نشریه پولیتیکو در مقالهای به قلم نهال طوسی، به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات هستهای با ایران، مینویسد دولت باراک اوباما رئیس جمهوری ایالات متحده در حال بررسی برای انتصاب یک مقام رسمی موسوم به «سزار» برای نظارت بر اجرای توافق هستهای احتمالی با ایران است.
این، یکی از گزینههای موجود برای اطمینان یافتن از گسیخته نشدن توافقی است که هنوز البته حاصل نشده، و ایدهای است که گروهی آن را «هوشمندانه» توصیف کردهاند، زیرا کشورها و نهادهای بین المللی متعددی درگیر این توافق احتمالی خواهند بود. به گفته افراد آگاه به توافق هستهای با کره شمالی، ایجاد چنین مسئولیتی میتوانست کمک کند تا آن توافق، دست کم برای مدتی، بر مسیر خود باقی بماند.
رابرت آینهورن مدیرکل وزارت خارجه آمریکا در امور منع گسترش و تکثیر جنگ افزار هستهای در دولت بیل کلینتون، رئیس جمهوری اسبق آمریکا، میگوید «ایده معقولی است. اسمش را بگذارید سزار یا نماینده ویژه؛ هر چه که هست. اسمش را بگذارید هماهنگ کننده اجرای توافق یا چیزی شبیه آن.»
ایجاد چنین پستی میتواند موجب خشم جمهوریخواهانی شود که گسترش سزارها و دیگر پستهای ویژه در دولت اوباما را نشانه ناکارآمدی و موازی کاری میدانند. این امر در عین حال به مخالفان توافق هستهای با ایران دستمایه تازهای برای انتقاد میدهد.
ضرب الاجل توافق شده برای رسیدن توافق هستهای با ایران پایان ماه ژوئن میلادی (نهم تیر ماه سال جاری) است. در تفاهم سیاسی که سیزدهم فروردین ماه به دست آمد، ایران تعهد کرد به شکل قابل توجهی برنامه هستهای خود را محدود کند تا در ازای آن تحریمهای بین المللی که اقتصادش را زمین گیر کرده است، لغو شوند. ایران اصرار دارد برنامه هستهای اش اهداف نظامی ندارد.
شماری از موضوعات حساس در مذاکرات هنوز حل نشده باقی ماندهاند و احتمال دارد مذاکره کنندگان نتوانند تا مهلت تعیین شده کار نگارش متن توافق جامع را تمام کنند. با این وجود، مقامات دولت اوباما برنامه ریزی مقدماتی برای چگونگی اجرای توافق احتمالی را آغاز کردهاند.
به نوشته پولیتیکو، یک مقام دولت آمریکا تایید کرده است که یکی از گزینههای در حال بررسی، تعیین فردی به عنوان هماهنگ کننده اصلی اجرا و انجام توافق اتمی با ایران است. به گفته یک مقام پیشین دولت اوباما که با مذاکرات آشنا است، احتمالات دیگر شامل افزایش پرسنل و بودجه سازمانهای مسئول است که از وزارت دارایی تا نهادهای اطلاعاتی آمریکا را در بر میگیرد. اگر هماهنگ کننده مشخصی تعیین شود، به احتمال زیاد در وزارت خارجه آمریکا مستقر خواهد شد؛ وزارتخانهای که تحت رهبری جان کری مسئولیت اصلی مذاکرات را بر عهده داشته است.
مقامات وزارت خارجه ایالات متحده جزئیاتی درباره برنامه ریزیهای پس از رسیدن به یک توافق با ایران را ارائه نمیکنند و تاکید دارند که تمرکز آنها، بر رسیدن به توافقی است که هنوز روشن نیست آیا حاصل میشود یا خیر. دولت اوباما همچنین از بکار بردن واژه «سزار» در توصیف افرادی در نقش هماهنگ کننده عالی پرهیز میکند.
ماری هارف مشاور ارشد ارتباطات استراتژیک وزارت خارجه آمریکا میگوید «با توجه به جزئیات و عناصر بسیار زیاد هر طرح اجرایی، ما مدتی است درگیر برنامه ریزی در این باره بودهایم. در این برنامه ریزی، ما به تمام جنبههای اجرا، شامل چگونگی سازمان دادن به انجام توافق در دولت آمریکا پرداختهایم. اگر به توافق برسیم الگوهای متعددی برای پیشبرد امور وجود دارد و ما در پی الگویی هستیم که بهترین کارآیی را داشته باشد.»
اضافه بر ایران و آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان هم درگیر مذاکرات اتمی جاری هستند. سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا هم نقش مهمی در کاهش تحریمها علیه ایران دارند، که بخش مهمی از توافق است. برخی گزارشها از تعیین یک «گروه ویژه حل اختلاف» چند ملیتی حکایت دارد، که وظیفهاش پاسخ دادن به موارد ادعایی نقض توافق خواهد بود.
بعضی کارشناسان معتقدند تعیین یک نماینده ویژه از سوی آمریکا تصمیم عاقلانهای است، اما این فرد باید دارای جایگاهی عالی و برخوردار از اعتماد کامل رییس جمهور باشد. این امر در سطح سیاسی پیامی مشخص برای ایرانیها حاکی از میزان جدیت آمریکا در عمل به توافق در بر دارد.
به عقیده نویسنده مقاله، چنین انتخابی میتواند پیامی هم به بروکراسی آمریکا باشد تا بطور کارآمدی عمل کند، و در عین حال که اطمینان حاصل خواهد شد تا ایران به تعهداتش پایبند بماند، یقین حاصل شود که واشنگتن هم به وعدههای خود، بویژه در زمینه لغو تحریمها، عمل خواهد کرد.
تریتا پارسی رییس شورای ملی ایرانی آمریکایی که از حامیان مذاکرات است، در این زمینه میگوید این رویکرد به ویژه در زمینه «دشمنی نهادینه شده» میان ایالات متحده و ایران بسیار مهم است.
به گفته آقای پارسی «هر دو طرف طی سالها، بروکراسیهایی را بنا کردهاند که سیاستهای بسیار تخاصمی علیه یکدیگر را تقویت میکند. از آن جا که ابعاد فنی مساله بسیار پیچیده است، اجرای توافق کاری طاقت فرسا خواهد بود و غیر واقع بینانه است که انتظار داشت این امر بدون افزودن نیروی انسانی محقق شود.»
مقامهای پیشین درگیر در توافق سال ۱۹۹۴ میلادی با کره شمالی میگویند آمریکا باید همانقدر که در جریان مذاکرات متمرکز و منظم عمل کرد، در اجرای توافق نیز چنین میکرد. هر چند هیچ کس نمیگوید تعیین یک «سزار» میتوانست توافق را نجات دهد، اما بسیاری معتقدند که نبود چنین هماهنگ کنندهای پس از دستیابی به توافق، یک کاستی مشخص بود.
جول ویت از اعضای مذاکره کننده توافق کره شمالی میگوید «پس از رسیدن به توافق، افراد تمرکزشان را از دست میدهند و همه تمایل دارند که مساله را پشت سر بگذارند. عمل به توافق، کار خیلی جذابی نیست.»
استفان بازورت، که سازمان توسعه انرژی شبه جزیره کره را اداره میکرد و مسولیتش کمک به اجرای بخشهایی از توافق هستهای با کره شمالی بود، نیز میگوید نبود یک فرد محوری برای مراجعه یکی از «موارد عمده ناامیدی» او بوده است.
بازورت در ایمیلی مینویسد «ما با افراد متعددی در دولت کلینتون به ویژه در وزارت خارجه و شورای امنیت ملی کاخ سفید سر و کار داشتیم؛ اما هیچ فردی در سطح ارشد برای مراجعه وجود نداشت».
بازورت از تعیین یک فرد محوری در مورد ایران استقبال کرده و میگوید، مشکل محو شدن ساختار بین سازمانی در طول اجرای توافق «با تبدیل توافق به خوراکی برای مناظره های جناحی و در سایه فرآیند سیاسی آمریکا به احتمال تشدید خواهد شد».
بسیاری از جمهوریخواهان در کنگره مخالف مذاکرات هستهای با ایران هستند. تنها چند هفته مانده به ضرب الاجل تعیین شده پایان ماه مارس، صدای انتقاد آنها بلند و بلندتر خواهد شد.
سناتور باب کورکر رییس جمهوریخواه کمیته روابط خارجی سنا، در نامهای به رییس جمهوری آمریکا نوشته است، گزارشهای حاکی از این که آمریکا ممکن است از ایران نخواهد در باره فعالیتهای ادعایی گذشتهاش در تحقیقات درمورد جنگ افزارهای هستهای شفاف سازی کند، و این که احتمال دارد با محدود کردن بازرسیها از مراکز هستهای ایران موافقت کند، او را «حیرت زده» کرده است.
سناتور کورکر نوشته است این را درک میند که «وقتی گروهی اعتقاد دارند به توافق بسیار نزدیک هستند و مشاوران شما هم این را یک دستاورد عمده ماندگار میبینند، چه فضایی ممکن است ایجاد شود.» با این حال او از رییس جمهور خواسته است اگر ایران از «خط قرمزهایی» عبور کرد، مذاکرات را ترک کند.
جان کری وزیر خارجه آمریکا، روز سهشنبه با بیان این که مذاکرات «همچنان دشوار است،» تاکید کرد ایالات متحده به یک «توافق بد» تن نخواهد داد.
با این وجود آقای کری عنوان کرد که ایران نباید همه چیز را درباره فعالیتهای ادعایی گذشتهاش در تحقیق درباره جنگ افزار هستهای، پیش از امضای یک توافق یا تخفیف تحریمها، اعلام کند. این نکته باعث شد دولت اوباما متهم شود که از خواستهای عمده عقب نشینی کرده است.
سناتور لیندزی گرام، از نامزدهای مقدماتی جمهوریخواهان برای انتخابات ریاست جمهوری سال آینده آمریکا، روز چهارشنبه در صحن سنا گفت، جان کری به او گفته بود تحقیقات گذشته ایران در مورد جنگ افزار هستهای «همچنان روی میز مذاکرات است.» با وجود این که جان کربی سخنگوی وزارت خارجه در جریان نشست خبری چهارشنبه اصرار داشت که آمریکا امتیازی نخواهد داد، اما او برای تشریح موضع وزارت خارجه دچار دشواریهایی شد.
مارک دابوویتز مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسیها، که مدتهاست نسبت به مذاکرات جاری بدبین است، میگوید تعجب نخواهد کرد اگر بسیاری از جمهوریخواهان به ایده تعیین یک «سزار» برای نظارت بر توافق هستهای با تردید نگاه کنند: «درک جمهوریخواهان مبتنی بر ناکارآمدی و شکست سزارهای قبلی است، زیرا از آنها در راستای ایجاد حس نفوذ و کارآمدی دولت استفاده شده است.»
دابوویتز همچنین تاکید دارد که معرفی چنین فردی، او را به کانونی برای حملات تبدیل خواهد کرد و دولت اوباما احتمالا از چنین امری پرهیز میکند. وی میگوید «بهترین راه برای عدم پاسخگویی، کامل تقسیم مسئولیت پاسخگویی است؛ مشخصا حفظ این مسئولیت درون نهادهای غیرشفاف. به لحاظ سیاسی این احتمالا سادهتر از ایجاد تمرکز بر یک فرد است.»