اخیرأ وزارت بهداشت ایران اعلام کرده که «در برخی مناطق کشور آمار سوء مصرف الکل بالاست و به این مساله کم توجهی شده است». به گفته دکتر باقر لاریجانی، رئیس شورای سیاستگذاری وزارت بهداشت گزارش‌های موجود در وزارت بهداشت درباره رواج مصرف الکل در مناطق جنوب شهر تهران «نگران کننده است».
حکایت تولید، توزیع و مصرف الکل در ایران از آن حکایت هایی است که اظهار نظر درباره آن، چه در حوزه تخصصی و چه در گفتگوی روزمره شبیه بندبازی با طنابهای پوسیده است. زیرا اظهار نظر معتبر در هر زمینه ای تنها بر پایه آشکار سازی داده های واقعی امکان پذیر است و در ایران به نظر می رسد از زمان کشف الکل توسط محمد بن زکریای رازی (۲۵۱-۳۱۳ هـ.ق.) در دوره سامانیان تا امروز که جمهوری اسلامی بر سر کار است طرح پرسش روشن درباره مصرف الکل یا با تعزیر روبروست یا با جوابی مبهم و چند پهلو.
مصرف الکل یک عادت فردی است که بر سلامتی شخص و بر سلامت و امنیت جامعه پیرامونی او اثر می گذارد، مثال روشن این تأثیر بالا رفتن فشارخون، چربی خون، آسیبهای گوارشی، عصبی، بیماریهای کبدی و یا رانندگی و نزاع در حالت مستی است که نتیجه آن ضرب و جرح و قتل خود یا دیگری است. این واقعیتی است که باید با همه کاستی هایش، با همه تردیدها و خطاهایش و فارغ از پیشداوری های مبتنی بر ارزش های اخلاقی پذیرفته شود.
اما نبود شواهد مستند، تهیه طرح ابتدایی هر گزارشی درباره شیوع مصرف الکل در ایران را بیش از هر چیز به پیرنگ نویسی یک طنز تلخ شبیه می کند. جستجوی کلید واژه های مصرف الکل، شیوع، یا بروز و عوارض جانبی الکلیسم در تارنمای وزارت بهداشت ایران، پیش از هرچیز پژوهشگر را به هسته گزینش دانشگاه علوم پزشکی و اظهار نظر علما درباره نجس و پاکی الکل طبی و صنعتی رهنمون می کند. (نگاه کنید به تارنمای وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی ایران به این نشانی:
http://webda.behdasht.gov.ir/index.aspx?siteid=326&pro=search
در صفحه اطلاعات کشور ایران در وبسایت سازمان جهانی بهداشت نیز درباره مصرف الکل تنها یک جمله به چشم می خورد، «هیچ اطلاعاتی در این زمینه وجود ندارد». (نگاه کنید به تارنمای سازمان جهانی بهداشت، گزارش کشوری مصرف الکل:
http://www.who.int/substance_abuse/publications/global_alcohol_report/profiles/irn.pdf
اما صفحه حوادث روزنامه های ایران پر از اخبار متناقض مربوط به مسمومیت یا مرگ ناشی از مصرف الکل در تهران و اغلب شهرهای بزرگ کشور است. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام می کند که «سالانه حدود ۸۰ میلیون لیتر مشروبات الکلی به ارزش ۷۳۰ میلیون دلار وارد ایران می‌شود» و اسماعیل احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی می گوید «پلیس تنها ۲۵ درصد از این قاچاق را می‌تواند کشف کند». به گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۵، آمار مصرف سرانه الکل در جهان ۱۳/۶ لیتر به ازای هرنفر است (نگاه کنید به تارنمای سازمان جهانی بهداشت، گزارش مصرف جهانی الکل سال ۲۰۰۵، به این نشانی:
http://www.who.int/substance_abuse/publications/global_alcohol_report/msbgsruprofiles.pdf
یک محاسبه سر انگشتی به ما می گوید حال که سرانه واردات الکل به ایران ۴ لیتر به ازای هر ایرانی است، پس با احتساب تولید غیرمجاز داخلی، سرانه مصرف الکل در ایران بالاتر از میانگین جهانی است. آمار تولید داخلی مشروبات الکلی در ایران همچون سایر اطلاعات این عرصه در پرده اسرار است اما توافق همگانی برآن است که میزان مصرف مشروبات الکلی دست ساز در ایران چندین برابر مشروبات الکلی وارداتی است.
استفاده وسیع از مشروبات الکلی دست ساز در ایران در طول چند دهه گذشته، عوارض هولناکی برای مصرف کنندگان آن ایجاد کرده است، دلایل متعددی برای ایجاد چنین عوارضی بر شمرده می شود که مهم ترین آنها به قرار زیر است:
پايه شروع مصرف الکل یا غلظت الکل مصرفی در این مشروبات بسیار بالاتر از مشروبات مصرفی در جهان است، به طور مثال در اروپا، کسانی که مشروب خوردن را آغاز می کنند، غلظت الکل مورد مصرفشان ۳ درصد است، اما در ایران شروع مصرف الکل با مشروبات الکلی ۴۰ درصد است.
مشروبات دست‌ساز ایرانی حاوی ناخالصی از جمله الكل متيلیک است كه عوارض بسيار خطرناکی دارد. الكل متیلیک موجود در این مشروبات ، بسيار سريع از راه مخاط دهان و دستگاه گوارش جذب مي‌شود و با آسيب رساندن به سلول‌های مغزی موجب مسموميت شديد، كاهش سطح هوشياري و اغما و نهايتا مرگ مي‌شود. بسیاری از آنها که نمی میرند نیز دچار عوارض غیرقابل بازگشت نظیر آسیب دائمی عصب بینایی و کوری می شوند.
با وجودی که مصرف الکل در ایران جدی گرفته نمي‌شود، برخلاف تصور عموم، ترک اعتياد به الکل سخت‌تر از ترک اعتياد به مواد مخدر است. اگر فردی پس از مصرف طولانی و زياد الكل، ناگهان آن را قطع كند و يا مقدار مصرف آن را كاهش دهد، دچار علايم ترك می شود. اين علايم شامل عرق کردن مداوم و زیاد، افزايش ضربان قلب، لرزش شديد دست‌ها، بي‌خوابی، تهوع و استفراغ، توهمات شنوايي و بينايي و تشنج است. به همين دليل بيماراني كه دچار علايم ترك الكل مي‌شوند، بايد سريعاً تحت نظر پزشك قرار بگيرند و مداوا شوند زيرا در غير اين صورت خطر مرگ آنها را تهديد مي‌كند. (نگاه کنید به نشریه سلامتیران):
http://www.salamatiran.com/NSite/FullStory/?Id=37683&
متاسفانه هنوز برای درمان الکليسم برخلاف درمان اعتياد به مواد مخدر، داروی جايگزينی وجود ندارد و به همين دليل، دارودرماني الکل چندان موفق نیست. روان درماني فشرده و گروه درماني از طريق گروه الکلی‌های گمنام (NA) از عمده روش‌هاي درمان اعتياد به الکل محسوب مي‌شود.
مصرف الکل به شکل غیر قابل انکاری پيش زمينه بسياری از آسيب‌های اجتماعی است، اما در ایران اصلی ترین مشکل انکار مسئله و تلاش برای پاک کردن صورت آن است.
نقش رسانه‌ها در آگاه سازی و بالا بردن سطح آگاهي مردم جامعه نسبت به پديده الکلسيم هرگز جدی گرفته نشده است. در جهان بيشترين تلاش های پیشگیرانه بر رسانه‌ها، به خصوص تلويزيون، متمرکز می شود. برنامه های آموزشي در اين زمينه به شرطی مؤثرند که فارغ از قضاوت های اخلاقی و بدون ایجاد احساس شرم و گناه، اطلاعات علمی و درست به مردم بدهد و در این برنامه ها نباید، وجود يک فرد الکلی تنها به صرف ايفای يک نقش منفی محدود شود.
مردم بايد بدانند اعتياد به الکل اگرچه در نظر بسیاری ساده و قابل حل به نظر مي‌رسد، اما اين تصور کاملا اشتباه است و وظيفه رسانه‌ها آن است که افراد را نسبت به اين موضوع آگاه کنند زيرا این عوارض در بسياری از موارد، غيرقابل بازگشت است.
.
حکایت تولید، توزیع و مصرف الکل در ایران از آن حکایت هایی است که اظهار نظر درباره آن، چه در حوزه تخصصی و چه در گفتگوی روزمره شبیه بندبازی با طنابهای پوسیده است. زیرا اظهار نظر معتبر در هر زمینه ای تنها بر پایه آشکار سازی داده های واقعی امکان پذیر است و در ایران به نظر می رسد از زمان کشف الکل توسط محمد بن زکریای رازی (۲۵۱-۳۱۳ هـ.ق.) در دوره سامانیان تا امروز که جمهوری اسلامی بر سر کار است طرح پرسش روشن درباره مصرف الکل یا با تعزیر روبروست یا با جوابی مبهم و چند پهلو.
مصرف الکل یک عادت فردی است که بر سلامتی شخص و بر سلامت و امنیت جامعه پیرامونی او اثر می گذارد، مثال روشن این تأثیر بالا رفتن فشارخون، چربی خون، آسیبهای گوارشی، عصبی، بیماریهای کبدی و یا رانندگی و نزاع در حالت مستی است که نتیجه آن ضرب و جرح و قتل خود یا دیگری است. این واقعیتی است که باید با همه کاستی هایش، با همه تردیدها و خطاهایش و فارغ از پیشداوری های مبتنی بر ارزش های اخلاقی پذیرفته شود.
اما نبود شواهد مستند، تهیه طرح ابتدایی هر گزارشی درباره شیوع مصرف الکل در ایران را بیش از هر چیز به پیرنگ نویسی یک طنز تلخ شبیه می کند. جستجوی کلید واژه های مصرف الکل، شیوع، یا بروز و عوارض جانبی الکلیسم در تارنمای وزارت بهداشت ایران، پیش از هرچیز پژوهشگر را به هسته گزینش دانشگاه علوم پزشکی و اظهار نظر علما درباره نجس و پاکی الکل طبی و صنعتی رهنمون می کند. (نگاه کنید به تارنمای وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی ایران به این نشانی:
http://webda.behdasht.gov.ir/index.aspx?siteid=326&pro=search
در صفحه اطلاعات کشور ایران در وبسایت سازمان جهانی بهداشت نیز درباره مصرف الکل تنها یک جمله به چشم می خورد، «هیچ اطلاعاتی در این زمینه وجود ندارد». (نگاه کنید به تارنمای سازمان جهانی بهداشت، گزارش کشوری مصرف الکل:
http://www.who.int/substance_abuse/publications/global_alcohol_report/profiles/irn.pdf
اما صفحه حوادث روزنامه های ایران پر از اخبار متناقض مربوط به مسمومیت یا مرگ ناشی از مصرف الکل در تهران و اغلب شهرهای بزرگ کشور است. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام می کند که «سالانه حدود ۸۰ میلیون لیتر مشروبات الکلی به ارزش ۷۳۰ میلیون دلار وارد ایران می‌شود» و اسماعیل احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی می گوید «پلیس تنها ۲۵ درصد از این قاچاق را می‌تواند کشف کند». به گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۵، آمار مصرف سرانه الکل در جهان ۱۳/۶ لیتر به ازای هرنفر است (نگاه کنید به تارنمای سازمان جهانی بهداشت، گزارش مصرف جهانی الکل سال ۲۰۰۵، به این نشانی:
http://www.who.int/substance_abuse/publications/global_alcohol_report/msbgsruprofiles.pdf
یک محاسبه سر انگشتی به ما می گوید حال که سرانه واردات الکل به ایران ۴ لیتر به ازای هر ایرانی است، پس با احتساب تولید غیرمجاز داخلی، سرانه مصرف الکل در ایران بالاتر از میانگین جهانی است. آمار تولید داخلی مشروبات الکلی در ایران همچون سایر اطلاعات این عرصه در پرده اسرار است اما توافق همگانی برآن است که میزان مصرف مشروبات الکلی دست ساز در ایران چندین برابر مشروبات الکلی وارداتی است.
استفاده وسیع از مشروبات الکلی دست ساز در ایران در طول چند دهه گذشته، عوارض هولناکی برای مصرف کنندگان آن ایجاد کرده است، دلایل متعددی برای ایجاد چنین عوارضی بر شمرده می شود که مهم ترین آنها به قرار زیر است:
پايه شروع مصرف الکل یا غلظت الکل مصرفی در این مشروبات بسیار بالاتر از مشروبات مصرفی در جهان است، به طور مثال در اروپا، کسانی که مشروب خوردن را آغاز می کنند، غلظت الکل مورد مصرفشان ۳ درصد است، اما در ایران شروع مصرف الکل با مشروبات الکلی ۴۰ درصد است.
مشروبات دست‌ساز ایرانی حاوی ناخالصی از جمله الكل متيلیک است كه عوارض بسيار خطرناکی دارد. الكل متیلیک موجود در این مشروبات ، بسيار سريع از راه مخاط دهان و دستگاه گوارش جذب مي‌شود و با آسيب رساندن به سلول‌های مغزی موجب مسموميت شديد، كاهش سطح هوشياري و اغما و نهايتا مرگ مي‌شود. بسیاری از آنها که نمی میرند نیز دچار عوارض غیرقابل بازگشت نظیر آسیب دائمی عصب بینایی و کوری می شوند.
با وجودی که مصرف الکل در ایران جدی گرفته نمي‌شود، برخلاف تصور عموم، ترک اعتياد به الکل سخت‌تر از ترک اعتياد به مواد مخدر است. اگر فردی پس از مصرف طولانی و زياد الكل، ناگهان آن را قطع كند و يا مقدار مصرف آن را كاهش دهد، دچار علايم ترك می شود. اين علايم شامل عرق کردن مداوم و زیاد، افزايش ضربان قلب، لرزش شديد دست‌ها، بي‌خوابی، تهوع و استفراغ، توهمات شنوايي و بينايي و تشنج است. به همين دليل بيماراني كه دچار علايم ترك الكل مي‌شوند، بايد سريعاً تحت نظر پزشك قرار بگيرند و مداوا شوند زيرا در غير اين صورت خطر مرگ آنها را تهديد مي‌كند. (نگاه کنید به نشریه سلامتیران):
http://www.salamatiran.com/NSite/FullStory/?Id=37683&
متاسفانه هنوز برای درمان الکليسم برخلاف درمان اعتياد به مواد مخدر، داروی جايگزينی وجود ندارد و به همين دليل، دارودرماني الکل چندان موفق نیست. روان درماني فشرده و گروه درماني از طريق گروه الکلی‌های گمنام (NA) از عمده روش‌هاي درمان اعتياد به الکل محسوب مي‌شود.
مصرف الکل به شکل غیر قابل انکاری پيش زمينه بسياری از آسيب‌های اجتماعی است، اما در ایران اصلی ترین مشکل انکار مسئله و تلاش برای پاک کردن صورت آن است.
نقش رسانه‌ها در آگاه سازی و بالا بردن سطح آگاهي مردم جامعه نسبت به پديده الکلسيم هرگز جدی گرفته نشده است. در جهان بيشترين تلاش های پیشگیرانه بر رسانه‌ها، به خصوص تلويزيون، متمرکز می شود. برنامه های آموزشي در اين زمينه به شرطی مؤثرند که فارغ از قضاوت های اخلاقی و بدون ایجاد احساس شرم و گناه، اطلاعات علمی و درست به مردم بدهد و در این برنامه ها نباید، وجود يک فرد الکلی تنها به صرف ايفای يک نقش منفی محدود شود.
مردم بايد بدانند اعتياد به الکل اگرچه در نظر بسیاری ساده و قابل حل به نظر مي‌رسد، اما اين تصور کاملا اشتباه است و وظيفه رسانه‌ها آن است که افراد را نسبت به اين موضوع آگاه کنند زيرا این عوارض در بسياری از موارد، غيرقابل بازگشت است.
.