روز شنبه اتفاقات مهمی در وزارت کشور ایران رخ داد از جمله حضور دقیقه نود اکبر هاشمی رفسنجانی که در انتظار «موافقت» آیت الله خامنه ای بود، یا حضور بی سر و صدای سعید جلیلی که از او به عنوان نامزد مورد تایید آیت الله خامنه ای نام برده می شود.
اما به نظر من، یکی از وقایع مهم این روز، حضور محمود احمدی نژاد به همراه اسفندیار رحیم مشایی در وزارت کشور بود. این اولین بار است که در انتخابات ریاست جمهوری ایران، رییس جمهوری فعلی اینطور آشکار از نامزد خود حمایت می کند.
در دوره های قبل چنین نبود. یعنی بنی صدر که در دوره رجایی اصلا رییس جمهوری نبود. یا رجایی هم در دوره خامنه ای کشته شده بود. زمان انتخاب هاشمی هم، رییس جمهوری قبل – علی خامنه ای- رهبر جمهوری اسلامی شده بود.
در دو انتخابات بعد یعنی دوره نامزدی محمد خاتمی، هرچند هاشمی موافق ریاست جمهوری او بود اما هرگز حمایت علنی نکرد. محمد خاتمی هم که در سال ۸۴، شاید مایل بود مصطفی معین انتخاب شود اما هرگز این میل را علنی نکرد.
این تنها محمود احمدی نژاد است که بدون هراس همراه رحیم مشایی وارد وزارت کشور شد.
البته در خیلی از کشورها حضور رییس جمهوری فعلی در انتخابات و برای تبلیغ نامزد بعد طبیعی است بخصوص در کشورهایی که نظام دموکراتیک آنها تضمین شده است، این مساله عادی است. مثلا در همین آمریکا، در انتخابات میان دوره ای سال ۲۰۱۰، باراک اوباما برای حمایت از چند نامزد دموکرات برای کسب کرسی های کنگره حمایت کرد. یا پیش از آن سال ۲۰۰۰، بیل کلینتون، رییس جمهوری وقت صراحتا از معاون اول خود، «ال گور» برای دوره بعد ریاست جمهوری حمایت کرد. (اینجا بیشتر بخوانید - انگلیسی)
اما در ایران ماجرا فرق دارد. در ایران، قانون نه تنها چنین اختیاری به مقام های دولتی نمی دهد، بلکه آن را جرم می داند. شاید به این خاطر که وزارت کشور که زیر نظر دولت است، مجری انتخابات است و اعمال نظر رییس جمهوری وقت می تواند بر نتیجه انتخابات آینده تاثیر بگذارد.
واکنش دولتی ها
به نظرم هرچند احمدی نژاد برای همراهی با رحیم مشایی از قبل اندیشیده بود، اما توجیحات مناسبی برای اینکار نداشت.
بعد از حضور احمدی نژاد در روز شنبه در وزارت کشور، ابتدا اعلام شد او برای بازدید از وزارت کشور و مراحل ثبت نام در انتخابات حاضر شده است.
انتشار عکس های حضور احمدی نژاد و نامزدش – اسفندیار رحیم مشایی- خلاف این را نشان می داد.
بعد این این فیلم. اینکه احمدی نژاد درگوشی به مشایی می گوید شما بگو من امروز مرخصی هستم.
آیا رییس جمهوری می تواند یک روز مرخصی بگیرد؟ مثلا فکر کنید یک روز آیت الله خامنه ای بگوید من امروز مرخصی هستم و می خواهم برود در ستاد فلان نامزد، فعالیت کنم!
بعد، از چه کسی مرخصی می گیرد در قوانین ایران مرخصی رییس جمهوری آورده نشده است.
در کشورهای دیگر، معمولا تعطیلاتی برای رییس جمهوری در نظر گرفته می شود. مثلا باراک اوباما به عنوان رییس جمهوری ایالات متحده امریکا، از روزهای مشخصی برای مرخصی می تواند استفاده کند. در عین حال، قانون اجازه نمی دهد که ولو در زمان مرخصی بودن، او کار غیر قانونی انجام دهد.
آخرین واکنش دولت احمدی نژاد به همراهی او با رحیم مشایی، از سوی سخنگوی دولت بیان شد. غلامحسین الهام که عضو حقوقدان شورای نگهبان بوده و مدتی هم وزیر دادگستری، سعی کرده از منظر حقوقی پاسخ بدهد. گفته است:
الهام: ماده ۷۳ قانون انتخابات شامل رئیس جمهور نمی شود
سخنگوی دولت با اشاره به ماده ۷۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری که می گوید مسئولین اجرایی و نظارتی انتخابات حق تبلیغ یا صحبت له یا علیه نامزدی ندارند، گفت: آن ماده شامل ایشان نمی شود که در امر انتخابات مداخله کرده باشد آقای رئیس جمهور با ادبیات روشن اعلام کرد که من رئیس جمهور نیستم و مرخصی گرفته ام.
این عین ماده ۷۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری است که می گوید: «ماده ۷۳ـ مقامات اجرایی و نظارت انتخابات حق تبلیغ له یا علیه هیچیک از داوطلبان انتخاباتی را نخواهند داشت . تخلف از این قانون جرم محسوب می شود .»
متن کامل قانون انتخابات ریاست جمهوری ایران
با این شرح قانون، تقریبا حرف آقای الهام درست است چون مقام های اجرایی انتخابات نهایتا اعضای وزارت کشور هستند و مقامات ناظر هم که اعضای شورای نگهبان. اما به نظرم، آقای الهام با تخصصی که در حقوق دارند، سعی کرده بحث را منحرف کند. اشاره من به طور مشخص به ماده ۶۸ قانون انتخابات ریاست جمهوری است. بخوانید:
ماده ۶۸ - انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزدها له یا علیه نامزدهای ریاست جمهوری از میز خطابه نماز جمعه و یا هر وسیله دیگری که جنبه رسمی و دولتی دارد و فعالیت کارمندان در ساعات اداری و همچنین استفاده از وسایل و سایر امکانات وزارتخانه ها و ادارات ، شرکتهای دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و نهادها و مؤسساتی که از بودجه عمومی ( به هر مقدار ) استفاده می کنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسایل و امکانات مزبور ممنوع بوده و مرتکب ، مجرم شناخته می شود.
شاید گفته شود هرگونه موضع گیری بعد از «اعلام اسامی نامزدها» جرم است اما واقعیت این است که قانون کلی ست و نگفته است. وقتی کلی باشد، عرف و تلقی عمومی معیار قرار می گیرد.
حالا فکر می کنید مجازات رییس جمهوری متخلف چه باید باشد. قانون تکلیف را مشخص کرده است:
ماده ۸۸ ـ متخلفان از موارد مندرج در ماده (۶۸) و تبصره های آن و کسانی که از طریق رادیو و تلویزیون تبلیغ انتخاباتی له یا علیه یکی از نامزدهای انتخاباتی نمایند و همچنین مسؤولان مستقیم برنامه های مربوطه به مجازات حبس از یک تا شش ماه محکوم می شوند.
به همین آسانی قانون زیر پا گذاشته می شود و کسی هم مسوول نیست.
جرم آقای رییس جمهوری
روز یکشنبه سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد محمود احمدی نژاد در همراهی اسفندیار رحیم مشایی جرم انجام داده است.
احمد توکلی هم که در مجلس خواستار بررسی عدم کفایت یا عزل احمدی نژاد شده است. امروز هم ۱۵۰ نماینده مجلس نامه ای امضا کرده اند که خواستار برخورد حقوقی با احمدی نژاد شده اند.
آنطور که به نظر می رسد، همه بر سر مجرم بودن آقای رییس جمهوری اتفاق نظر دارند. حتی آیت الله خامنه ای، سه ماه پیش بعد از ماجرای های افشاگری احمدی نژاد علیه برادران لاریجانی، صراحتا کار احمدی نژاد را «غیر انسانی، شرعی و قانونی» نامیده بود.
اینکه چرا با این رییس جمهوری متخلف برخورد نمی شود، به روایت حاکمان ایران از قانون باز می گردد. به اینکه یک نفر می تواند اراده خود را حتی بر ۷۰ میلیون نفر غالب کند.
آیت الله خامنه ای در همان سخنرانی بهمن ماه خود به دولت و تخلفاتش اشاره کرده بود و گفت «من فعلا تحمل می کنم.»
به نظر می رسد، برغم تخلف انتخاباتی احمدی نژاد، رهبر جمهوری اسلامی همچنان تخلف می کند.
اما به نظر من، یکی از وقایع مهم این روز، حضور محمود احمدی نژاد به همراه اسفندیار رحیم مشایی در وزارت کشور بود. این اولین بار است که در انتخابات ریاست جمهوری ایران، رییس جمهوری فعلی اینطور آشکار از نامزد خود حمایت می کند.
در دوره های قبل چنین نبود. یعنی بنی صدر که در دوره رجایی اصلا رییس جمهوری نبود. یا رجایی هم در دوره خامنه ای کشته شده بود. زمان انتخاب هاشمی هم، رییس جمهوری قبل – علی خامنه ای- رهبر جمهوری اسلامی شده بود.
در دو انتخابات بعد یعنی دوره نامزدی محمد خاتمی، هرچند هاشمی موافق ریاست جمهوری او بود اما هرگز حمایت علنی نکرد. محمد خاتمی هم که در سال ۸۴، شاید مایل بود مصطفی معین انتخاب شود اما هرگز این میل را علنی نکرد.
این تنها محمود احمدی نژاد است که بدون هراس همراه رحیم مشایی وارد وزارت کشور شد.
البته در خیلی از کشورها حضور رییس جمهوری فعلی در انتخابات و برای تبلیغ نامزد بعد طبیعی است بخصوص در کشورهایی که نظام دموکراتیک آنها تضمین شده است، این مساله عادی است. مثلا در همین آمریکا، در انتخابات میان دوره ای سال ۲۰۱۰، باراک اوباما برای حمایت از چند نامزد دموکرات برای کسب کرسی های کنگره حمایت کرد. یا پیش از آن سال ۲۰۰۰، بیل کلینتون، رییس جمهوری وقت صراحتا از معاون اول خود، «ال گور» برای دوره بعد ریاست جمهوری حمایت کرد. (اینجا بیشتر بخوانید - انگلیسی)
اما در ایران ماجرا فرق دارد. در ایران، قانون نه تنها چنین اختیاری به مقام های دولتی نمی دهد، بلکه آن را جرم می داند. شاید به این خاطر که وزارت کشور که زیر نظر دولت است، مجری انتخابات است و اعمال نظر رییس جمهوری وقت می تواند بر نتیجه انتخابات آینده تاثیر بگذارد.
واکنش دولتی ها
به نظرم هرچند احمدی نژاد برای همراهی با رحیم مشایی از قبل اندیشیده بود، اما توجیحات مناسبی برای اینکار نداشت.
بعد از حضور احمدی نژاد در روز شنبه در وزارت کشور، ابتدا اعلام شد او برای بازدید از وزارت کشور و مراحل ثبت نام در انتخابات حاضر شده است.
انتشار عکس های حضور احمدی نژاد و نامزدش – اسفندیار رحیم مشایی- خلاف این را نشان می داد.
بعد این این فیلم. اینکه احمدی نژاد درگوشی به مشایی می گوید شما بگو من امروز مرخصی هستم.
آیا رییس جمهوری می تواند یک روز مرخصی بگیرد؟ مثلا فکر کنید یک روز آیت الله خامنه ای بگوید من امروز مرخصی هستم و می خواهم برود در ستاد فلان نامزد، فعالیت کنم!
بعد، از چه کسی مرخصی می گیرد در قوانین ایران مرخصی رییس جمهوری آورده نشده است.
در کشورهای دیگر، معمولا تعطیلاتی برای رییس جمهوری در نظر گرفته می شود. مثلا باراک اوباما به عنوان رییس جمهوری ایالات متحده امریکا، از روزهای مشخصی برای مرخصی می تواند استفاده کند. در عین حال، قانون اجازه نمی دهد که ولو در زمان مرخصی بودن، او کار غیر قانونی انجام دهد.
آخرین واکنش دولت احمدی نژاد به همراهی او با رحیم مشایی، از سوی سخنگوی دولت بیان شد. غلامحسین الهام که عضو حقوقدان شورای نگهبان بوده و مدتی هم وزیر دادگستری، سعی کرده از منظر حقوقی پاسخ بدهد. گفته است:
الهام: ماده ۷۳ قانون انتخابات شامل رئیس جمهور نمی شود
سخنگوی دولت با اشاره به ماده ۷۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری که می گوید مسئولین اجرایی و نظارتی انتخابات حق تبلیغ یا صحبت له یا علیه نامزدی ندارند، گفت: آن ماده شامل ایشان نمی شود که در امر انتخابات مداخله کرده باشد آقای رئیس جمهور با ادبیات روشن اعلام کرد که من رئیس جمهور نیستم و مرخصی گرفته ام.
این عین ماده ۷۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری است که می گوید: «ماده ۷۳ـ مقامات اجرایی و نظارت انتخابات حق تبلیغ له یا علیه هیچیک از داوطلبان انتخاباتی را نخواهند داشت . تخلف از این قانون جرم محسوب می شود .»
متن کامل قانون انتخابات ریاست جمهوری ایران
با این شرح قانون، تقریبا حرف آقای الهام درست است چون مقام های اجرایی انتخابات نهایتا اعضای وزارت کشور هستند و مقامات ناظر هم که اعضای شورای نگهبان. اما به نظرم، آقای الهام با تخصصی که در حقوق دارند، سعی کرده بحث را منحرف کند. اشاره من به طور مشخص به ماده ۶۸ قانون انتخابات ریاست جمهوری است. بخوانید:
ماده ۶۸ - انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزدها له یا علیه نامزدهای ریاست جمهوری از میز خطابه نماز جمعه و یا هر وسیله دیگری که جنبه رسمی و دولتی دارد و فعالیت کارمندان در ساعات اداری و همچنین استفاده از وسایل و سایر امکانات وزارتخانه ها و ادارات ، شرکتهای دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و نهادها و مؤسساتی که از بودجه عمومی ( به هر مقدار ) استفاده می کنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسایل و امکانات مزبور ممنوع بوده و مرتکب ، مجرم شناخته می شود.
شاید گفته شود هرگونه موضع گیری بعد از «اعلام اسامی نامزدها» جرم است اما واقعیت این است که قانون کلی ست و نگفته است. وقتی کلی باشد، عرف و تلقی عمومی معیار قرار می گیرد.
حالا فکر می کنید مجازات رییس جمهوری متخلف چه باید باشد. قانون تکلیف را مشخص کرده است:
ماده ۸۸ ـ متخلفان از موارد مندرج در ماده (۶۸) و تبصره های آن و کسانی که از طریق رادیو و تلویزیون تبلیغ انتخاباتی له یا علیه یکی از نامزدهای انتخاباتی نمایند و همچنین مسؤولان مستقیم برنامه های مربوطه به مجازات حبس از یک تا شش ماه محکوم می شوند.
به همین آسانی قانون زیر پا گذاشته می شود و کسی هم مسوول نیست.
جرم آقای رییس جمهوری
روز یکشنبه سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد محمود احمدی نژاد در همراهی اسفندیار رحیم مشایی جرم انجام داده است.
احمد توکلی هم که در مجلس خواستار بررسی عدم کفایت یا عزل احمدی نژاد شده است. امروز هم ۱۵۰ نماینده مجلس نامه ای امضا کرده اند که خواستار برخورد حقوقی با احمدی نژاد شده اند.
آنطور که به نظر می رسد، همه بر سر مجرم بودن آقای رییس جمهوری اتفاق نظر دارند. حتی آیت الله خامنه ای، سه ماه پیش بعد از ماجرای های افشاگری احمدی نژاد علیه برادران لاریجانی، صراحتا کار احمدی نژاد را «غیر انسانی، شرعی و قانونی» نامیده بود.
اینکه چرا با این رییس جمهوری متخلف برخورد نمی شود، به روایت حاکمان ایران از قانون باز می گردد. به اینکه یک نفر می تواند اراده خود را حتی بر ۷۰ میلیون نفر غالب کند.
آیت الله خامنه ای در همان سخنرانی بهمن ماه خود به دولت و تخلفاتش اشاره کرده بود و گفت «من فعلا تحمل می کنم.»
به نظر می رسد، برغم تخلف انتخاباتی احمدی نژاد، رهبر جمهوری اسلامی همچنان تخلف می کند.