در آستانه سفر نواز شریف نخست وزیر پاکستان به ایران، وزارت امور خارجه آن کشور ابراز امیدواری کرد که تهران و اسلام آباد بتوانند درباره سرنوشت پروژه خط لوله انتقال گاز بین دو کشور، مذاکرات سازنده ای داشته باشند، موضوعی که شاید همچون سال های گذشته، دیگر نزد طرف ایرانی از اولویت بالایی برخوردار نباشد.
تسنیم اسلم سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، روز پنجشنبه در اسلام آباد گفت «دو کشور نیاز دارند که برای اجرای این طرح عظیم راهکارهایی پیدا کنند؛» طرحی که بخشی از یک طرح بزرگتر به نام «خط لوله صلح» برای انتقال گاز از ایران به هند، از طریق پاکستان بود که به دلیل تحریم های بین المللی علیه ایران، با وجود استقبال طرف هندی، عملا اما به جایی نرسید.
بعد از آن، ایران و پاکستان در سال ۱۳۸۹ قراردادی دوجانبه برای انتقال گاز امضا کردند، اما این طرح نیز با گذشت چند سال هنوز به مرحله اجرا نرسیده است؛ بطوری که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران با انتقاد از طرف پاکستانی، بخاطر کامل نکردن ساخت خطوط لوله در خاک خود، گفته است «امیدی به اجرای این قرارداد» ندارد.
بنابر اظهارات زنگنه، و گزارش های چند ماه اخیر رسانه ها، اولویت وزارت نفت در حوزه گاز، جذب سرمایه و توسعه منابع گاز، اول برای رفع نیازهای داخلی، و بعد برای صادارت خواهد بود که به گفته زنگنه، شبه قارۀ هند، ترکیه و بعد از آن اروپا بازارهای خوبی برای گاز ایران هستند.
پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس جمهوری ایران و تغییر رویکرد دیپلماتیک تهران در صحنه بین الملل، و به دنبال آن رسیدن به توافق هسته ای موقت با کشورهای غربی، در فاصله کوتاهی پس از شروع کار دولت روحانی، به نظر می رسد اولویت های سیاسی و اقتصادی ایران نیز تغییر کرده است.
رییس جمهوری میانه روی ایران اعلام کرده است که اولویت دولت او در صحنه سیاسی، تنش زدایی در سطح منطقه ای – بویژه با کشورهای همسایه – و نیز در سطح بین المللی، بویژه با کشورهای غربی است که طی سال های گذشته، به دلیل اختلاف بر سر فعالیت های هسته ای تهران، رو به تیرگی گذاشته است.
اختلاف نظرهای جدی که بین ایران و همسایه های غربی و جنوبی اش، مثل ترکیه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس – بخصوص عربستان سعودی – بر سر بحران سوریه وجود دارد، شاید چندان در مورد همسایگان شرقی ایران صادق نباشد، هر چند بنا بر گزارش رسانه ها، موضوع سوریه نیز از محورهای مورد بحث نخست وزیر پاکستان با مقام های ایرانی خواهد بود.
امنیت در نقاط مشترک مرزی
سفر دو روزه نواز شریف به ایران، طبق اعلام قبلی قرار است از روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه (۱۱ ماه مه) آغاز شود؛ سفری که کمتر از ۲ ماه پس از آزادی ۴ نفر از ۵ مرزبان ربوده شده ایرانی – که موجب بروز تنش های لفظی میان مسئولان امنیتی دو کشور شد - صورت می گیرد.
با توجه به حوادثی که هر از چند گاهی در مرزهای مشترک دو کشور رخ می دهد – از جمله ربودن ۵ مرزبان ایرانی توسط یک گروه سنی مخالف حکومت ایران در اواخر سال گذشته – شاید مسائل امنیتی برای تهران از اولویت بالاتری برخوردار باشند تا مسائل اقتصادی.
در اسفند ماه سال گذشته نیز، یک حمله انتحاری به ساختمان کنسولگری ایران در شهر پیشاور صورت گرفت که در نتیجه آن ۲ سرباز پاکستانی کشته شدند اما آسیبی به کارکنان کنسولگری ایران نرسید. یک گروه نزدیک به طالبان به نام «مست گل»، که گفته است شیعیان و ایرانی ها را مورد حمله قرار خواهد داد، مسئولیت آن انفجار را به عهده گرفت.
حسن روحانی در دیدار با سرتاج عزیز مشاور ارشد نخست وزیر پاکستان، که اوایل اردیبهشت ماه به منظور آماده سازی سفر نواز شریف به تهران سفر کرده بود، ضمن تاکید بر اهمیت برقراری امنیت در مناطق مرزی بین دو کشور گفت: «باید تدابیر لازم در جهت رفع نگرانی ها در این خصوص اتخاذ شود.»
تهران از اسلام آباد انتقاد می کند که کنترل و نظارت کافی در برقراری امنیت، بخصوص بر مناطق مرزی، را ندارد و در نتیجه نه تنها باندهای های قاچاق موارد مخدر در آن نواحی آزادانه فعالیت می کنند بلکه پناهگاهی برای گروه های مخالف حکومت ایران، همچون جیش العدل است که ایران آن را یک گروه تروریستی می خواند.
افغانستان و خروج نیروهای آمریکایی
مسئله مهم دیگری که برای دو کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است، اوضاع افغانستان پس از خروج کامل نیروهای آمریکایی از آن کشور در سال جاری و پیمان امنیتی استراتژیک کابل و واشنگتن است که حامد کرزای، رئیس جمهوری کنونی افغانستان تا کنون از امضای آن خودداری کرده است.
پیمانی که در صورت امضا به آمریکا اجازه می دهد که بخشی از نیروهای نظامی خود را حتی پس از معلت تعیین شده برای خروج نیروهای ناتو در سال ۲۰۱۴ میلادی، در افغانستان نگه دارد. تهران و پاکستان نسبت به پیامدهای امضای چنین قراردادی بین کابل و واکنش بدبین هستند.
تهران که از حضور نیروهای نظامی در اطراف مرزهای خودش ناراضی است، اشکارا با این پیمان مخالفت کرده است، اما اسلام آباد می گوید افغانستان در امضا کردن یا نکردن هر پیمانی با آمریکا، مختار است و تنها نگرانی پاکستان این است که چنین توافقی نباید به پیشبرد روند صلح در افغانستان آسیب بزند.
هارون الله عضو ستاد برنامه ریزی سیاست گذاری وزارت امور خارجه آمریکا در مصاحبه با بخش فارسی صدای آمریکا می گوید: «به دلیل فاصله نزدیک پاکستان وایران، نگرانی های مشترک مرزی، و نیز موضوع افغانستان و اهمیت خط لوله انرژی از ایران، ما شاهد تعامل بیشتری میان تهران و اسلام آباد خواهیم بود.»
وی در ادامه می گوید: «ایران و پاکستان منافع مشترک زیادی دارند که رو به افزایش است و فکر می کنم نفوذ عربستان سعودی بر پاکستان در حال کاهش است»