جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۲۳ میلادی به یون فوسه، نویسنده ۶۴ ساله نروژی، اعطاء شد.
نمایشنامه‌ها، رمان‌ها و کتاب‌های کودکان او به خاطر «دادن صدا به ناگفتنی‌ها»، این جایزه معتبر ادبی را در کارنامه آقای فوسه به ثبت رساندند.
آندرس اولسون، رئیس کمیته ادبیات نوبل، گفت که آثار یون فوسه ریشه در زبان، ماهیت و پیشینه نروژی او دارند.
آقای فوسه می‌گوید زمانی که متس مالم، دبیر دائمی آکادمی نوبل، با او تماس گرفت تا خبر اعطای جایزه نوبل ادبیات را بدهد، تعجب کرد ولی در ۱۰ سال گذشته، «محتاطانه» خود را برای شنیدن چنین خبری آماده کرده بود.
او حدود ۴۰ نمایشنامه و همچنین رمان، داستان کوتاه، کتاب کودک، شعر و مقاله نوشته است.
یون فوسه را اغلب با هنریک ایبسن، شاعر و نمایشنامه‌نویس مشهور نروژی، مقایسه می‌کنند.
آکادمی سوئد که این جایزه را اعطا می‌کند، گفت که نوبل ادبیات را برای «نمایشنامه‌ها و نثرهای بدیع فوسه که صدایی به ناگفتنی‌ها می‌دهد» به این نویسنده نروژی اهدا کرده است.
«نوازنده عصر»، «دختری با بارانی زرد»، «دخترک روی مبل و زمستان»، «شب آوازهایش را می‌خواند»، «آلیس کنار آتش»، «زیبا و رویای پاییز»، «بچه» و «یک روز تابستانی» از جمله آثار او هستند که به فارسی ترجمه شده‌اند.
یون فوسه، چهارمین نویسنده نروژی است که برنده جایزه نوبل ادبیات می‌شود.
او با اثر «نامی جدید: سپتولوژی ۵ -۴» به فهرست نهایی نامزدهای جایزه بین‌المللی بوکر در سال ۲۰۲۲ نیز راه پیدا کرد.
فوسه در سال ۱۹۸۳ نخستین رمانش به نام «قرمز، سیاه» را منتشر کرد. او در دهه هشتاد، چند رمان دیگر و چند مجموعه شعر منتشر کرد، اما در اوایل دهه نود شروع به نگارش نمایشنامه کرد و پس از نوشتن حدود ۳۰ نمایشنامه، دوباره به داستان‌نویسی بازگشت.
آن‌گونه که خودش می‌گوید «سپتولوژی»، طولانی‌ترین متنی است که تاکنون نوشته و به نوعی، چکیده‌ای است از تمام چیزهایی که قبلاً نوشته شده‌اند و او از زاویه‌ای نو بازنویسی‌شان کرده است.
جایزه نوبل ادبیات توسط ۱۸ داور آکادمی سوئد انتخاب شده است و به کل مجموعه آثار یک نویسنده، ادای احترام می‌کند.
آلفرد نوبل، مخترع سوئدی، در وصیت‌نامه خود تأکید کرده بود که نوبل ادبیات باید به کسی تعلق گیرد که برجسته‌ترین آثار را در عرصه ادبیات و در مسیری ایده‌آل خلق کرده باشد.
جوایز نوبل، ۱۱ میلیون کرون سوئدی (معادل یک میلیون دلار) ارزش دارد. برندگان همچنین مدال طلای ۱۸ عیار و دیپلم افتخاری را نیز در مراسم اهدای جوایز در ماه دسامبر دریافت می‌کنند.
