محبوبه عباسقلی‌زاده در گفتگو با فعالان و متخصصان، نگاهی انداخته به روش‌های نیروهای سایبری جمهوری اسلامی که به ویژه در ایام اعتراضات حضور ویژه‌ای در شبکه‌های اجتماعی دارند.
هرچقدر که جمهوری اسلامی تلاش کند گذرگاه‌های اینترنت را کنترل کند بازهم مردم ازکوچه پس کوچه‌های مجازی خود را به صحنه رسانده و شبکه‌های ارتباطی اشان را به سرعت ترمیم می کنند. «مدل جنگ های اینترنتی حکومت هم مانند بازی‌های آنلاین یک مدل ثابت پیداکرده و پیدا کردن راه حل های جایگزین برای نسل ما که در سانسور و محدویت بزرگ شده‌ایم سخت نیست.» این را یک برنامه نویس و فعال اینترنتی ۲۲ ساله از اصفهان می گوید. او معتقد است که بخش سخت افزاری اینترنت همیشه یک راه حلی داشته است اما مشکل جنگ نرم و روانی است: «تله‌های روانی مرتب داره از طرف ارتش سایبری به روزرسانی می‌شه و در نتیجه ما هم مرتب باید به روز بشویم که گول نخوریم. »
تله روانی و دستکاری کردن باورهای مردم از ویژگی های بارز نظام های ایديولوژیک و تمامیت‌خواه است. اما این روش در فضای مجازی و به ويژه در ایام اخیر به چه شکل خودش را نشان می دهد؟ مرور سندهایی که توسط گروه هکری بلک‌ریوارد که بخش‌هایی از آن با هشتگ فارس ـ گیت منتشر شد، روش های جدید این نوع تله‌های روانی توسط نیروهای سایبری جمهوری اسلامی را تا حد زیادی افشا می کند.
یک روزنامه نگار ساکن کرج که وقت عمده خود را صرف تحلیل داده‌های هکرها می‌کند می‌گوید: «با استناد به اطلاعاتی که بلک‌ریوارد منتشر می‌کند مسلم می‌شود که گردان‌های ارتش سایبری به صورت فرقه ای عمل کرده و با هم رقابت شدید دارند.»
او با اشاره به مذاکرات جلسه محرمانه جانشین فرمانده بسیج در مورد ایجاد اختلاف بین رسانه های خارج از کشور می گوید پروژه هایی که روی یک جریان مشخص سیاسی و یا رسواسازی‌های آنلاین متمرکز است از همان الگوهای امنیتی اطلاعاتی موازی پیروی می کند. این روزنامه‌نگار معتقد است اکنون مهمترین سلاح گردان های سایبری فشار روانی بر روی قشر خاکستری جامعه و جلوگیری از گسترش دامنه مردمی اعتراضات است.
گرگ‌هایی که حتی در لباس میش هم گرگ هستند
معترض سی و دو ساله‌ای که حرفه اش تامین امنیت سایبری برای فعالان مدنی است با اطمینان می گوید حالا فشارهای روانی بیشتری را بر روی کاربران احساس می کند و اطمینان دارد «برنامه جدید نیروهای سایبری ایجاد تزلزل در دل معترضان است». او بیشتر از همه نگران پست‌هایی است که دختران را از تجاوز می ترساند. پیام هایی که ظاهرا لحن مثبت دارند و به عنوان مثال می گویند اگر از تجاوز نمی ترسیدم من هم به معترضان می پیوستم.
او معتقد است: «دیگر در توییتر ایجاد رعب و وحشت مستقیم و یا پیام‌های تهدید آمیز آنلاین رنگی برای مردم ندارد. کلا آن قبیل کاربرهای عرزشی که هشتگ گونی را برای تهدید به قتل پخش می کردند ماموریتشان عوض شده و جایشان را پروفایل های تقلبی گروه‌های حامی اعتراضات گرفته. جالب است! گرگ‌ها به لباس میش در آمده‌اند».
اما جوان فروشنده‌ای که ساکن یزد است معتقد است ایجاد ارعاب جزو ذات نیروهای فشار سایبری است و یک تاکتیک نیست که با تغییر شرایط عوض شود. او که بارها توسط نیروهای لباس شخصی مورد تهدید و ارعاب سایبری قرار گرفته است می گوید: «بستگی دارد در چه شهری زندگی کنی و چقدر شناس داشته باشی. خانواده مرا همه در بازار می شناسند. عموی مرا که استاد دانشگاه است بارها در اینستاگرام تهدید کرده اند که اگر صدایت در بیاد و از اعتراضات طرفداری کنی زن و بچه‌ات در امان نخواهند بود.»
یک فعال مدنی ساکن قم هم با خنده می‌گوید: «ممکن است یک عده ذاتا اهل ارعاب باشند اما کسانی که مثل من در بین طلبه ها و روحانیون بزرگ شده‌اند می دانند که این قشر تا چه حد اهل نیرنگ و خدعه هستند.» او معتقد است «این ساده اندیشی است که گمان کنیم نیروهای سایبری که تحت تعلیم این عمامه به سرها هستند وقتی برای سناریو پردازی به قصد گول زدن کاربران را ندارند.»
حاشیه‌سازی و روایت‌سازی، شایع‌ترین تله روانی
دانش آموز هفده ساله‌ای که اهل یک منطقه نظامی تهران است و برای حفظ امنیتش از دو حساب مختلف استفاده می‌کند در مورد راه‌هایی که دانش آموزان برای گول نخوردن آنلاین ابداع کرده‌اند، می گوید: «در کل به هیچ فردی اعتماد نمی‌کنیم و درفضای آنلاین با افرادی که تا حالا ندیده‌ایم برای اعتراضات قرار نمی‌گذاریم، چون بعضی‌ها به این شکل گول خوردند. یه سری معیارهای مشخص هم داریم. حاشیه سازی را ترویج نمی دهیم و راحع به اخبار جنجالی صبر می کنیم تا منبع موثقی تاییدش کند.»
او معتقد است بزرگترین تله سایبری افتادن در دام حاشیه‌سازی هاست: «مثلا بازی‌های جام جهانی فوتبال از نظر ما خودش یک حاشیه بزرگ بود. بنابراین سعی نمی‌کردیم خیلی در بحث‌هایی که در جریانه مخصوصا روز‌های اول بعد هر بازی شرکت کنیم».
یکی دیگر از تله ها خبرهای فوری است. او می گوید« واکنش نشان ندادن فوری خیلی مهمه مثلا آن اوائل یک خبر آمده بود می‌گفت توی مسجد بعضی‌ها رو گیر انداختن و صدای جیغ و داد می‌آید از داخلش. البته ماهم هنوز خیلی اشتباه می‌کنیم.. خیلی وارد نیستیم».
دانشجوی جوانی از شیراز که در کمپین های آنلاین آزادی زندانیان فعال است هم معتقد است این روزها ارتش سایبری تمرکز بیشتری روی روایت‌سازی‌های انرژی‌بر دارد: «یک راه اینه که به طور مستقیم رژیم جمهوری اسلامی را تبلیغ کنند ولی چون فضای سوشیال مدیا ضد جمهوری اسلامی است، شانس خیلی کمتری دارند. بنابراین به طور غیر مستقیم خودشونو در قامت اپوزسیون و برانداز و مخالف نشون می دهند و به تکثیر و تعمیق روایت‌هایی می‌پردازند که انحرافی هستند و باعث می شه قدرت حرکت کمتر بشه.»
در مجموع به نظر می‌رسد گردان‌های سایبری با وجود بهره گیری از روش‌هایی نظیر ایجاد ارعاب، قلدری، تشکیک و رسوا سازی، استراتژی و تمرکز اصلی خود را بر روی پراکنده سازی و سوزاندن انرژی معترضان و ایجاد تردید و وحشت در بخش خاکستری جامعه گذاشته‌اند. شگردی که در قالب حاشیه سازی و روایت های درگیرکننده حواس معترضان را از اصل مبارزه پرت می کند و با توجه به محدودیت های تکنیکی شبکه های اجتماعی٬ قانون مشخصی جلودارش نیست.
