گزارش تحقیقی: تشدید بحران بی‌آبی در ایران همزمان با کاهش میزان آب برداشتی از چاه‌ها

در پی بحرانی شدن وضعیت آب کشور پایگاه داده‌های باز ایران گزارش اخیر خود را به این موضوع اختصاص داده است. این گزارش این نشان می‌دهد که به رغم افزایش تعداد چاه‌های عمیق مجاز در ایران طی ۱۵سال گذشته، میزان آب برداشتی از چاه‌ها ۱۵ درصد کاهش یافته است.

بر اساس آمارهای منتشر شده در سال‌نمای آماری مرکز آمار، تعداد چاه‌های عمیق مجاز در ایران ۴۰ درصد افزایش داشته و از حدود ۱۶۵هزارحلقه درسال ۱۳۸۵ به بیش از۲۰۹ هزار حلقه در سال ۱۴۰۰ رسیده است.

همچنین همزمان با افزایش ۵۰ درصدی تعداد چاه‌های نیمه‌عمیق ظرف ۱۵ سال گذشته، بحران شدید آب و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی موجب شده است که میزان سالانه آب برداشتی از حدود ۳۶ میلیارد متر مکعب به کمتراز۳۰ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کند.

پایگاه داده‌های باز ایران در عین حال تاکید کرده است که این نمودارها تنها بر اساس آمارمربوط به چاه‌های مجاز تهیه شده‌اند.

طبق آمارهای صنعت آب و برق وزارت نیرو، در سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۲ هزار و ۳۰۷ حلقه چاه غیرمجاز در سراسر کشور پر و از برداشت ۴۲۳ حلقه چاه غیرمجاز دیگر، جلوگیری شده است.

در این گزارش همچنین آمده است که در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ استان‌های فارس، اصفهان، و کرمان در صدر استان‌هائی با بیشترین تعداد چاه‌های عمیق قرار دارند، به‌ گونه‌ای که یک سوم کل چاه‌های عمیق ایران در این سه استان واقع شده‌اند.

در این گزارش تعداد بالای چاه‌های عمیق در استان مازندران که به طور طبیعی یکی از پرآب‌ترین مناطق ایران است، «سوال برانگیز» توصیف شده و آمده است که در سال ۱۴۰۰ این استان با نزدیک به ۱۵ هزار چاه عمیق و حدود ۱۱۶ هزار چاه نیمه‌عمیق، بیشترین تعداد چاه را در سراسر ایران دارد.

از دیگر نکات قابل توجه این گزارش استفاده بالای استان‌های شمال غربی ایران از چاه‌های نیمه‌عمیق برای مصرف منابع آب زیرزمینی است که به گفته کارشناسان عامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه است.

در شرایطی که بحران آب در ایران تبعات روزافزونی دارد، رسانه‌های ایران از کمبود شدید منابع آبی کشور خبر داده‌اند.

بیست و سوم بهمن ماه نیز رسانه‌های داخلی اعلام کردند که «۱۷ سد مهم کشور» ذخایر آبی «زیر ۲۰ درصد» دارند و به‌عبارتی، بیش از «۸۰ درصد» ظرفیت مخازن آنها خالی است.

نیک‌آهنگ کوثر، تحلیلگر حوزه آب و محیط زیست، به تازگی به صدای آمریکا گفت: «در صورتی که در ماه‌های زمستان برف کافی در ارتفاعات، به‌ویژه در البرز و زاگرس نبارد، سرشاخه‌های رودهای بزرگ خشک‌تر خواهند شد و کم‌آب شدن رودخانه‌های بزرگ ایران، می‌تواند به دشوارتر شدن شرایط در بهار و تابستان آینده منتهی شود.»

خالی بودن ۵۵ درصد ظرفیت سدهای ایران و دلایل آن در گفت‌وگو با نیک‌آهنگ کوثر