وقوع سیل مرگبار در شیراز تا کنون دست کم ۱۷ کشته بر جای گذاشته است؛ سیلی که نه تنها مردم را غافلگیر کرده بلکه علی‌رغم هشدار در روزهای اخیر درباره وقوع سیل به نظر می رسد، مسئولان شهری نیز از انجام اقداماتی برای پایین آوردن میزان خسارات احتمالی غافل شده اند.
بحران سیل در روز دوشنبه پنجم فروردین ماه در حالی در شیراز قربانی گرفت که «سهل‌انگاری دستگاه‌های متولی» از جمله دلایل بالا بودن تلفات این سیل عنوان شده و دادستان عمومی و انقلاب شیراز با اعلام اینکه پرونده‌ای در خصوص سیل امروز در دادستانی شیراز گشوده شده، گفت بررسی های اولیه نشان می‌دهد که «لایروبی» این مسیر انجام نشده است.
عامل مرگبار بودن سیل اخیر: لای روبی یا ساخت و ساز شهرداری
اما لایروبی نشدن این مسیر تنها دلیل بالا بودن خسارات مالی و تلفات جانی این حادثه نیست، موضوع دیگر تبدیل شدن مسیل رودخانه خشک در کنار دروازه قرآن شیراز طی سال‌های گذشته از سوی شهرداری وقت به یک تاسیسات شهری است.
یاشار سلطانی، روزنامه نگار در این باره معتقد است، «صمد رجاء» شهردار سال‌های ۸۲ تا ۸۴ شیراز با پر کردن نخاله و ریختن آسفالت، مهمترین مسیل شیراز را تبدیل به خیابان کرد و امروز این «فاجعه انسانی» رخ داد.
نام «صمد رجاء» پیش از این نیز در رسانه ها در رابطه با پرونده «زمین خواری» در زمان دولت اصلاحات مطرح شده بود.
براساس گزارش‌ها در پروژه ای به نام «قم‌آباد»، چند هكتار زمين و باغ تغييركاربری داده شد و بين مديران شهرداری از جمله «صمد رجاء» شهردار وقت تقسیم شده بود و به گفته «حسین قاسمی» فرماندار سابق شیراز، او یک سهم در این پروژه گرفته بوده است.
شیراز با سیل غریبه نیست
نکته دیگری نیز در سیل مرگبار شیراز وجود دارد و آن بی سابقه نبودن چنین سیلی در این شهر است. به طوری که وقوع یک سیل مشابه در دی ماه سال ۸۰ جان ۱۱ نفر را گرفته بود اما به نظر می آید با گذشت بیش از ۱۷ سال از این فاجعه، هنوز هم مسئولان نتوانسته‌اند عوامل اصلی وقوع چنین حوادثی را برطرف کنند تا چنین تلفاتی تکرار نشود.
پیشتر خبرگزاری ایرنا در سال ۹۳ گزارشی را به نقل از «فرج الله رجبی» شهردار وقت شیراز درباره سیل دی ماه سال ۸۰ منتشر کرده بود که براساس آن از جمله عوامل جاری شدن این سیل «کاهش شیب رودخانه» و «تنگ بودن دهانه های پل» نسبت به دیگر مسیرهای رودخانه در محل حادثه عنوان شده بود.
خشک بودن بستر رودخانه در این شهر نیز از جمله مواردی بوده که مسئولان وقت شهرداری را در طی این سال‌ها به آسفالت کردن و ایجاد تاسیسات شهری سوق داده است به طوری که بنابر گزارش ها تا سال ۹۳ حتی «بخشی از بستر این رودخانه، آسفالت شده و به عنوان کنارگذر -برای رفت و آمد خودروها-از آن استفاده می شده است.»
جاده کنار دروازه قرآن
تبدیل مسیل به سمت این رودخانه خشک به یک خیابان در شرایطی است که براساس تبصره ۳ ماده ۲ قانون توزيع عادلانه آب مصوب ۱۳۶۱ «ايجاد هر نوع اعيان و حفاري و دخل و تصرف در بستر رودخانه ها و انهار طبيعی و كانالهاي عمومی و مسيل‌ها و مرداب و بركه هاي طبيعي و همچنين در حريم قانوني سواحل دريا ها و درياچه ها اعم از طبيعی و يا مخزنی ممنوع است مگر با اجازه وزارت نيرو.»
اقدامی که حالا بسیاری ها آن را دلیل اصلی وقوع سیل اخیر و مرگ چندین نفر در این حادثه می دانند. کافی است تا عکس‌های قدیمی شیراز در کنار دروازه قرآن را با عکس های امروزی این منطقه مقایسه کنیم تا مشخص شود چه بر سر مسیل این شهر آمده است.
البته ماجرای تغییر سطح مسیل تنها به شیراز ختم نمی شود، به گفته یاشار سلطانی، در تهران نیز «سطح مسیل را باخاک پر کرده‌اند و اتوبان نیایش بر روی آن احداث شده است.»
تاخیر امدادرسانی
وقوع سیل‌های اخیر در ایران زاویای دیگری نیز دارد از جمله تاخیر در روند امدادرسانی که به خصوص در سیل گلستان با انتقادهای بسیاری روبرو شد. نبود مسئولان در روزهای اول حادثه در مناطق سیل‌زده نیز موضوع دیگر است که حتی امروز نیز شایعه غیبت شهردار شیرازاز سوی دادستانی این شهر مطرح شد اگر چه به سرعت تکذیب شد.
در برابر غیبت مسئولان این بار وزارت کشور تاکید کرده است که «مسئولان استان‌های در معرض سیل نباید به مرخصی بروند.»
البته غیبت مسئولان تنها در سطح مدیران استانی خلاصه نمی شود. در روزهایی که شهرهای مختلف ایران دچار سیل شده، می‌گویند حسن روحانی رئیس جمهوری ایران به قشم سفر کرده است و حالا محمدعلی وکیلی، عضو هیئت رئیسه مجلس ایران در یک نامه سرگشاده از رئیس‌جمهور ایران خواسته تا با حضور در اتاق مدیریت بحران «شخصاً» مدیریت بحران‌های اخیر را بر عهده بگیرد.
جدی نگرفتن کارشناسان محیط زیست
اما در نهایت در سیل‌های مرگبار شیراز و دیگر شهرهای ایران مهره گم شده دیگری نیز وجود دارد مهره‌ای که در دستان متخصصان و کارشناسان محیط زیستی است که حالا بیش از یکسال است در زندان به سر می برند.
نبود تخصص کافی در بین مدیران و بسته بودن فضا برای فعالیت کارشناسان حوزه محیط زیست باعث شده تا هر بار این حوادث تکرار شود. حوادثی که اگر چه «غیرمترقبه» می نامند اما با نگاهی کارشناسی و مدیریت درست در زمان بحران می توان خسارات آن را کاهش داد.
مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، در اردیبهشت ماه سال گذشته با اعلام حمایت از مردم ایران گفته بود که «بحران‌های مالی و زیست محیطی را در ایران شاهد هستیم. فساد کشور را فرا گرفته است. رژیم از مردم خود می‌دزدد.»
همچنین، برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، هم با اشاره به اینکه پس از انقلاب در ایران ۶۰۰ سد «بدون هیچگونه ارزیابی محیط زیستی» ساخته شده است، اعلام کرده بود که رژیم جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته منابع آبی کشور را با سوءمدیریت نابود کرده است.