کارشناسان و تحلیگران سیاسی روابط ایران و آمریکا بر این باورند که شکل گیری دشمن مشترکی به نام دولت اسلامی در عراق و شام یا داعش در حالیکه دو کشور مشغول به مذاکرات فشرده هسته‌ای هستند به نوعی منجر به باز تعریف دشمنی تهران و واشنگتن شده است.
تهران به ائتلاف کشورهایی که آمریکا برای بمباران مواضع داعش در عراق و سوریه تشکیل شد، دعوت نشد. واشنگتن در توضیح عدم دعوت از تهران گفته بود که «نیروهای ایرانی در سوریه با شورشیان جنگیده‌اند» و ایران «دولت حامی تروریسم» است.
از آن طرف به گفته رهبر جمهوری اسلامی، تهران از ابتدا به علت «آلوده بودن دست آمریکایی‌ها در ایجاد این گروه (داعش)»، حاضر به شرکت در این ائتلاف نشده است.
تهران یکی از حامیان کلیدی رژیم بشار اسد در سوریه است و از ۴ سال پیش که شورش علیه حکومت اسد آغاز شد، به حکومت اسد کمکهای مالی، نظامی بی شائبه کرده است.
ابتدا داعش کیست؟
دولت خود خوانده اسلامی در عراق و شام، به امید تشکیل خلافتی در پهنه ای بین رودخانه های فرات و دجله، بخش های وسیعی از شرق سوریه و عراق را به تصرف در آورده است.
سِلوام کاناگارتنا، روزنامه نگار سری لانکایی، در باره خاستگاه داعش می نویسد که بندر بِن سلطان رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان سعودی برای مبارزه با رژیم بشار اسد این نیرو را با نام جبهه النصره پدیدآورد که اکنون به هیولائی تبدیل شده است.
به گفته کاناگارتنا تلاش های امیر بندر در فاصله سالهای 2013 و 2014 در تقویت جبهه النصره و کمکهای مالی شهروندان کویت، قطر و سعودی به این گروه وابسته به القاعده موجب شد که این گروه پس از سوریه به عراق رفته و دولت خود خوانده اسلامی را اعلام کرده است.
"نزدیکی به ایران"
پیام محسنی مدیر پروژه ایران در مرکز علوم و روابط بین‌الملل بلفر در مدرسه کندی دانشگاه هاروارد در گزارش تحلیلی در وبسایت نشریه «نشنال پست» می نویسد: «واشنگتن می تواند به داعش به عنوان یک فرصت برای تنظیم دوباره روابط کاری ایران در منطقه بنگرد. یعنی ایالات متحده می‌تواند به تهران کمک کند تا نقش بازیگری سازنده در مبارزه با داعش داشته باشد و با این کار از نقش تهران به عنوان برهم‌زننده ثبات بکاهد. علاوه بر این، چنین نگاهی به آمریکا هم این امکان را خواهد می‌دهد که توان ایران و گروه‌های شبه‌نظامی شیعه مرتبط با آن در منطقه، در میدان نبرد علیه پیکارجویان داعش به بهترین نحو استفاده کند.»
محسنی بر این باور است که «تعامل با ایران و دخیل کردن آن به عنوان بخشی از نظم خاور میانه، امری دشوار خواهد بود چرا که ریسک‌های خودش را هم به دنبال خواهد داشت، بویژه هنگامی که گفتگوهای هسته‌ای میان ایران و غرب در جریان است.اما عدم تحقق چنین امری، تنها به تشدید بیشتر درگیری‌های جاری منجر خواهد شد؛ مسیری که نه تنها برای کل خاور میانه، بلکه برای منافع ایالات متحده نیز بدتر خواهد بود.»
مقامات تهران در روزهای پایانی ماه گذشته برای حضور در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به سر می بردند، تلویحا از علاقه خود برای همکاری با نیروهای ائتلاف در مبارزه با داعش خبر داده بودند، اما در صورتی که در پی این همکاری تسهیلاتی در گفتگوهای هسته‌ای خود با غرب بویژه آمریکا به دست آورند.
پرونده هسته ای و سوریه
اِلی لیک در دیلی بیست به تغییر سیاست سپاه قدس در عراق در ارتباط با نظامیان آمریکایی درآن کشور پرداخته و می نویسد در روزهای پس از سقوط صدام سپاه قدس پاسداران انقلاب اسلامی سربازان آمریکایی در عراق را هدف قرار می داد تا آنجا که دولت پریزیدنت جرج بوش از سپاه قدس به عنوان سازمان تروریستی نام برد.
اما امروز وضع عوض شده است، زیرا به گفته وی به افراد سپاه قدس گفته شده از نظامیان آمریکایی دور بمانند.
وی علت این تغییر تاکتیک سپاه قدس دست کم در کوتاه مدت را تمایل ایران به حل اختلافهایش در برنامه هسته ای با امریکا ذکر می کند.
تهران تلویحا از حملات هوایی ائتلاف به مواضع داعش در سوریه استقبال کرده، اما از آنجایکه نمی خواهد این حملات موجب تضعیف حکومت اسد شود، خواستار هماهنگی اطلاعاتی- نظامی نیروهای ائتلاف با دمشق شده است.
یزید سایق، کارشناس ارشد مسائل اعراب و اسرائیل در اندیشکده کارنگی در بیروت بر این باور است که استقبال سوریه به بمباران مواضع داعش توسط نیروهای ائتلاف "از امیدواری رژیم اسد به نیاز ائتلاف به همکاری نهان امنیتی با دمشق است، زیرا در این صورت یافتن راه حل سیاسی بحران داخلی سوریه هویدا می شود. بنابراین تهران به آتش بس بین رژیم دمشق و شورشیان مخالف حکومت اسد نگاه مثبتی خواهد کرد، زیرا حفظ رژیم دمشق تاکنون هزینه مالی فراوان برای تهران داشته است."
