مایکل لیپین، خبرنگار صدای آمریکا، در گزارشی به موضوع احتمال تبادل زندانی میان ایران و آمریکا پرداخته است.
در این گزارش آمده است، همزمان با برگزاری مذاکرات غیرمستقیم میان آمریکا و ایران درباره یک مورد تبادل کم‌سابقه زندانیان میان دو کشور، اطلاعات جدیدی از ایرانیان کمتر شناخته‌شده زندانی در ایالات متحده که ممکن است در چارچوب یک مبادله احتمالی قرار گیرند، منتشر شده است.
مقامات آمریکایی و ایرانی گفته‌اند در هفته‌های اخیر و همزمان با مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ یا برجام در وین، گفت‌و‌گوهایی را نیز درباره مساله زندانیان از طریق واسطه‌هایی انجام داده‌اند.
ماه گذشته میلادی، علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران، بدون اشاره به نام یا تعداد زندانیان ایرانی در آمریکا، از واشنگتن خواست آنها را آزاد کند. اما او فقط اشاره کرد که تعداد این افراد از چهار زندانی آمریکایی در ایران، بیشتر است.
دوشنبه هفته جاری، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در اظهاراتی، به «بخش فارسی صدای آمریکا» گفت واشنگتن برای آزادی چهار ایرانی-آمریکایی که به گفته وی ایران به عنوان یک اهرم فشار سیاسی بازداشت کرده است، در حال انجام «مذاکراتی فعال و غیرمستقیم» است.
سیامک نمازی تاجری است که از اکتبر ۲۰۱۵ در بازداشت ایران بوده است. پدر او باقر نمازی یک مقام سابق سازمان ملل متحد است که او نیز فوریه ۲۰۱۶ بازداشت شد و از سال ۲۰۱۸ در مرخصی پزشکی خارج از زندان بوده است. مراد طاهباز، فعال محیط زیست، در ژانویه ۲۰۱۸ بازداشت شد و عماد شرقی نیز تاجری است که از دسامبر ۲۰۲۰ تاکنون در بازداشت بوده است.
این مقام آمریکایی همچنین گفت دولت بایدن موضوع زندانیان را جدا از مسئله مذاکرات احیای توافق برجام در وین پیگیری می‌کند. اما این مقام آمریکایی، به این سوال صدای آمریکا که آیا ایالات متحده در اصول حاضر است که ایرانیان بازداشت شده در آمریکا را با آمریکاییان بازداشت شده در ایران معاوضه کند، پاسخ مستقیمی نداد.
هیچ فهرست رسمی از ایرانیان زندانی در ایالات متحده وجود ندارد، اما بازبینی پایگاه داده‌های وزارت دادگستری توسط بخش فارسی صدای آمریکا، حاکی از وجود دست‌کم ١٣ ایرانی در بازداشت یا تحت محدودیت‌های حرکتی به دلیل جرایم ادعایی یا اثبات‌شده فدرال و با حکم دادگاه است. تعداد ایرانیانی که به خاطر جرائم دیگر در بازداشت آمریکا هستند، مشخص نیست.
از این ١٣ نفر، هفت تن شهروند دو تابعیتی ایرانی-آمریکایی هستند، دو نفر شهروند ایران و دارنده اقامت دائم آمریکا هستند، و چهار نفر دیگر وضعیت قانونی اقامت ندارند.
از هفت ایرانی-آمریکایی، سه نفر - یعنی بهروز بهروزیان، مهدی (ادی) هاشمی، و رضا اولنگیان. نفر چهارم، منصور ارباب‌سیر است که برای یک توطئه خنثی شده به منظور ترور سفیر وقت عربستان سعودی در آمریکا، از سال ٢٠١١ زندانی است. از میان این چهار نفر، تاریخ آزادی هاشمی که چهارم ژوئن (ماه آینده میلادی) تعیین شده، از همه نزدیکتر است.
به دو ایرانی-آمریکایی دیگر به نام حسن‌علی مشیرفاطمی و صدر عماد-واعظ، دستور داده شده است که تا ۲۷ ماه مه (ماه جاری میلادی) خود را برای اجرای حکم مربوط به یک پرونده نقض تحریم های آمریکا، به زندان معرفی کنند. نفر سومی که در همین پرونده محکوم شده است، همسر عماد-واعظ به نام پوران آزاد است که در ماه ژانویه به یک سال آزادی مشروط که شامل محدودیت سفر و نظارت بر خانه‌اش می‌شود، محکوم شد.
دو ایرانی دارای اقامت دائم در آمریکا که تحت پیگرد قانونی هستند، در آزادی نظارت شده خارج از بازداشت و قبل از محاکمه به سر می برند. یکی از آنها کاوه لطف الله افراسیابی، یک اظهارنظر کننده مسائل سیاسی است که متهم است به عنوان «عامل ثبت نشده» دولت ایران فعالیت می کرد. دیگری، امین حسن زاده نام دارد، یک پژوهشگر مهندسی که متهم شده برای انتقال تکنولوژی به ایران و در نقض تحریم های آمریکا علیه ایران، توطئه کرده است.
از چهار ایرانی که تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند و وضعیت اقامت قانونی در آمریکا ندارند، دو نفر در بازداشت «سرویس مارشال‌های ایالات متحده» هستند و منتظر نتیجه روند حقوقی پرونده های نقض تحریم های آمریکا هستند. نام یکی از آنها مهرداد انصاری است که در ۷ مه (۱۷ اردیبهشت) محکوم شد و قرار است حکم او در ۱ سپتامبر صادر شود. نام فرد دیگر آرش یوسفی جم است که دادگاه او امکان دارد در ماه آینده برگزار شود.
ایرانی سوم که تحت پیگرد قانونی قرار گرفته است، سید سجاد شهیدیان نام دارد که اکتبر ۲۰۲۰ برای نقض تحریم های آمریکا علیه ایران، با در نظر گرفتن مدت بازداشت خود، به همان مدت حبس محکوم شد و سپس برای دو سال آزادی تحت نظارت گرفت.
ایرانی چهارم، میلاد رضایی کلانتری نام دارد که دوره محکومیت خود را به اتهام توطئه برای فروش آنلاین اطلاعات به سرقت رفته کارت های اعتباری، سپری می کند. او تنها فرد از ۱۳ ایرانی است که در پیگردهای قانونی دولت فدرال، پرونده او ارتباطی به کمک غیرقانونی به ایران ندارد.
یک عضو سابق کنگره آمریکا به نام جیم اسلتری که تماس های دیرین با مقامات ایرانی داشته است، می گوید که آزادی ایرانی هایی مانند کلانتری در آمریکا که پرونده آنها ارتباطی با نقض تحریم ها ندارد، برای ایران در اولویت نیست.
اسلتری، قانونگذار سابق آمریکایی با بیل ریچاردسون، فرمانده سابق ایالت نیومکزیکو، همکاری داشت تا ایرانیانی را که با آنها در تماس بودند تشویق کنند که با دولت ترامپ در دو مورد تبادل زندانیان در دسامبر ۲۰۱۹ و ژوئن ۲۰۲۰ به توافق هایی برسند. در هر دو مورد، دو کشور هر کدام یک زندانی را آزاد کرد.
اسلتری در مصاحبه ای به بخش فارسی صدای آمریکا گفت: «اولویت برای دولت ایران این است که آزادی ایرانی هایی را که در ایالات متحده به اتهام نقض تحریم های آمریکا نگه داشته شده اند، بدست آورد.» او گفت: «آنها احتمالا کمتر نگران کسی هستند که از دید آنها به خاطر یک جرم کیفری واقعی در آمریکا محکوم شده است.»
یک منبع آمریکایی آگاه به مذاکراتی که منجر به دو تبادل قبلی زندانیان میان ایران و آمریکا شد، در اظهاراتی جداگانه به بخش فارسی صدای آمریکا گفت که ایران به آزادی ایرانی-آمریکایی های تحت پیگرد قانونی و بازداشت آمریکا به اندازه آزادی دیگر ایرانیان اهمیت می دهد چرا که تهران داشتن ملیت دوگانه شهروندان خود را به رسمیت نمی شناسد.
این منبع که به خاطر حساسیت موضوع خواستار انتشار نامش نبود، گفت مقامات ایرانی همچنین پیشتر اعلام کرده اند که اهمیتی نمی دهند که اگر ایرانی-آمریکایی ها و یا ایرانی های دارای اقامت دائم در آمریکا پس از آزادی تصمیم بگیرند که در آمریکا بمانند.
این منبع گفت حتی اگر آن ایرانی آزاد شده در آمریکا بماند، دولت ایران می تواند بگوید که یک تبعه ایرانی را از زندانی در آمریکا آزاد کرده است.
در حالی که دولت بایدن، که در ماه ژانویه روی کار آمد، اعلام نکرده است که آیا گزینه آزاد کردن هیچکدام از ایرانی ها را در ازای آزادی چهار آمریکایی نگه داشته شده در ایران بررسی می کند، الیوت آبرامز، فرستاده ویژه پیشین ایالات متحده در امور ایران در دولت ترامپ، به بخش فارسی صدای آمریکا گفت که او از تبادل بیشتر زندانیان با ایران استقبال می کند.
او درباره تبادل زندانی ها گفت: «این امر خیلی ناخوشایند است. چرا که آمریکاییانی که ایران آنها را زندانی کرده است گروگان هستند در حالی که ایرانی هایی که در ایالات متحده زندانی هستند افرادی هستند که در دادگاه قانون محکوم شده اند. به هر روی، ما می خواهیم شهروندانمان برگردند.»
منبعی که مایل به افشای نامش نبود همچنین به صدای آمریکا گفت که دولت بایدن تقاضای ایران برای آزادی همه ایرانی های تحت پیگرد قانونی و یا تحت بازداشت را به ویژه آنهایی که به خاطر جرائم خشن محکوم شده اند، نمی پذیرد.
آبرامز درباره اینکه آمریکا کدام ایرانی ها را ممکن است آزاد کند، گفت آزادی آنهایی که بیشتر دوره محکومیت خود را طی کرده اند، یا در آزادی تحت نظر به خاطر شیوع ویروس کرونا قرار دارند «کمی دلپذیرتر خواهد بود.»