است چند بار شدت بخشیده است. اگر مذاکرات هسته‌ای سقوط کند بعید است بتوان جلوی عزم سیاستمداران در واشنگتن را برای وضع اقدامات شدیدتر گرفت.
اما ممکن است چون سال‌های گذشته تمایل زیادی به افزایش تحریم‌ها در شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا وجود نداشته باشد. اصول تحریم‌ها با آمادگی شرکت‌ها برای بازگشت به ایران در حال سست شدن است. پیتر وست ماکات، سفیر بریتانیا در واشنگتن، اخیرا گفت: «ما احتمالا تا رسیدن به مرز امکان اعمال تحریم‌ها علیه ایران فاصله چندانی نداریم. فرسایش تحریم‌ها احتمالا پس از هر گونه سقوط مذاکرات رخ خواهد داد.»
آیا روند جایگزینی برای مذاکرات وجود دارد؟
پس از اینکه دو طرف همدیگر را مقصر شکست مذاکرات قلمداد کردند هر دو در پی راه‌هایی برای نجات پیشرفت‌های به دست آمده در دو سال گذشته در جهت کاستن از تنش و کاهش امکان بروز یک جنگ در خاورمیانه بر سر برنامه هسته‌ای ایران خواهند بود.
ایران خواهد گفت کماکان به پیمان منع گسترش و تکثیر جنگ‌افزار هسته‌ای و تعهداتش به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای پایبند است و این به معنی نظارت محدود بر فعالیت هسته‌ای اعلام شده ایران است. اما سوءظن فراوانی در میان خواهد بود و اسرائیل و دیگران جنگ پنهانی را بر سر برنامه هسته‌ای ایران با انفجارهای مشکوک، قتل و خرابکاری‌های سایبری دامن خواهند زد.
اگر آلترناتیو ایران بازرسی فیزیکی از مراکز غیرهسته‌ای این کشور باشد، آماده از سر گیری مذاکرات خواهد شد. یک راه جایگزین، استفاده از ابزارهای اندازه گیری پیشرفته بر اساس نمونه‌های محیطی است یا انجام نمونه‌برداری توسط کارشناسان مورد اعتماد متقابل ایران و جامعه جهانی در شرایطی که بازرسان آژانس در بیرون این مراکز منتظر می مانند. ایران ممکن است با مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای خود از طریق میانجی یا از طریق مصاحبه مکتوب موافقت کند. اما پذیرش شرط و شروط دیکته شده توسط ایران برای آمریکا به لحاظ سیاسی بسیار دشوار خواهد بود.
ممکن است ایران به سرعت بمب اتم تولید کند؟
بعید است ایران دست به چنین کاری بزند اما تا رسیدن به مرز قابلیت تولید بمب اتم فشار خواهد آورد. ایران ادعا می کند به دنبال بمب اتم نیست و فتوای آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، را برای حرام بودن آن شاهد می آورد. با این وجود قابلیت ایران برای ساخت بمب قوت گرفته است.
ایران در صورت نبود مذاکراتی که به محدود شدن فعالیت هایش منجر شود احتمالا برنامه غنی سازی اورانیوم را که سال گذشته متوقف کرد دوباره از سر خواهد گرفت. تهران می گوید غنی سازی را برای مصارف صلح آمیز انجام می دهد اما اورانیوم غنی شده می تواند هسته درونی سوخت هسته ای در یک کلاهک اتمی باشد. اگر ایران تصمیم بگیرد غنی سازی را در سطح نظامی انجام دهد سوخت هسته ای لازم برای تولید یک بمب را می تواند در چند ماه تولید کند. این همان زمان گریز هسته ای است که طی توافق تلاش می شود به دست کم یک سال افزایش یابد.
ایران تا کسب تجربه فنی لازم برای ساخت یک کلاهک اتمی قابل نصب بر یک موشک قوی سال ها فاصله دارد. اما این تصور که ایران در مرحله قابلیت تولید بمب متوقف خواهد شد برای آن هایی که از ایران ترس دارند قابل قبول نیست.
آن موقع چه خواهد شد؟
گفتگوها در شرایطی رخ می دهد که تنش میان رقبای سنی و شیعه در بالاترین سطح خود است و شکاف های فرقه ای شعله ی جنگ هایی در عراق، سوریه، یمن، و دیگر نقاط را شعله ور کرده است. این ناآرامی ها ثبات در لبنان، بحرین و دیگر کشورهای منطقه را هم تهدید می کند. ایران به عنوان قدرتی شیعه در منطقه مشغول قدرتنمایی است و در بعضی درگیری ها از جمله لبنان و سوریه به طور علنی و در یمن به صورت پنهانی دست دارد.
با این شرایط، اگر ایران به کشوری با قابلیت تولید بمب اتم تبدیل شود از پیامدهای ناشی از آن گریزی نیست. عربستان سعودی تلاش خواهد کرد قدرت هسته ای را که ایران با تلاش کسب کرد با ثروت نفت به دست آورد و مصر هم احتمالا همین راه را دنبال خواهد کرد. مقام های اسرائیلی معتقدند ایران می داند که رسیدن به نقطه گریز هسته ای می تواند «عواقب جدی» برایش به همراه داشته باشد.
