موضوع حق‌آبه ایران از رود هیرمند و عدم همکاری طالبان در رهاسازی آب و همچنین اجازه بازدید از ایستگاه بالادست، موضوعی است که این روزها مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است.
مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو روز پنجشنبه گفته بود: «با وجود اظهارات مقامات سیاسی افغانستان و قول مساعد کمیسار طرف افغان در مورد پایبندی به معاهده ۱۳۵۱ هیرمند و تحویل حق‌آبه ایران، متأسفانه در سال آبی جاری کمتر از ۴ میلیون متر مکعب آب از حق‌آبه ۸۲۰ میلیون متر مکعبی مندرج در معاهده وارد کشور شده است.»
وی تاکید کرد:«هیأت ایرانی، ضمن اعتراض شدید به آمار و ارقام ارائه شده از سوی طرف افغانی درخصوص وضعیت سال آبی جاری و میزان حق‌آبه کشورمان، خواستار بازدید و مشاهده از ایستگاه اندازه‌گیری بالادست سد کجکی بر اساس ساز و کار پیش‌بینی شده در معاهده فیمابین شد که با مخالفت طرف افغانی، امکان دسترسی به اطلاعات و یا بررسی مشترک آن فراهم نشد.»
حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نیز روز جمعه در گفتگوی تلفنی با سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان، درباره حق‌آبه ایران از رود هیرمند، تأکید کرد: «درخواست جدی داریم که هیئت حاکمه سرپرستی افغانستان در عمل به تعهدات دوجانبه خود مطابق قراردادهای لازم‌الاجرای فیمابین در حوزه حق‌آبه ایران و آب‌های مرزی همکاری لازم و جدی را داشته باشد و با حل این مسئله، آن را به عاملی برای تقویت همکاری و دوستی بین دو کشور و ملت مبدل کند.»
در همین رابطه با نیک آهنگ کوثر، روزنامه‌نگار و فعال حوزه آب و محیط زیست گفتگوی اختصاصی داشتیم که در زیر می‌خوانید:
پرسش ما در مورد قرارداد ایران و افغانستان در مورد حق‌آبه هیرمند و گزینه‌های پیش روی ایران است. این قرارداد در چه سالی و با چه شرایطی منعقد شده است؟
بعد از بیشتر از یکصد سال از اختلافات میان ایران و افغانستان بر سر آبی که وارد هامون هیرمند می‌شد، نهایتاً کمیسیون دلتا در ۱۳۵۱ تشکیل شد و دو کشور با حضور نخست وزیران ایران و افغانستان به توافق رسیدند و پس از آن که مجالس دو کشور در سال ۱۳۵۲ این توافق را تایید کردند، نهایتا اسناد مبادله شد، ولی در سال‌های ۱۳۷۰ ما شاهد این بودیم که که به خاطر خشکسالی و تغییرات آب و هوایی، میزان آبی که به هامون می‌رسید به تدریج کمتر شد و سبب نگرانی بسیار زیاد مردم در شمال استان سیستان و بلوچستان هم شده بود.
در شرایط فعلی این اختلاف بین ایران و طالبان ممکن است منجر به چه رخدادی شود؟
اگر اختلافات بر سر آب به درستی مدیریت نشود، این احتمال وجود دارد که ما شاهد درگیری‌هایی هم باشیم، البته بستگی به این دارد که نیروهای نظامی و یا شبه‌نظامی چقدر وارد عمل می‌شوند. به هر شکل تداوم تنش آبی در بعضی از مناطق می‌تواند به اعتراضات و در برخی از مناطق، منتهی به خشونت‌های فیزیکی و جنگ شود.
آیا امکان شکایت در مجامع بین‌المللی در مورد حق‌آبه ایران از هیرمند و بقیه منابع آبی بالادست وجود دارد؟
دولت های ایران و افغانستان می‌توانند به واسطه این که یک توافق میان دولت‌ها برقرار بوده و دو طرف هنوز به رسمیت می‌شناسند، در مراجع حقوقی بین‌المللی راجع به آن صحبت و مذاکره کنند اما اگر دو طرف بی‌منطق باشند و نخواهند قضیه را به یک معامله برد - برد تبدیل کنند ممکن است در جاهایی ما شاهد بروز درگیری‌هایی هم باشیم .
