تحلیلی در روزنامه واشنگتن پست از مُنقذ داغر، موسس و مدیراجرایی «انستیتو مستقل مطالعات اداری و جامعه مدنی» در بغداد
داده های یک نظرسنجی عمومی نشان می دهد که استیلای تسخیرناپذیر پیشین ایران در عراق رو به افول است. شروع نفوذ ایران در عراق به اشغال آن کشور در سال ۲۰۰۳ برمی گردد. ایران خلاء سیاسی پس از سقوط صدام حسین را به گونه ای که از ایالات متحده ساخته نبود، پر کرد و طیفی از گروه های نیابتی را پرورش داد.
محبوبیت ایران در عراق از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ به شکلی چشمگیر افزایش داشت. استراتژی ایران سوء استفاده از اختلافات فرقه ای در عراق بود. تهران با استفاده از احزاب شیعه نفوذ خود را نه تنها در میان نخبگان سیاسی بلکه در میان توده شیعه عراقی گسترش می داد.
اما یک نظرسنجی تازه نشان می دهد که ماه عسل ایران با شیعیان عراقی به سرعت رو به پایان است. این تغییر رویکرد می تواند تاثیری عمیق بر مسیر سیاسی آتی عراق بگذارد.
داده های به دست آمده از نظرسنجی های گروه پژوهشی «انستیتو مستقل مطالعات اداری و جامعه مدنی» که سالی دو تا سه بار از ۲۵۰۰ تا ۳۵۵۰ نفر به صورت میدانی و رو در رو انجام می گیرد، نشانگر روندی تازه است.
درصد شیعیان عراقی که به ایران نگاهی مثبت داشته اند از ۸۸ درصد در سال ۲۰۱۵ به ۴۷ درصد در سال ۲۰۱۸ تقلیل یافته است. در همین دوره زمانی درصد شیعیان عراقی که نگاهی منفی به ایران دارند از ۶ درصد به ۵۱ درصد افزایش پیدا کرده است. این یعنی در حال حاضر اکثریت شیعیان عراقی نگاهی منفی به ایران دارند.
در همین دوره سه ساله، درصد شیعیان عراقی که معتقدند ایران شریکی قابل اعتماد برای عراق است از ۷۶ درصد به ۴۳ درصد افت کرده است. شیعیان عراقی که ایران را شریکی مطمئن نمی دانند از ۲۴ درصد به ۵۵ درصد رسیده است. درصد شیعیان عراقی که ایران را تهدیدی واقعی برای حاکمیت ملی شان می دانند به شکلی چشمگیر بالا رفته و از ۲۵ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۵۸ درصد در سال ۲۰۱۸ رسیده است.
این تغییر سه دلیل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دارد. در سطح سیاسی، دولت های عراق در بیش از دوازده سال گذشته مورد حمایت ایران قرار داشته اند و سابقه شان مملو از فساد و ناکارآمدی بوده است. در سطح اقتصادی، ایران از عراق به عنوان ابزاری برای دور زدن تحریم ها استفاده کرده و با ریختن کالاهای ارزان و بی کیفیت به بازار عراق، اقتصاد محلی و تولیدات کشاورزی و صنعتی کشور همسایه را نابود کرده است. این عوامل در کنار مشکلات آب در بصره و جنوب عراق به تظاهرات اعتراضی علیه ایران دامن زده است.
دلیل چندانی وجود ندارد که ایران تمام نفوذ و جذابیت اش در عراق را از دست بدهد. ایران طیفی از متحدان و گروه های نیابتی شامل «حشد شعبی» (نیروهای بسیج مردمی) و احزاب سیاسی پیشتاز را در اختیار دارد.
با این وجود، سرخوردگی عمومی شیعیان عراقی از ایران نشان می دهد که قطبی شدن رویکرد عراقی ها نسبت به ایران یا کشورهای عرب سنی در حال از بین رفتن است. این امر فضای بیشتری در اختیار سیاست ملی غیرفرقه ای می گذارد که می تواند به عراق در حرکت به پیش و تمرکز بر یک آشتی ملی کمک کند.
برگردان فارسی این گزارش تنها به منظور آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.
