وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده و از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا، روز پنجشنبه در گفتگوی اختصاصی با بخش فارسی صدای آمریکا از پیشرفت در گفتگوهای هسته‌ای با ایران خبر داد و بر آثار مثبتی تاکید نمود که تاکنون از کاستن از تحریم‌ها در جریان توافق‌های مقدماتی عاید مردم ایران شده است.
خانم شرمن که به پرسش‌های ستاره درخشش رئیس بخش فارسی صدای آمریکا پاسخ می‌داد، یادآور شد که حل و فصل اختلاف هسته‌ای با ایران می‌تواند به ایجاد زمینه‌های دیگر همکاری میان آمریکا و ایران منجر شود و ابراز امیدواری کرد که بتواند حتی در مقام رسمی خود به ایران سفر کند و نتایج چنین همکاری‌هایی را از نزدیک ببیند.
مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
صدای آمریکا: یک سال از تماس تلفنی پرزیدنت اوباما با آقای روحانی رئیس جمهوری ایران در نیویورک گذشته و شما هم چندین ماه است که مذاکرات برای توافق هسته‌ای با ایران را انجام می‌دهید. اما برخی شک دارند که پیشرفت عمده‌ای در این مذاکرات حاصل شده باشد. بعضی حتی بر این باورند که شکاف میان دو طرف حتی بیشتر هم شده است. پاسخ شما به این منتقدان دولت اوباما در آمریکا، و منتقدان آقای روحانی در ایران چیست؟
وندی شرمن: من همانگونه که رئیس جمهور ایالات متحده در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفتند، می‌گویم که ما یک موقعیت تاریخی داریم و این برعهده هر دو کشور است که از این موقعیت استفاده کنند.
برای این کار به حمایت جامعه جهانی نیاز داریم. هر کدام ما باید در نحوه تعامل مان با طرف مقابل تغییراتی بدهیم. ما اهداف ساده ای داریم. کل مجموعه ۱+۵ اهداف ساده‌ای دارند. یعنی مجموعه‌ای که تحت هدایت کاترین اشتون مذاکرات را بر عهده دارد. ما می‌خواهیم اطمینان حاصل کنیم که ایران به سلاح اتمی دست نخواهد یافت و رهبر ایران در فتوای خود گفته ایران هیچگاه به دنبال سلاح اتمی نبوده است.
بنابر این تعریف گام‌های قابل سنجش برای اطمینان بخشی به جامعه جهانی که برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح‌آمیز است باید نسبتا آسان باشد. این هدف ماست و ما باید بتوانیم به آن برسیم. این یک مذاکره بسیار پیچیده است و جزئیات فنی زیادی دارد.
فکر می‌کنم ما در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل پیشرفت‌هایی به دست آورده‌ایم و بسیاری از رهبران و مشخصاًً تمام وزرای خارجه کشورهای ۱+۵ با ایران مذاکرات دو جانبه‌ای داشته و این مذاکرات به بهبود درک متقابل کمک کرده است.
صدای آمریکا: جان کری وزیر امور خارجه روز چهارشنبه گفت هنوز ماه اکتبر و چند هفته در ماه نوامبر، برای ادامه مذاکره را پیش رو داریم. اما در عین حال تاکید کرد «عدم توافق، بهتر از یک توافق بد است». به نظر شما آیا ایران و گروه ۱+۵ برای رسیدن به یک «توافق خوب» وقت کافی در هفته‌های آینده را دارند؟ اگر این وقت کافی نباشد چه خواهد شد؟
وندی شرمن: خوب فکر می‌کنم ما در این لحظه کاملا بر گزینه یک تمرکز داریم. ما باید برای رسیدن به این توافق فشار را بر روی خود حفظ کنیم. ما متخصصانمان را به کار گرفته‌ایم، زیرا این یک توافق بسیار بسیار فنی است و موضوعاتی اینجا مطرح هستند که هیچ یک از ما در سطح سیاسی درک درستی از آن نداریم.
اما مهمترین بعد این توافق هم در همین جزئیات نهفته است. لذا کارشناسان ما و همه اعضای گروه ۱+۵ ظرف روزهای متوالی گذشته ساعت‌های بی‌شماری را صرف پرداختن به جزئیات این توافق کرده‌اند. یعنی حتی وقتی ما در سطح سیاسی به درک متقابلی می‌رسیم، تازه آنوقت باید کارشناسان ما باید بطور عمقی جزئیات را تجزیه و تحلیل کنند تا اطمینان یابیم که آنچه می خواهیم انجام دهیم، هدف ما را تامین می کند.
برای همین است که این فرایند زمان بر و پیچیده است اما من اعتقاد دارم مذاکرات در حال پیشرفت هستند، هر چند که هنوز تصمیم‌های بسیار مهمی هستند که باید اتخاذ شوند.
صدای آمریکا: در مقایسه با اشتیاق و انتظار سال پیش، امسال افکار عمومی در ایران درباره مذاکرات اتمی متفاوت است و حتی بعضی‌ها می‌گویند فکر نمی‌کنند از این مذاکرات نفعی عاید ایران شود. اگر توافقی حاصل شود، آیا معلوم است که لغو بالقوه تحریم‌های جاری چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت؟
وندی شرمن: خوب من فکر می‌کنم که حتی طرح اقدام مشترک که گام اول در مسیر دستیابی به یک توافق جامع محسوب می‌شد، مزایایی برای ایران به ارمغان آورده است. قطعات و خدمات صنایع خودروسازی و سرویس‌های هواپیماهای مسافربری به ایران عرضه شده‌اند، برخی از دارایی‌های مسدود شده ایران در حساب‌های بانکی بین‌المللی به ایران بازگشته‌اند – بنابراین حتی تا همین جا هم زندگی عادی مردم از این بابت کمی بهبود یافته است.
اما اگر توافق جامعی حاصل شود، بدان معنا خواهد بود که رابطه جهان با ایران به نحوی بنیادی متحول شده است. خوب البته ابتدا تحریم‌ها تعلیق خواهند شد، چون ما باید نسبت به تعهد همه طرفین و قوام توافق اطمینان حاصل کنیم. اما من باید به شما بگویم، به محض این که ما تحریم‌های اصلی را تعلیق کنیم، که خیلی زود بعد از دستیابی به توافق خواهیم کرد، دنیا مثل سیلی به ایران سرازیر خواهد شد. بسیاری از هیات‌های بین‌المللی پیشاپیش به ایران سفر کرده‌اند.
مهم است که نشان داده شود که این توافق پایدار است و برای سالیان متوالی قوام خواهد داشت، زیرا ما اینجا تلاش داریم پیشینه طولانی را حل و فصل کنیم.
صدای آمریکا: دیروز ۲۵ گروه حقوق بشری با امضای نامه سرگشاده‌ای برای آقای روحانی خواستار همکاری ایران با ضوابط ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد شدند. این گروه‌ها همچنین درباره بازداشت‌های خودسرانه و محدودیت‌های موجود علیه وسائل ارتباط جمعی و آزادی بیان ابراز نگرانی کرده‌اند. آیا در مذاکرات دوجانبه با مقامات ایران، این موارد را هم مطرح می‌کنید؟
وندی شرمن: تنها دو موضوع است که من در ملاقات‌های دوجانبه متعددی که با طرف ایرانی داشتم مطرح می‌کنم. یکی که البته موضوع هسته‌ای است، که در کانون همه گفتگوهای ما قرار دارد.
موضوع دوم شهروندان آمریکایی ما هستند که در ایران در حبس به سر می برند. جیسون رضائیان – گزارشگر روزنامه واشنگتن پست – به همراه همسرش در بازداشت هستند و ما از اتهام آنها هیچ اطلاعی نداریم.
هم پرزیدنت روحانی و هم آقای ظریف در استفاده از رسانه‌های آزاد آمریکا خیلی ماهر هستند، در حالی که خبرنگار یک نشریه بزرگ آمریکایی بدون ارائه هیچ دلیلی محبوس شده است. امیر حکمتی و کشیش (سعید) عابدینی شهروندان دیگر ما هستند که مدت‌هاست در ایران در زندان هستند و ما واقعاً امیدوار بودیم که به مناسبت سفر پرزیدنت روحانی به ایالات متحده، اقداماتی بشردوستانه برای آنها انجام شود.
بنابراین ما در باره این که آیا فرایندی برای بازگرداندن شهروندان در بندمان وجود دارد گفتگو کرده‌ایم. و از ناپدید شدن رابرت لوینستون، که تابعیت دوگانه هم ندارد و منحصراً شهروند آمریکا است – اکنون ۷ سال می‌گذرد. ایران آخرین جایی بود که او بدان سفر کرده بود. هرچند مقام‌های ایرانی به من گفته‌اند که آنها از محل او اطلاعی ندارند – اما ما می‌خواهیم به تحقیقات (پلیس ایران) دسترسی داشته باشیم تا ما هم برای یافتن او بکوشیم.
صدای آمریکا: دولت می‌گوید اقدامات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، به کلی از اقدامات پرزیدنت اوباما در مورد ایجاد ائتلاف بین‌المللی علیه پیکارجویان داعش جداست. در عین حال شاهد اظهار نظرهایی، هم از سوی مقامات آمریکا و هم از سوی مقامات ایران، هستیم که هیچگونه همکاری میان دو کشور وجود ندارد، هرچند که هر دو طرف پیکارجویان را تهدیدی جدی می‌شناسند. آیا واقعاً هیچگونه زمینه مشترکی نمی‌توان برای این همکاری پیدا کرد؟
وندی شرمن: من پیش‌بینی می‌کنم که پرزیدنت روحانی امروز در سخنرانی خود در رابطه با تروریسم و افراط‌گرایی صحبت کنند. من می‌دانم که این موضوعات به همان اندازه به مشغله فکری او نیز تبدیل شده‌اند.
شکی نیست که ایران نیز نمی‌خواهد شاهد تداوم داعش باشد و من فکر می‌کنم ما هر دو با هدف تضعیف و در نهایت نابودی داعش اقداماتی را به موازات هم انجام خواهیم دارد. اما در اینجا نیز مذاکرات هسته‌ای که در مسیر دیگری جریان دارد، اثرگذار است، زیرا اگر ما بتوانیم موضوع هسته‌ای را حل کنیم، رابطه آمریکا، ایران و جامعه جهانی به شکل مطلوبی تغییر خواهد کرد، به نحوی که زمانی در آینده، ممکن است موضوعاتی باشند که ما بتوانیم با هم درباره آنها همکاری کنیم – البته با این درک که ما هنوز در موضوعاتی از قبیل حمایت دولتی از تروریسم، حقوق بشر و نحوه حل مسائل جهانی با هم اختلافات عمیقی داریم – اما ما با کشورهای دیگر هم اختلافاتی داریم و علی‌رغم این اختلافات مسیرمان را پیدا می‌کنیم.
من امیدوارم آن روز فرا برسد و من می‌خواهم مطلبی را به مردم ایران بگویم: من می‌دانم که ایران یک کشور خارق‌العاده است، با یک طبقه متوسط بسیار وسیع، با شهروندانی بسیار باهوش و تحصیل کرده که خدمات شایانی به جهان ارائه کرده‌اند و پیشینه طولانی از تمدن و فرهنگی درخشان برخوردار هستند.
من خیلی امیدوارم روزی فرا برسد که من بتوانم به ایران سفر کنم، حتی به عنوان یک مقام آمریکایی، و بتوانم با مردم ایران آشنا شوم. ما شهروندان ایرانی-آمریکایی بسیاری داریم که فرهنگ پویایی دارند و ما منتظر روزهای بهتر هستیم.
صدای آمریکا: در مورد پیشبرد همکاری منطقه‌ای علیه داعش، چه زمینه هایی را آماده می بینید؟
وندی شرمن: خوب من نمی‌دانم، اما می‌توانم بگویم که همین هفته ما شاهد همکاری رهبران شیعه و سنی برای مقابله با داعش بوده‌ایم. همچنین دیدیم که دولت جدید عراق با رهبران سنی منطقه دیدار کرده است. من فکر می‌کنم همه ما باید از فازی که طایفه‌ها، فرقه‌ها و ادیان ما را تقسیم می‌کنند، عبور کنیم و به جایی برسیم که اینها ما را در مقابل تهدید مشترک متحد کنند.
صدای آمریکا: چگونه تجربیات خود از مذاکرات با ایران را در آینده با دیگر کشورهایی به کار خواهید گرفت که در چارچوب ضوابط مربوط به منع و کنترل تسلیحات اتمی قرار می گیرند و باید کنترل شوند؟
وندی شرمن: ما این انتقاد را از بسیاری از کشورها می‌شنویم، که شما چطور به ایران اجازه غنی‌سازی می‌دهید، در حالی که به سایر کشورهای می‌گوئید چنین نکنند. واقعیت این است که ما داریم درباره یک برنامه غنی‌سازی با ظرفیت محدود برای مدتی طولانی صحبت می‌کنیم؛ تا زمانی که ایران همچون هر عضو عادی دیگر پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پذیرفته شود.
ما اعتقاد نداریم که همه کشورها باید اقدام به غنی‌سازی کنند، به اندازه کافی سوخت هسته‌ای در بازار آزاد وجود دارد. ولی ما اینجا تلاش داریم به وضعیتی برسیم که به ایران اجازه دهد جامعه جهانی را قانع کند که برنامه هسته‌ای‌اش کاملا صلح‌آمیز است.
پرزیدنت اوباما و رهبران گروه پنج به علاوه یک با پذیرفتن مذاکره برای غنی‌سازی محدود توسط ایران، تصمیمی متهورانه گرفتند. ما امیدواریم ایران از این موقعیت و تصمیم تاریخی رهبران کشورهای عضو ۱+۵ به نحو مثبتی استفاده کند، و اکنون نوبت ایران است تا تصمیم‌های سخت خود را اتخاذ کند.
صدای آمریکا: این هفته، بسیاری از ناظران منتظر ادامه تماس تلفنی سال گذشته بین روسای جمهوری اوباما و روحانی بودند، ولی به نظر می رسد که اقدامی در این مورد صورت نگرفته است. هر دو در یک زمان، در یک شهر هستند. این را چطور باید تفسیر کنیم؟
وندی شرمن: آنچه که اکنون به آن احتیاج داریم، مذاکراتی است که به جزئیات می پردازد و همچنین اینکه رهبران تصمیم هایی را بگیرند که به جامعه بین المللی اطمینان دهد که برنامه اتمی ایران منحصرا صلح آمیز است.