مقاله ای از الی واتکینز، اکبر شهید احمد، کریستین کونتا، و آدریانا یوسرو برای روزنامه هافینگتون پست
این روزها یک پرسش در مورد ایران در ذهن همه است: آیا توافق هسته ای ماه گذشته بین ایران و شش قدرت جهانی به اجرا گذاشته خواهد شد؟ پاسخ این پرسش تقریبا به یقین در اواخر شهریور ماه زمانی که کنگره درباره سرنوشت توافق تصمیم بگیرد روشن خواهد شد.
آنچه هنوز روشن نیست این است که سیاستگذاران در واشنگتن چگونه به دیگر ابعاد همکاری با ایران خواهند پرداخت. در پی توافق هسته ای به دست آمده، مقام های آمریکایی بر سر این که آیا واشنگتن می تواند بر سر تهدیدهای مشترک چون داعش با تهران همکاری کند یا نه، اختلاف نظر پیدا کرده اند.
بعضی از توافق به عنوان یک گام تاریخی تجلیل کرده اند، اما بیشتر ناظران مسائل ایران بطور محتاطانه می گویند این چیزی بیشتر از یک توافق محدود که مانع دستیابی ایران به جنگ افزار هسته ای می شود، نیست.
سناتورهای دموکرات مارتین هاینریک از نیومکزیکو، کریس مورفی از کانتیکت، و برایان شتز از هاوایی این اختلافات را در سطحی عالی در مصاحبه ای با هافینگتون پست به نمایش گذاشتند. هر چند سه سناتور جوان در حمایت شان از توافق هسته ای مواضعی مشترک دارند اما در این باره که آیا توافق راه همکاری با یک ایران تحت کنترل روحانیون تندخو را هموار می کند هم نظر نیستند.
سناتور هاینریک، عضو کمیته نیروهای مسلح و کمیته اطلاعات سنا، در این مصاحبه می گوید «من فکر می کنم بیشتر آمریکایی ها با چشمانی باز با این مساله برخورد می کنند؛ این که دشمن دشمن تو همیشه دوست تو نیست. هر چند ما اغلب دشمن مشترکی با ایران داریم ولی فکر نمی کنم این باعث ایجاد هیچ گونه اعتماد یا همکاری در این مرحله شود. ایران راهی طولانی در پیش دارد تا بتواند بخشی از این گفتگوها باشد.»
اما همکاران هاینریک در کنگره چندان مطمئن نیستند که همکاری با ایران دور از نظر باشد. سناتور مورفی، از اعضای کمیته روابط خارجی سنا، به نمونه متحد آمریکا، یعنی عربستان سعودی، اشاره می کند که سال ها از گسترش بنیادگرایی اسلامی به عنوان منشاء افراط گرایی حمایت کرده است: «من فکر نمی کنم ما به این زودی ها سفارت خود را در تهران بگشاییم و نباید هم چنین کنیم. اما تفاوت آشکاری که بین دوستان مشخص و دشمنان مشخص خود ایجاد کرده ایم خیلی به نفع ما عمل نکرده است. من فکر می کنم حتما گهگاه منافع ما حتی با کشوری چون ایران که با آن اختلافات جدی داریم انطباق پیدا می کند و ... ما نباید فرصت همکاری های بالقوه در آینده با کشورهایی که به اعمال بد در منطقه دست می زنند را از دست بدهیم، خصوصا اگر بتوانیم از راه هایی خردمندانه برای انجام کارهای خوب همکاری کنیم.»
آمریکا با توجه به نبردهای خاورمیانه در فراز و نشیب های فراوانی با ایران قرار داشته است.
در جنگ داخلی سوریه، آمریکا و ایران در دو قطب مخالف قرار دارند. ایران از بشار اسد حمایت کرده است، اما آمریکا خواهان کنار رفتن او بوده و به گروه های شورشی مخالفش کمک کرده است.
واشنگتن با حمایت از عربستان سعودی و دیگر شرکای سنی اش در منطقه، شورشیان حوثی مورد حمایت ایران در یمن را تضعیف می کند.
اوضاع در عراق و افغانستان نشانگر خطر همکاری با ایران است؛ حتی اگر هیچ تضاد مستقیمی با اولویت های آمریکا وجود نداشته باشد.
حمایت تهران در جنگ علیه داعش در عراق در حالی که آمریکا حدود یک سال گذشته درگیر بمباران مواضع داعش بوده، بخشی از بار مسولیت را از دوش نیروهای آمریکا و غرب برداشته است. ایران در سایه نگرانی از حملات سنی های افراطی به شیعیان از کردهای عراق که مورد علاقه آمریکا هستند حمایت کرده است. داعش تهدیدی بزرگ برای حرم ها و مساجد شیعیان در عراق است؛ اماکن مقدسی که آیت الله ها در ایران و دولت های مورد حمایت جمهوری اسلامی در عراق و سوریه، برای آنها حرمت بسیاری قائل هستند.
چند ماه پیش، هافینگتون پست فاش کرد که مقام های آمریکا در جریان حمله هوایی جت های جنگی ایران به مواضع داعش بوده اند. پس از آن، جان کری وزیر خارجه آمریکا گفت نقش ایران در جنگ با داعش می تواند مثبت باشد.
اما نفوذ ایران می تواند تنش قومی را که داعش بر آن استوار شده است تشدید کند. تهران روابط نزدیکی با شبه نظامیان شیعه عراق دارد، که در مواردی رفتارهای زشتی با سنی های عراق داشته اند.
افغانستان هم تصویر مشابه ای به دست می دهد. اگر چه تهران نمی خواهد داعش در افغانستان پا بگیرد، اما این کار را با تسلیح گرایش های افراطی در طالبان انجام می دهد؛ یعنی گروه هایی را که آمریکا به هیچ وجه نمی خواهد بر افغانستان مسلط شوند مسلح می کند.
با این وجود سناتور برایان شتز می گوید احتمالا استفاده از شمشیر دو لبه تنها راه پیشبرد منافع آمریکا در خاورمیانه است.
سناتور شتز با اشاره به اقدامات اخیر ترکیه متحد همپیمان آمریکا گفت «ما باید چون افراد بالغ مسائل را از هم تفکیک کنیم». ترکیه اگر چه به خواست آمریکا به اقداماتی مستقیم علیه داعش دست زد اما با از سر گرفتن جنگ دیرین با کردهای ترکیه وضع را پیچیده هم کرد.
به گفته سناتور شتز واشنگتن باید بگوید «ما با آنچه ترکیه در اینجا انجام می دهد مخالفیم، اما اتفاقات دیگر را بسیار مفید می بینیم و این چیزی است که در مورد ایران و داعش هم رخ می دهد. ما باید بتوانیم افکار متضادی را در ذهن داشته باشیم. آنچه تمام اینها را تقویت می کند منافع عالی آمریکا است، نه این که بخواهیم در برنامه های تلویزیونی آخر هفته حرف هایی بزنیم که با روند موجود سازگار باشد.»