ویژگی های انتخابات مجلس نهم
آرایش نیروها:
غیبت اصلاح طلبان: انتخابات مجلس نهم در مواردی چند با گذشته متفاوت است. یکی از چشمگیر ترین آنها عدم حضور اصلاح طلبان در میان داوطلبان است. در گذشته معمولا رقابت های انتخاباتی میان اصلاح طلبان و اصول گرایان بود. در انتخابات مجلس نهم از اصلاح طلبان خبری نیست و رقابت در درون طیفی از اصولگرایان با نام های گوناگون است که چشمگیر تر از همه اصولگرایان سنتی حامی رهبری و اصولگرایان حامی دولت اند. البته در میان لیست کاندیداهای دیگر نیز می توان چهره های شاخصی از نزدیکان دولت را تشخیص داد. در غیاب و یا انحلال احزابی چون نهضت آزادی، جبهه مشارکت ایران اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی،حزب کارگزاران سازندگی، حزب اعتماد ملی و غیره تنها یک تشکل کوچک است که با نام حزب وارد میدان شده ( حزب مردم سالاری) که آن هم نام خود را در لیست به جبهه مردم سالاری تغییر داده است. باقی تشکل ها در واقع مجموعه هایی از افرادند که تنها برای انتخابات و در قالب لیست تهیه شده اند. لیست هایی که همگی عنوان جبهه را بر خود دارند.
در حالی که “جبهه مردم سالاری” و “جبهه مردمی اصلاحات” خود را به نوعی نماینده جریان اصلاح طلبان معتدل می دانند اما صادق زیبا کلام، در مناظره با عباس سلیمی نمین در همایش “انقلاب اسلامی، انتخابات مجلس نهم و بیداری اسلامی” در دانشگاه تهران در باره آرایش سیاسی احزاب و طیف های سیاسی در انتخابات مجلس گفت معتقد است آنان نمایندگان جریان اصلاح طلبی نیستند و باید آنان را غیر اصول گرا خواند.
مسعود پزشکیان ، نماینده مردم تبریز و عضو فراکسیون اقلیت (اصلاح طلبان) مجلس شورای اسلامی، نیز که برای انتخابات مجلس نهم کاندیدا شده در مورد حضور اصلاح طلبان در انتخابات می گوید:« علی رغم آمارهای مختلفی که مبنی بر حضور پرتعداد اصلاح طلبان در انتخابات نهم ذکر می شود ، آنچه که می دانم این است که هیچ اصلاح طلبی، به اسم اصلاح طلب وارد میدان نشده است.»
اصول گرایان در رقابت با یکدیگر
تعدد لیست های انتخاباتی اصولگرا با نام هایی نوظهور که بیشترشان با کلمه جبهه مشخص می شوند و برخی از آن ها در آخرین دقایق اعلام شده اند، از ویژگی های دیگر انتخابات مجلس نهم است. مهم ترین آن ها جبهه متحد اصولگرایان با سرکردگی آیت الله مهدوی کنی و محمد یزدی است .این جبهه نماینده راست سنتی مخالف دولت است. در این لیست می توان ائتلافی از جبهه پیروان خط امام و رهبری و دو جمعیت رهپویان و ایثارگران و نیز حامیان لاریجانی و قالی باف را در کنار طیف راست سنتی مشاهده کرد.
پس از آن جبهه پایداری انقلاب اسلامی است، که قرار بود درون جبهه متحد باشد اما از آن جداشد. در این جبهه بظاهر مخالفان کنونی دولت و حامیان پیشین آن قرار دارند و رهبری آن با آیت الله مصباح یزدی است. حسن غفوری فرد با لیست خود را با نام جبهه راه ملت و پیروان ولایت تشکیل داد. او قبلا نام این لیست را ائتلاف بزرگ اصولگرایان نام داده اند بود که به خاطر مخالفت آیت الله مهدوی کنی، نام لیست خود را تغییرداد. دیگر جبهه حامیان دولت یا جبهه توحید و عدالت است که جمعی از طلاب و دانشجویان حامی دولت آن را تشکیل داده اند. این جبهه دلیل موجودیتش را در اطلاعیه ای « تعاملات نادرست باندهای قدرت و ثروت در لیست جبهه متحد “ و وجود بعضی اشکالات در لیست جبهه پایداری ، ذکر کرده است. “جبهه بصیرت و بیداری” شهاب الدین صدر، نایب رئیس مجلس هشتم ، به دلیل رد صلاحیت شدن او منحل شد. “جبهه ایستادگی ایران اسلامی” را محسن رضایی رهبری می کند و با لیست جبهه متحد افراد مشترکی دارد. اما سخنگوی آن می گوید “با جبهه پایداری تعامل و مشترکاتی ندارد”. لیست دیگر “ائتلاف جهادگران ایران اسلامی” است که اعضای آن به محسن رضایی نزدیک اند. این ائتلاف خود را با تعلق به اصولگرایان معتدل مشخص کرده اما می گوید با اصلاح طلبان معتدل هم مخالفتی ندارد.
شاید نتوان گفت که اصلاح طلبان به هیچ وجه در انتخابات مجلس حضور ندارند. “جبهه مردمی اصلاحات” یکی از آن هاست که کلمه اصلاحات را در عنوان خود دارد. سرلیست این جبهه یک زن است. گروه دیگر جبهه مردم سالاری است که خود را، به رغم اعتراض های اصلاح طلبان، اصلاح طلب معرفی کرده است. سرلیست این گروه نیز زن است. گروه دیگری نیز با نام “خانه کارگر” وجود دارد که با وجود داشتن مشترکات با لیست “جبهه مردم سالاری” خود را اصلاح طلب نمی داند و می خواهد به عنوان نماینده کارگران معرفی شود. لیست انتخاباتی دیگر متعلق به “جبهه صدای ملت” است که علی مطهری، نماینده منتقد مجلس موجودیت آن را در آخرین دقایق اعلام کرد و به نظر می رسد رادیکال ترین گروه اصولگرایان را در انتقاد از دولت و حاکمیت تشکیل می دهد. “کانون دانشگاهیان ایران اسلامی” نیز لیستی داده که به حامیان دولت نزدیک است. و بالاخره “ائتلاف کاندیداهای مستقل سراسر کشور” است که اعضایش خود را مستقل از کانون‌های قدرت و ثروت معرفی می کنند.
مجلس نهم، نماینده جریان های درون حاکمیت
با وجود حضور لیست های گوناگون و خلق الساعه داوطلبان نمایندگی مجلس نهم، نگاهی به اعضای لیست ها نشان میدهد که نام بسیاری از نامزدها در میان اکثر لیست ها مشترک است و به رغم تعدد و تازگی لیست ها، جریان ها متعدد و تازه نیستند. صادق زیبا کلام در همان مناظره معتقد است که مجلس نهم از سه جریان متشکل خواهد بود. جریان اول وابسته به دولت یعنی احمدی نژاد و رحیم مشایی، جریان دوم جریان اصول گرایان سنتی یا کمیته ۷+۸ ، با زعامت آیت الله مهدوی کنی، و جریان سوم جبهه پایداری است با مواضع افراطی و رادیکال که در واقع همان حامیان دولت اند منتها به دلیل حضور اسفندیار رحیم مشائی خود را از دولت جدا می کنند.
آقای زیبا کلام گفت از آنجا که جریان هایی که در انتخابات شرکت می کنند همه در مجموعه حاکمیت هستند،نباید از مجلس نهم انتظار تغییری در مناسبات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی کشور داشت. اقای سلیمی نمین نیز در همین مناظره گفت حلقه مشاوران احمدی نژاد با دو لایه آشکار و پنهان وارد انتخابات شده اند.
کاهش داوطلبان نمایندگی
تفاوت دیگر در انتخابات مجلس نهم تغییر در شرط مدرک تحصیلی نمایندگان است که از داشتن مدرک لیسانس به کارشناسی ارشد ارتقا یافته است. یکی از دلایل کاهش داوطلبان نمایندگی مجلس نهم در مقایسه با مجلس هشتم همین امر برآورد شده است. امسال پنج هزار و ۳۹۵ نفر برای نمایندگی مجلس ثبت نام کردند. در حالی که در انتخابات مجلس هشتم در سال ۱۳۸۶ تعداد ثبت نام کنندگان حدود ۷۲۰۰نفر بود. یعنی کاهشی نزدیک به ۲۵ درصد.
افت ۷۰ درصدی مشارکت زنان
تعداد ثبت نام کنندگان زن در انتخابات مجلس نهم ۴۲۸ نفر اعلام شده است. در انتخابات مجلس هشتم تعداد زنانی که ثبت نام کرده بودند ، ۵۹۰ نفر بود. یعنی تعداد زنان داوطلب نمایندگی مجلس نهم بیش از ۲۷ درصد کاهش یافته است. عدم حضور زنان اصلاح طلب در انتخابات می تواند یکی از دلایل آن باشد. در غیاب آنان امسال عرصه انتخابات مجلس میدان بی رقیبی برای زنان اصول گرا شده است. در هریک از لیست های متعددی که در بالا آوردیم بیش از نام سه یا چهار زن دیده نمی شود که بعضی از آن ها در لیست ها مشترکند. پیش تر خانم مریم بهروزی ، دبیرکل جامعه زینب ، که از تشکیلات اصولگرای زنان است، خواستار تضمین نوعی سهمیه بندی برای حضور زنان در مجلس شده بود. جامعه زینب در نامه ای که به این منظور به رئیس مجلس نوشته بود با ارائه طرحی برای سهمیه بندی حضور زنان در مجلس جایگاه جمهوری اسلامی را در رتبه بندی میزان مشارکت زنان در پارلمان های جهان مایه سرافکندگی نظام دانسته بود. در این رتبه بندی جمهوری اسلامی در مرتبه ماقبل آخر قرار دارد. این طرح هیچ گاه مورد نظر قرار نگرفت. حتی زنان نماینده مجلس هشتم نیز اعتنایی به آن نکردند. شورای نگهبان صلاحیت مریم بهروزی را برای نمایندگی مجلس نهم رد کرده است. خانم بهروزی در روز ۲۹ بهمن ۱۳۹۰ درگذشت.
حضور دشمن یا جریان سوم
نکته مهم دیگری که امسال در سخنان و خطبه های مهم ترین مقام های حاکمیت ، از رهبری تا خطیبان جمعه ، وزیر کشور، و سران نظامی و مذهبی بارها شنیده شده، و از آن هشدار داده شده وجود یا نفوذ دشمن به مجلس نهم است.
این دشمن در سخنان مقام های جمهوری اسلامی به صورت مبهم و بدون معرفی اشکار توصیف می شود. اما به نظر می رسد که دشمن تنها در بیرون از مرزهانیست و به درون خودی ها نفوذ کرده است.
رهبرجمهوری اسلامی در بهمن ماه با اشاره به انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ و رویدادهای پس از آن تاکید کرده بود که« از مدتها قبل، از مركز و قرارگاه فرماندهی جبهه كفر و استكبار گرفته تا پادوها و پیاده نظام این جبهه در داخل و خارج، تلاش گسترده ای بكار گرفته شده تا حضور مردم در انتخابات مجلس كمرنگ باشد اما به لطف و فضل الهی، حضور مردم در این انتخابات دشمن شكن خواهد بود. »
پیش تر در آذرماه حیدرمصلحی وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی نظیر همین نظر را اعلام کرده بود: «دشمن به طور جدی برای این انتخابات طراحی کرده است و ما نسبت به این مساله هشدار می‌دهیم؛ البته این به معنی ترس نیست؛ چرا که بر تمام حرکت‌های دشمن اشراف کامل داریم و حوادث سال ۸۸ برکات زیادی برای ما داشت.» او در همین سخنان از خنثی شدن حرکات دشمن در سایه آگاهی رهبر جمهور ی اسلامی خبر می دهد: « با رهبری مقام معظم رهبری در انتخابات ریاست جمهوری نهم یک دگرگونی جدی به وجود آمد و مجددا برنامه‌های دشمنان به هم ریخت و دستگاه‌های مدیریتی کشور دچار تحول شد، ولی دشمن به هیچ‌وجه از برنامه‌های خود در این زمینه دست بر نداشت.»
محمد حسین صفار هرندی معاون فرهنگی فرمانده کل سپاه این دشمن را بیشتر در خارج از کشور جست و جو می کند. او با اراذل و اوباش خواندن کسانی که خائن و وطن فروش توصیف می کند گفته است :«عده‌ای خائن از امروز برای دشمنان ملت توجیه فراهم می‌کنند و سعی می‌کنند انتخابات با مشارکت پائین صورت گیرد تا آنها بتوانند نقشه‌های آینده خود را عملی کنند، به همین دلیل حضور گسترده مردم در انتخابات جنبه امنیتی دارد. عده‌ای از این اراذل و اوباش در رسانه‌های بیگانه به ابزار دست دشمن تبدیل شده‌اند و سعی دارند علیه انتخابات دروغ‌پراکنی کنند.»
اما در سخنان گروهی دیگر به نظر می رسد که دشمن در داخل ایران و در میان خودی هاست. منوچهر متکی شک ندارد که این دشمن برنامه ریزی خاصی برای انتخابات دارد.:« بدون شک علاوه بر برنامه گروه ها و جریان های سیاسی برای رقابت با یکدیگر دشمن نیز برنامه ریزی خاصی برای این انتخابات دارد و به همین دلیل انتظار می رود که با مشارکت حداکثری مردم تمام توطئه های دشمن خنثی شود.»
او از دشمنان به عنوان یک جریان سوم زیرزمینی یاد می کند:«جریان سوم کسانی هستند که سمت و سوی آنها به صورت واضح مشخص نیست و افراد منتسب به این جریان خط فکری سیاسی واحدی ندارند و به همین دلیل حضور آنها در عرصه بسیار خطرناک است. » مشخصات این دشمن به گفته آقای متکی زیرزمینی بودن، و برخورداری کامل از ثروت است :« نقش آفرینی پول و ثروت در جریان سوم فعال در عرصه انتخابات بسیار مهم است. این جریان به صورت کاملا زیرزمینی در فکر جذب افراد است و می خواهد با بهره برداری از عامل ثروت و پول اکثریت مجلس شورای اسلامی را در اختیار خود بگیرد.» او افزود :« از حدود ۹ ماه قبل حضور و ورود افراد منتسب به این جریان وابسته به پول و ثروت در انتخابات گوشزد شده است و انتظار می رود که علاوه بر اقدامات انجام شده از سوی هیئت های اجرایی و نظارت، مردم نیز به کاندیداهای این چنین رای ندهند.»
اول اسفند ماه هم غلامرضا مصباحی مقدم٬ نماینده مجلس گفته بود:« دولت محمود احمدی‌نژاد با پرداخت پول به مردم تلاش می‌کند آنها را به شرکت در انتخابات آتی مجلس ترغیب کند.»
در سخنان روحانیون حکومتی نیز نظیر این نگرانی دیده می شود. احمد خاتمی خطیب جمعه تهران در سخنان روز ۲۹ بهمن گفت:« دشمن فضاي ناامن انتخاباتي مي‌خواهد و درصدد اين است فتنه‌اي را كه در سال ۸۸ آغاز كرد به انتخابات ۱۲ اسفند سال ۹۰ و پس از آن بكشاند.»
انتخابات مجلس نهم، رأی مردم به حاکمیت یا سنجش نیروهای رقیب
مشارکت مردم درانتخابات از نظر سیاست داخلی از سه جنبه برای حاکمیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
۱ـ میزان اندک مشارکت مردم در واقع مشروعیت انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ را نیز با خود به زیر سوال خواهد برد.
۲ـ این انتخابات می تواند نوعی رفراندم برای حاکمیت تلقی شود. پیش بینی و تاکید مقام های گوناگون دولتی و مذهبی و نظامی بر حضور بالاتر از ۶۰ و حتی ۶۵ درصد مردم در انتخابات از همین روست. و باز از همین روست که به گفته حجت الاسلام فلاح زاده از روحانیون حکومتی، رهبر جمهوری اسلامی شرکت در انتخابات را واجب اعلام کرده است. و همچنین برخی ولخرجی ها و شام دادن های نمایندگان را برای افزایش انتخاب کنندگان را از مقوله اطعام دانسته و پذیرفته است. مرجع دیگر نزدیک به حکومت، آیت لله ناصر مکارم شیرازی شرکت در انتخابات را واجب و تکلیف شرعی” اعلام کرده و عدم مشارکت در انتخابات را “ بدون عذر شرعی “ گناه و معصیت دانسته است. ایت الله یزدی و جامعه مدرسین و ایت الله مصباح یزدی و بسیاری دیگر نیز نظیر همین فتاوی را منتشر کرده اند.
یحیی رحیم صفوی، مشاور آیت الله خامنه ای نیز روز دوشنبه اول اسفند از مردم خواهش کرد که در انتخابات شرکت کنند. اوگفت:« خواهشم از همه کسانی که صدای مرا می شنوند این است که در انتخابات مجلس حضور سرنوشت ساز داشته باشند.» او از مردم خواست: «انتخابات روز ۱۲ اسفند را جدی بگیرند و با حضور حداکثری خود همانند حماسه‌ای که در روز ۲۲ بهمن امسال خلق کردند٬ حماسه دیگری خلق کنند.»
اما چرا حضور مردم این بار سرنوشت ساز است؟ بی شک این حضور اگر در سرنوشت خود مردم تاثیری نداشته باشد سرنوشت حکومت را تا حد زیادی تغییر خواهد داد. زیرا می تواند رفراندمی برای نشان دادن میزان محبوبیت حاکمیت فعلی در میان مردم ایران باشد.
حسن غفوری فرد عضو جامعه اسلامی مهندسین از چهره های شاخص اصولگرايان گفته است: «مهمترين مسئله برای ما ميزان مشارکت مردم در انتخابات است.» او می افزاید :«هرکس در اين انتخابات شرکت کند به اين معناست که نظام را قبول دارد و هر فرد با هر رايی که می اندازد به معنای تاييد رهبری و حکومت است». اقای غفوری فرد گفت: « مشارکت بالای مردم در انتخابات به منزله نه بزرگ به همه کسانی است که فکر می کنند مردم از نظام دلسرد شده اند» غفوری فرد انتخابات روز دوازدهم اسفند را شبيه همه پرسی ۱۲ فروردين سال ۱۳۵۸ دانست .
۳ـ نتیجه این انتخابات هرچه باشد از نظر آرایش نیروهای درون قدرت نیز اهمیت ویژه ای دارد. این انتخابات با تعداد نمایندگانی که از هریک از دو جریان اصلی درون حاکمیت به مجلس می فرستد، می تواند کفه های ترازوی قدرت را به سوی یکی از دوجناح رقیب در حاکمیت ، بالا یا پایین ببرد و از همین نظر در توازن قدرت در درون حاکمیت سرنوشت ساز خواهد بود.
۴ـ از نظر سیاست و روابط خارجی نیز مشارکت مردم در این انتخابات بویژه بسیار مهم است. مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از کشور می توانند از طریق آن به شانس های خود در قبال ضعف یا قدرت حاکمیت پی ببرند و اقدام های بعدی خود را بر اساس ان تنظیم کنند.
از جنبه سیاست خارجی نیز میزان مشارکت مردم در انتخابات مجلس بر شیوه برخورد جامعه بین المللی با نظام جمهوری اسلامی و انتخاب روش تقابل یا تعامل با آن تاثیر خواهد گذاشت.
