پروژه‌های انتقال آب در ایران؛ از پیامدهای زیست‌محیطی تا صرفه اقتصادی

آرشیو.

خبرگزاری فارس در مطلبی با عنوان «واکاوی پروژه انتقال آب» به این موضوع اشاره می‌کند که پروژه انتقال آب دریای عمان به مشهد با هزینه معادل یکسال بودجه عمرانی کل کشور برابر است و توجیه اقتصادی ندارد.

  • ایده انتقال آب

اگرچه ایده انتقال آب از خلیج فارس به مرکز ایران، پس از انقلاب، به زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی باز می‌گردد، اما نخستین بار محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۹۱ رسما اعلام کرد: «اقدامات مطالعاتی برای طرح انتقال آب از خلیج فارس انجام شده و به نتیجه رسیده که این موضوع در مورد استان‌های کرمان و یزد آغاز شده و برای اصفهان نیز دنبال اجرایی شدن آن هستیم.»

وی سپس از طرح انتقال آب دریای خزر به دشت کویر و کویر مرکزی ایران خبر داد.

در ۱۵ آبان ۱۳۹۹ فاز نخست پروژه انتقال آب به منطقه سیرجان استان کرمان توسط حسن روحانی، رئیس جمهور وقت افتتاح شد.

در آن زمان فریدون همتی، استاندار وقت هرمزگان مجموع هزینه شیرین سازی و خط انتقال آب تا سیرجان را ۱۶۳ میلیارد ریال عنوان کرد.

پروژه انتقال آب

و سپس در ۲۴ اسفند ۱۳۹۹ پروژه طرح ملی انتقال آب به فلات مرکزی و ‌شرق کشور، توسط حسن روحانی، به صورت ویدیو کنفرانس افتتاح شد. در مورد کلیات این طرح عنوان شد که این طرح با لوله‌گذاری به طول سه هزار و ۷۰۰ کیلومتر آب خلیج فارس و دریای عمان را به هفت استان شامل هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان، و سیستان و بلوچستان می‌رساند.

پروژه انتقال آب

  • انتقال آب، مخرب و بدون توجیه اقتصادی

دکتر مهرداد فیلی‌زاده، دانشیار دانشکده مهندسی شیمی، نفت و گاز دانشگاه شیراز در سمینار تخصصی مقابله با بحران آب گفته است: «هزینه نهایی نمک‌زدایی و انتقال هر متر مکعب آب شیرین به شیراز حداقل ۳۰ هزار و ۵۰۰ تومان می‌شود که ۲۲ برابر تعرفه آب شهری است. اگر با آن محصولات معمول کشاورزی کشت شود، هزینه آب مصرفی بسیار بیش از قیمت محصول است.»

داریوش مختاری، کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی به ایسنا گفته است: «خوشبختانه اجرای این پروژه مخالفان زیادی در میان متخصصان مختلف دارد. جدا از بحث ممکن یا ناممکن بودن شیرین‌سازی یک میلیارد متر مکعب آب به صورت پایدار، نداشتن کمترین توجیه مالی و اقتصادی برای این اقدام بسیار خطرناک و ناپایدار است.» وی اضافه کرده: «با این پروژه‌هایی که هیچ توجیه فنی و اقتصادی ندارد، نه تنها مشکل آب کشور حل نمی‌شود که جغرافیای ایران را در یک فلاکت و خطر و دست‌انداز بزرگ می‌اندازد.»

پروژه انتقال آب

ناصر حاجیان، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد گفته: «با مدیریت غلط بحران آب که در کشور ایجاد شده، حالا می‌خواهیم آب را انتقال دهیم که برای هیچ کدام از کاربری‌های شرب، صنعت و کشاورزی توجیه اقتصادی ندارد. باید از اجرای چنین پروژه‌هایی صرف‌نظر کرد.»

فیلی‌زاده گفته است: « شیرین‌سازی آب دریا و انتقال آن به مناطق مرکزی کشور تاثیرات مخرب محیط زیستی مختلف، نظیر افزایش شوری آب دریا، ورود فلزات سنگین و مواد شیمیایی به دریا، تغییر اکوسیستم و از بین بردن زندگی برخی از آبزیان و افزایش آلودگی هوا را به دنبال دارد.»

  • سکوت و ابهام در پروژه

دنیای اقتصاد نوشته است: شرکت «تامین انتقال آب خلیج فارس» که متولی خط نخست این پروژه بود، کتابی را با عنوان « بانیان و حامیان طرح تامین و انتقال آب» به چاپ رساند، اما در مورد سوالات فراوان مطرح شده هیچ پاسخی نداده است. سوالاتی چون، خط نخست تا چه میزان موفق بوده؟ چه میزان بر قیمت تمام شده محصولات هر یک از مصرف‌کنندگان تاثیر گذاشته؟ در مقایسه با طرح مشابهی که در کشورهای حاشیه خلیج فارس اجرا شده تا چه حد موفق بوده؟ میزان واقعی هزینه و سرمایه‌گذاری این طرح چقدر بوده است؟

پروژه انتقال آب

محمد درویش، رئیس کمیته محیط زیست در یونسکو به خبرگزاری مهر گفته است:«روش‌هایی به مراتب اقتصادی‌تر و کم‌هزینه‌تر نسبت به انتقال آب در کشور وجود دارد. فلات مرکزی ایران در حالی با کمبود آب و هدر رفتن آب رو به رو است که پدیده‌ای به نام «بازچرخانی آب» در این مناطق محلی از اعراب ندارد. هیچ تلاشی برای تصفیه پسماند و فاضلاب اتفاق نمی‌افتد.»

از سوی دیگر فارس ضمن اشاره به اشکالات مناقصه برگزار شده برای اجرای این طرح، اضافه کرده است اصرار برای اجرایی شدن این طرح در حالی است که میزان آب انتقال یافته در قالب این پروژه ها هیچ تناسبی با میزان آب مورد نیاز در سه بخش شرب، صنعتی و کشاورزی مناطق هدف ندارد. با صرف مبلغی کمتر از این هزینه‌ها می توان راهکارهای دیگری برای حل بحران آب یافت. و نتیجه‌گیری کرده است که «به نظر می‌رسد انتفاع افراد خاص از این پروژه، دلیل پا فشاری بر استفاده از این ابزار در حل مشکل آبی کشور است.»

پروژه انتقال آب