در نخستین روز فعالیت های انتخاباتی، نمازگزاران نماز جمعه تهران با اعلامیه ها و تراکت هایی روبرو شدند که نامزدهای نمایندگی را معرفی و تبلیغ می کردند. از پوستر و روزنامه تا عکس و تفصیلات نامزدها که نه فقط دردست پخش کنندگان بلکه بر دیوارهای اطراف دانشگاه تهران، محل برگزاری نماز جمعه دیده می شد. روز جمعه ، ۵ اسفند ۱۳۹۰ هفته فعالیت های انتخاباتی نامزد های نمایندگی مجلس شورای اسلامی آغاز شد. نیمه شب روز پنج شنبه ۱۱ اسفند ماه ، این فعالیت ها پایان می گیرد و روز جمعه حوزه های رأی گیری درهای خود را به روی مردم می گشایند تا نمایندگان مجلس را از میان صندوق ها بیرون آورند.
تعداد تایید صلاحیت شدگان
روز چهارشنبه ۴ اسفند وزارت کشور از تأیید صلاحیت ۳۲۶۹ داوطلب توسط شورای نگهبان خبر داد. این افراد بر سر ۲۹۰ کرسی نمایندگی در مجلس رقابت می کنند. از میان نمایندگان مجلس هشتم که داوطلب نمایندگی در مجلس نهم بوده اند، ۶۳ نفر رد صلاحیت شدند. رد صلاحیت پنج نفر ازآنان به دلیل دست داشتن در پرونده اختلاس ۳ هزار میلیاردی بوده و دونفر نیز به خاطر کبر سن رد صلاحیت شدند
تعداد رای دهندگان
تعداد واجدان شرایط رأی دهندگی در کل کشور ۴۸ میلیون و ۲۸۸ هزار و ۷۹۹ نفر اعلام شده است که نزدیک به ۴ میلیون آن متعلق به رأی اولی هاست. تعداد رای اولی ها ۳ میلیون و ۹۶۰ هزار نفر اعلام شده که بیش از دومیلیون نفر از آنان مرد و بیش از یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر زن هستند.
فضای انتخاباتی: امنیتی و سرد
فضای انتخابات مجلس نهم از یک منظر شاید با همه موارد انتخابات گذشته در ایران متفاوت باشد. در موارد پیشین در ایام انتخابات مدارا و رواداری در عرصه های عمومی و خیابانی بیشتر می شد. نیروهای پلیس و امنیتی و گشت های ارشاد و منکرات در خیابان ها نامرئی می شد تا مردم برای مدت کوتاهی خود را آزادتر حس کنند. جوانان نیز از حیث پوشش و رفتار باآزادی بیشتری روبرو بودند و این همه خود به شاد شدن فضا و شوق شرکت در انتخابات کمک می کرد. گیرم همه می دانستند که این مداراگری ناپایدار است و از سر نیاز به مشارکت مردم. مسئولان نیز می کوشیدند در سخنان خود لحن تشویقی به کار گیرند تا هرچه بیشتر در « تنور انتخابات بدمند».
ــ فضای امنیتی
در فضای انتخابات ۱۲ اسفند دو نگرانی عمده در سخنان مقام های نظامی و مذهبی حکومتی دیده می شود.یکی نگرانی از بروز درگیری و ناآرامی در پای حوزه ها و دیگر هراس از مشارکت ضعیف مردم در انتخابات. امسال به گفته شهروندان، فضای شهر تهران از آغاز هفته تبلیغات امنیتی تر شده است. در این میان از همه چشمگیرتر هشدارها و تهدید های نظامیان است که فضای انتخاباتی را با گذشته متفاوت کرده است. به نظر می رسد که فرماندهان نظامی و امنیتی از ناامنی در حوزه های رأی گیری و به معنای دیگر در فضای عمومی شهرها در هراسند. این تهدید و هراس ها درماه های گذشته در همه گفته های نظامیان بارز بوده است..
اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی از آمادگی کامل نیروهای مسلح و غیرمسلح و بسیجی برای مقابله با درگیری های احتمالی در حوزه های انتخاباتی خبر داده است. خبرگزاری ایلنا از برگزاری مانووری نظامی در کرمان خبر داد که شاید در نوع خود بی سابقه باشد. مانووری انتخاباتی با نام عاشورای ۹۰ که با شرکت نیروی انتظامی و بسیج برگزار شد. در پایان این رزمایش فرمانده نیروی انتظامی هدف آن را چنین اعلام کرد:«برای تأمين امنيت انتخابات علاوه بر مأموران انتظامي، ۸۵هزار نيروهاي بسيج نيز در این رزمایش مشاركت دارند.»
به نظر می رسد که هراس حاکمیت تنها به درگیری های احتمالی در زمان رای گیری محدود نمی شود بلکه احتمال می دهد که پس از اعلام نتیجه آرا نیز ناامنی هایی ایجاد شود. به گزارش ایلنا اقای احمدی مقدم افزود :« تمهيداتی براي انتخابات انديشيده شده براي درگيري‌هاي احتمالي در حوزه‌هاي انتخاباتي. کانديداها نبايد در صورتي که نتيجه انتخابات به نفع آنها نشد، ايجاد بحران کنند. نيروي انتظامي با افرادي که قصد ايجاد آشوب و بحران داشته باشند، قاطعانه برخورد مي‌کند. دشمن تلاش دارد با ايجاد حساسيت حضور مردم در انتخابات را کم‌رنگ کند.» او همچنین روز دوشنبه در بندرعباس در جمع خبرنگاران گفت :« دشمنان در صدد تبلیغات برای القای ناامنی روانی هستند كه معمولا این گونه اقدامات نتیجه معكوس می دهد.»
با توجه به عدم شرکت و تحریم گسترده منتقدان حاکمیت به نظر می رسد که روی سخن اقای احمدی مقدم با خودی هاست.
هراس و پیش بینی های امنیتی حاکمیت این بار، برخلاف انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸، به شهرهای بزرگ محدود نمی شود بلکه خطر از جانب مناطق اقلیت نشین بیشتر احساس می شود. اسماعیل احمدی مقدم به همین امر اشاره می کند:« برخلاف انتخابات ریاست جمهوری كه ممكن است تنها در تهران و یا چند شهر خاص حركت های خاصی صورت گیرد،انتخابات مجلس شورای اسلامی دارای حساسیت های محلی است و ممكن است مسائل صنفی یا قومی در شهرها التهاب آفرینی كند.»
فضای سرد انتخابات:
تلاش و ترغیب مسئولان به مشارکت مردم ـ سخنان خطیب نماز جمعه ۵ اسفند نیز شباهت زیادی با بیانات آقای خامنه ای داشت. اونیز چون رهبر جمهوری اسلامی
انتخابات مجلس نهم، نبرد در جبهه خودی
از تلاش گسترده دشمنان از درون و بیرون سخن گفت و مردم را برای مقابله با خطر آنان از طریق شرکت در انتخابات به یاری طلبید: «دشمنان داخلی و خارجی درباره انتخابات مجلس موضع گرفته‌اند و ملتمسانه از شما ملت می‌خواهند که در انتخابات شرکت نکنید اما به فضل خدا ملت ایران در این دوره از انتخابات با شکوه تر از هشت دوره پیشین انتخابات مجلس به صحنه می آیند و تو دهنی محکمی به همه دشمنان می‌زنند.» سخنان احمد خاتمی وقتی از اهمیت نقش مردم در جمهوری اسلامی سخن می گفت نیز برای شنونگان نامنتظر بود: او گفت: «مجلس در رأس امور است و کسی حق ندارد در این فرموده امام خمینی خدشه‌ای وارد کند چون مردم در رأس امور هستند». احمد خاتمی افزود: «این فرمایش امام؛ مبنا دارد وقتی مردم در رأس امورند پس مجلس شورای اسلامی نیز به عنوان نماد مردمسالاری دینی در رأس امور است.» سخنان احمد خاتمی از آن نظر نامنتظر بود که نقل قول هایی چنین از آیت الله خمینی و سخن گفتن از مردم سالاری دینی و در راس امور بودن مردم معمولا ویژه ادبیات اصلاح طلبان هرچند که او بی درنگ منظور خود را از مردم تصحیح و تعیین کرد: «انتخابات مظهر مردم‌سالاري است و در مردم‌سالاري هر چه مردم بگويند همان مي‌شود البته نه هر مردمي، مردم خداپرست و دلداده خدا که همه خواستشان خواست خدا و بندگي اوست، مردم‌سالاري ما چنين است، مردم‌سالاري ديني است،...»همچنین پیشتر ۱۷ دی ماه حجت الاسلام علی سعیدی نماینده آیت الله خامنه ای در سپاه پاسداران نیز با یادآوری وقایع انتخابات ۸۸ و تایید عدم حضور اصلاح طلبان در انتخابات آتی اعلام کرده بود: “نظرسنجی ها از مشاركت گسترده و ۶۰ تا ۶۵ درصدی مردم در انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی حكایت دارد.”
تحریم ها - تحریم های گسترده انتخابات چه در داخل کشور و چه از سوی ایرانیان در خارج از مرزهای ایران همه از مشارکت اندک مردم در انتخابات حکایت دارد. شاید نگرانی مقام های حاکم بر ایران از نظر بی رمقی شرکت مردم در انتخابات و فضای مرده آن پر بیهوده نباشد. تشکل های سیاسی اصلاح طلب که به دلیل سازمان دهی تشکیلاتی می توانستند عده زیادی را به پای صندوق های رأی ببرند و در گذشته نقش مؤثری در ایجاد شور و نشاط انتخاباتی در ایام انتخابات داشتند، در انتخابات مجلس نهم شرکت نمی کنند. جبهه مشارکت ایران اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و اصلاح طلبانی که شرکت در انتخابات را مشروط به برآوردن شروط محمد خاتمی، رهبر اصلاح طلبان کرده اند. سبزهایی که در راه پیمایی ۲۵ خرداد ۱۳۸۸ جمعیت خود را به نمایش گذاشتند، انتخابات را تحریم کرده اند.
گروهی از زندانیان سیاسی نیز از درون زندان از مردم خواسته اند به پای صندوق رای نروند.
چهار تشکل کرد کردستان هم در بیانیه مشترکی از مردم کردستان خواسته‌اند تا در روز انتخابات در خانه‌های خود بمانند. به گزارش خبرگزاری آلمان، حزب دمکرات کردستان، حزب کومله زحمتکشان کردستان، پارت آزادی کردستان و سازمان خبات کردستان ایران در بیانیه مشترکی از مردم کردستان خواسته‌اند که انتخابات نهمین دور مجلس شورای اسلامی را تحریم کنند.
گروهی از وبلاگ‌نویسان محافظه‌کار یا همان سربازان جنگ نرم نیز در وبلاگ های خود اعلام کرده اند در انتخابات مجلس شرکت نمی کنند.
نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی در خارج از کشور: احمد سلامتیان، حسن یوسفی اشکوری، رجبعلی مزروعی، فاطمه حقیقت جو، سید علی اکبر موسوی (خوئینی )، واسماعیل گرامی مقدم مردم را به عدم شرکت در انتخابات مجلس نهم که آن را ناسالم خوانده اند دعوت کرده اند. در بخشی از این اعلامیه آمده است : « خوشبختانه موجی از بیداری عمومی در سراسر کشور نسبت به برگزاری این انتخابات نمایشی بوجود آمده است. گسترش این جنبش مدنی بی سابقه برای عدم مشارکت، استبداد حاکم را بوحشت انداخته و چون همیشه برای مقابله با مبارزه مسالمت آمیز و قانونی مردم راهی جز اعمال خشونت، تجاوز به حقوق و آزادیهای مردم و سرکوب و حبس و حصر وبراه انداختن کارزارهای تبلیغاتی، تهمت پراکنی و هتک عرض و آبروی سیاست ورزان منتقد و رهبران آنان نیافته است. بازداشت ده ها نفر از شهروندان در سراسر کشور به جرم شعار نویسی برای مطالبه حق اولیه انتخابات آزاد و سالم و علیه انتخابات فرمایشی و بسیج چشمگیر نیروهای نظامی و امنیتی و لباس شخصی برای جلوگیری از شرکت مردم در راهپیمایی های اعتراضی مسالمت آمیز از این زمره اند. بازداشت ده ها نفر در استان خوزستان و کشته شدن دوتن از افراد بازداشتی شهرستان شوش در بازداشتگاه سندی ننگین در کارنامه حاکمیت اقتدارگرا در برخورد با حق اعتراض مردم دراین باره بوده و انجام اینگونه اعمال از نظر ما شدیدا مطرود و محکوم است. و قطعا در روز ۱۲ اسفند ۹۰ افراد معترض عدم حضور خود در انتخابات را به شکلی کاملا مدنی و معنادار در قالبی که مقاومت مدنی آنها را برای پیروزی جنبش سبز میسر سازد، و در همبستگی با حصر خانگی آقایان کروبی و موسوی و خانم رهنورد بصورت خانه نشینی به نمایش خواهند گذارد.»
شورای هماهنگی راه سبز امید هم از مردم خواسته که روز پنجشنبه به خیابان بروند و روز جمعه که روز رای گیری است در خانه های خود بمانند.
نهضت آزادی ایران نیز از جمله نهادهای دیگری ست که انتخابات مجلس نهم را تحریم کرده است.
علاوه بر این نهادها بسیاری از شخصیت های حقیقی و شاخص کشور نیز در پاسخ خبرنگاران از عدم شرکت در انتخابات خبرداده اند. در مراسم ترحیم پدر عبدالله نوری، که بسیاری از چهره های بارز اصلاح طلب و نزدیک به اصلاح طلبان حضور داشتند، عبدالله نوری و محمدرضا خاتمی قاطعانه از عدم شرکت در انتخابات سخن گفتند. موسوی لاری ، محمد خاتمی، حسین مرعشی نیز رندانه از پاسخ گویی طفره رفتند. اما از همه جالب تر پاسخ حسین مرعشی بود که گفت باید اول نظر احمدی نژاد را بپرسد. او که از فعالیت های سیاسی محروم شده در عین حال گفت برای رای دادن باید اول از دادگاه اجازه بگیرد. صادق زیبا کلام نیز از اصلاح طلبانی ست که گفته است در انتخابات شرکت نخواهد کرد. ادیب برومند رئیس هیأت رهبری و شورای مرکزی جبهه ملی ایران و بسیاری دیگر از چهره های سیاسی و غیرسیاسی در میان این گروه قرار دارند.
اوضاع داخلی ایران عامل اصلی عدم مشارکت مردم- اما گذشته از تحریم های تشکیلاتی و سازمانی و شخصیت های حقیقی و حقوقی، وضعیت زندگی روزمره مردم خود مهم ترین عامل برای بی علاقه بودن آنان به شرکت در انتخابات است. گرانی و تورم روز افزون، بازار ارز و سکه ، باقتصاد بی ثبات، بی کاری و نداشتن امید برای آینده در جوانان، بی اعتمادی به دولت به دلیل سوء مدیریت ها و سوءاستفاده ها و اختلاس های میلیاردی، فشار های امنیتی، ناامنی ها و آسیب های اجتماعی مانند اعتیاد و فساد و فحشا، و جنایت در کنار تهدید جنگ و مشکلات ناشی از تحریم ها که زندگی مردم را روز به روز سخت تر و نا امن تر می کند، شاید مهم تر از اعلامیه های احزاب و گروه ها برای عدم شرکت در انتخابات باشد.
شاید بد بناشد در این باره به گفته خود نمایندگان مراجعه کنیم. رضا اکرمی نماینده مجلس و عضو جامعه روحانیت مبارز به خبرگزاری ایلنا گفته است : ما باید مردم را به مشارکت جدی در انتخابات تشویق کنیم، اما آنچه مهم است این است که به مردم امید واقعی بدهیم برای حل مشکلات. اما متاسفانه امروز مردم ما از بیکاری، گرانی و اوضاع تاسف بار رشوه در ادارات رنج می‌برند.
او افزود:« وقتی منِ نماینده وضعیت گرانی را می‌بینم، چگونه باید به مردم امید بدهم که در انتخابات به صحنه بیایند. ما باید اعتماد مردم را احیا کنیم، وضعیت اقتصادی عرصه را بر مردم تنگ کرده است....موضوع سکه و ارز در زمان دولتهای قبل هم بود که با تدبیر مسئولین حل شد و در سال ۸۴ ارز به ۹۰۰ تومان رسید که با تدبیر مسئولین به ۳۰۰ تومان برگشت اما متاسفانه دولت فعلی در حوزه اقتصاد سردرگم است.»
این نماینده مجلس بر سلب اعتماد مردم از حاکمیت تاکید کرد:« من می‌گویم احدی از ایرانیان دیگر به حرفهای آقای بهمنی اعتماد ندارد. احدی به حرفهای آقای حسینی وزیر اقتصاد، اعتماد ندارد. به گزارشهای رادیو و تلویزیون اعتماد ندارد...»
بیهوده نیست که مسعود پزشکیان ، کاندیدای مستقل در آستانه انتخابات مجلس نهم گفته است: «درباره انتخابات و مجلس بعدی واقعیت این است که جو جامعه الان خیلی سرد است و باید سیاستمداران ، رسانه ها و دست اندرکاران فکری به حال فضای حاکم بر جامعه بکنند .»