یک رسانه دولتی در جمهوری اسلامی مدعی شده است که پس از «واریز منابع مالی» در ۲ بانک قطری و دریافت نامه بانک مرکزی قطر، عملیات و فرایند تبادل شهروندان آمریکایی به گروگان گرفته شده توسط تهران، آغاز می‌شود.
خبرگزاری دولتی «ایسنا» در گزارشی، امروز یکشنبه ۲۶ شهریور ماه نوشت: «طبق توافقات صورت گرفته، همزمان با تایید واریز منابع مالی آزاد شده ایران به حساب‌های متعلق به بانک‌های ایرانی در قطر، فرآیند تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا انجام می‌شود.»
در ادامه این گزارش به استناد منابع داخلی و خارجی، آمده است: «در اولین قدم این توافق، ایران پنج ایرانی-آمریکایی را از زندان آزاد و آنها را در حبس خانگی نگه داشته و آمریکا نیز فرآیند انتقال منابع مالی ایران را آغاز کرده است.»
جمهوری اسلامی در چهار دهه گذشته شمار زیادی از ایرانیان دو تابعیتی و شهروندان کشورهای دیگر را به بهانه‌های مختلف بازداشت کرده است. در برخی موارد نیز دوتابعیتی‌ها را خارج از ایران ربوده و به داخل کشور منتقل کرده است. جمهوری اسلامی در موارد متعددی در قبال آزادی این شهروندان دوتابعیتی، مبالغی پول یا آزادی برخی مجرمان وابسته به حکومت که در زندان‌های غرب به سر می‌برند را طلب کرده است.
وزارت امور خارجه ایالات متحده روز دوشنبه بیست و یکم شهریور ماه با ارسال بیانیه‌ای به «صدای آمریکا»، آزادی پنج ایرانی را که در آمریکا متهم یا محکوم هستند، به عنوان بخشی از برنامه تبادل با تهران، تایید کرده بود.
دولت‌های آمریکا و جمهوری اسلامی پیش‌تر در بیست و یکم مرداد ماه تایید کرده بودند که بر اساس این توافق، همچنین پنج شهروند آمریکایی که واشنگتن می‌گوید به ناحق توسط جمهوری اسلامی بازداشت شده‌اند، آزاد خواهند شد.
خبرگزاری دولتی ایسنا با استناد به «اطلاعات دریافتی»، مدعی شده است که «پس از موافقت واشنگتن با شروط جمهوری اسلامی» و پس از احراز انتقال منابع مالی تهران به قطر توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، «فرآیند تبادل زندانیان آغاز می‌شود» و محل تبادل هم «دوحه، پایتخت قطر» خواهد بود.
در این حال، پیش‌تر خبرگزاری رویترز از «سندی» خبر داده بود که به موجب آن، وزیر امور خارجه آمریکا، آنتونی بلینکن به عنوان بخشی از توافق مبادله زندانیان بین ایالات متحده و جمهوری اسلامی برای انتقال پول بلوکه‌شده ایران از کره جنوبی به قطر «معافیت تحریمی» صادر کرده است.
این معافیت به بانک‌های بین‌المللی اجازه می‌دهد تا بدون نگرانی از تحریم‌های آمریکا، پول مورد نظر را از کره جنوبی به قطر منتقل کنند. این پول قرار است برای «خرید کالاهای بشردوستانه» توسط ایران استفاده شود.
با این حال، رسانه وابسته به دولت جمهوری اسلامی مدعی شده است که «طبق توافقات صورت‌گرفته» ۶ حساب بانکی برای ۶ بانک ایرانی که «دسترسی به سوئیفت داشتند»، افتتاح شده و «واریز در این حساب‌ها انجام خواهد شد.»
بر اساس این روایت، پس از واریز منابع مالی تهران به این حساب‌ها در «۲ بانک قطری»، بانک مرکزی قطر به جمهوری اسلامی اعلام می‌کند که این منابع «قابل استفاده» است و پس از «پاسخ کتبی»، اقدامات دیگر توافق انجام خواهد شد.
منتقدان سیاست دولت بایدن در قبال ایران، به «صدای آمریکا» گفته‌اند که توافق برای آزادی پنج ایرانی «عواقب منفی» برای ایالات متحده خواهد داشت.
آندریا استریکر، از گروه تحقیقاتی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها مستقر در واشنگتن، معتقد است: «جمهوری اسلامی این را به عنوان یک پیروزی مهم برای سیاست دیرینه خود مبنی بر گرفتن گروگانهای غربی در ازای باج و آزادی اتباع ایرانی تلقی خواهد کرد.»
او در ادامه افزوده است: «به جای مواجهه با مجازات‌ها یا عواقبی از سوی آمریکا، رژیم ایران برای ادامه ربودن افراد بی‌گناه جرات خواهد یافت.»
اما دولت بایدن توصیف منتقدان مبنی بر لغو مسدود کردن شش میلیارد دلار وجوه ایران در بانک‌های کره جنوبی به عنوان «باج به تهران» را رد کرده است.
به گفته واشنگتن، تهران دوباره به منابع مالی خود که تحت تحریم‌های ایالات متحده مسدود شده بودند، دسترسی پیدا می‌کند و فقط از طریق شخص ثالث برای خریدهای بشردوستانه تحت نظارت آمریکا می‌تواند از آنها استفاده کند.
نیمه مرداد ماه سال جاری رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی از انتقال ۵ ایرانی دو تابعیتی بازداشت شده به هتلی در تهران برای ادامه نگهداری آنها و آغاز فرایند «تبادل» خبر دادند. سیامک نمازی، عماد شرقی، و مراد طاهباز هویت سه نفر از این پنج گروگان آمریکایی است، هر چند هنوز هویت چهارمین و پنجمین نفر اعلام نشده است.
همان هنگام کاخ سفید شمار «زندانیان آمریکایی ایرانی‌تبار» در اختیار جمهوری اسلامی که به هتلی منتقل شده بودند را «پنج نفر» اعلام و از این اقدام «استقبال» کرده بود.
در این میان، صدای آمریکا «۱۱ ایرانی» را شناسایی کرده بود که در حال حاضر در ایالات متحده بازداشت هستند یا به اتهامات فدرال تحت پیگرد قانونی قرار دارند و می‌توانند در فهرست ایران برای تبادل زندانیان باشند. هویت آنها با مراجعه به اسناد وزارت دادگستری و قوه قضائیه، و تماس با مقامات آمریکایی مشخص شده است.
نمایندگی ایران در سازمان ملل در نیویورک در پیامی به صدای آمریکا، اسامی پنج ایرانی را که انتظار دارد براساس این توافق آزاد شوند، تأیید کرد. این اسامی نخستین بار توسط پایگاه خبری «المانیتور» منتشر شد.
کاوه لطف‌الله افراسیابی، مهرداد انصاری، امین حسن‌زاده، رضا سرهنگ‌پور کفرانی، و کامبیز عطار کاشانی ایرانیانی هستند که اسامی آنها از سوی ایران تأیید شده است. آنها جزو گروه ۱۱ نفره‌ای هستند که برای نخستین بار در گزارش صدای آمریکا در ۲ شهریور، به‌عنوان گزینه‌های احتمالی برای مبادله زندانیان میان دو کشور معرفی شدند.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه دوم شهریور ماه، در پاسخ به «صدای آمریکا» گفته بود: «این یک روند در حال انجام و حساس است. بنابراین ما در حال حاضر در موقعیتی نیستیم که درباره جزئیات بیشتر صحبت کنیم.»
با توجه به خبرهای منتشر شده، به نظر می‌رسد اجرای توافق برای تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا «قریب‌الوقوع» باشد.
