نوشتۀ: دکتر جلال پارسایان، تحلیگر بین المللی
پیشروی نیروهای سکولار ضد رژیم پرزیدنت بشار اسد، به رهبری فرماندهان نظامی آمریکا برای سرکوب داعش با موفقیت نسبی ادامه دارد. ارزیابی می شود که شهر رقه، آخرین پایگاه داعش در سوریه، در آینده ای نه چندان دور از دست این گروه تبهکار بیرون آید و همراه با شکستی که داعش در شهر موصل در عراق متحمل شد، این سازمان تروریستی مهمترین پایگاه های عملیاتی خود را در خاورمیانه از دست بدهد – گرچه بیم آن می رود که فراریان داعش در نقاط مختلف دنیا پراکنده شوند و به عملیات بیشتری در به راه انداختن کشتارهای همگانی شهروندان بی دفاع در کشورهای دیگر دست بزنند.
امروز داعش و دیگر گروه های اسلامگرای افراطی، ظاهرا بزرگترین خطر برای رژیم پرزیدنت اسد و آینده سوریه محسوب می شوند. ولی آگاهان بیم از آن دارند که پس از سرکوب نهایی داعش، دوران تازه ای از آشوب و درگیری در سوریه آغاز شود که دارای خطرات جدی برای منطقه و جهان خواهد بود.
بنابر این، حتی پس از سرکوب نهایی داعش، نمی توان گفت که بحران سوریه پایان گرفته است.
حضور نیروهای سپاه پاسداران ایران در سوریه، در کنار حضور نیروی هوایی روسیه و حضوریابی اخیر نیروی هوایی امریکا و تربیت کردن واحدهای سکولار کرد و عرب علیه بشار اسا، در کنار دخالت فعال حزب الله لبنان و همچنین دخالت های مستقیم ترکیه و یاری رسانی های آشکار و پنهان عربستان سعودی، همراه با دخالت های احتمالی امیرنشین قطر، در کنار دخالت های فزاینده اسرائیل، همه و همه این نگرانی را به وجود می آورد که نه تنها خود سوریه در آینده قابل پیش بینی همچنان روی آرامش به خود نبیند، بلکه موجب به خطر افتادن امنیت دیگر کشورهای خاور میانه و حتی جهان نیز شود.
برای اولین بار پس از جنگ کره که اوج جنگ سرد بین بلوک شوروی و بلوک غرب بود، اکنون در سوریه دو نیروی هوایی روسیه و ایالات متحده در فاصله کمی از یکدیگر پرواز می کنند. سرنگونی یک فروند میگ روسی ارتش سوریه توسط هواپیماهای جنگی آمریکا موجب خشم دولت مسکو شد.
همچنین سرنگون کردن پهپاد سپاه پاسداران در سوریه توسط نیروی هوایی آمریکا و این دستور آمریکا که از این پس واحدهای رزمی تحت حمایت ایران در سوریه نیز هدف قرار خواهند گرفت، در صحنه نظامی و سیاسی جهان با اهمیت تلقی شد.
دولت پرزیدنت اسد، با یاری گسترده سپاه پاسداران ایران و نیروهای بسیج شدۀ افغانستانی و پاکستانی و عراقی اعزامی به سوریه، و دخالت فعال حزب الله لبنان و نیروی هوایی روسیه، در ماه های اخیر توانسته است خطر سقوط خود را به حداقل برساند.
هنگامی که در آینده نزدیک یا دور، کار سوریه یکسره شود و آرامش نسبی در آنجا برقرار شود، این پرسش با جدیت تمام مطرح خواهد بود که نیروهای خارجی دخالت کننده در این جنگ دنبال چه هدف هایی خواهند بود و چه انتظاراتی دارند؟
آینده سوریه چه خواهد شد و چه قدرت یا قدرت هایی در آن جا حاکم خواهند شد؟
برای همگان آشکار است که آرزو و هدف حکومت ایران ماندن در سوریه و ایجاد ارتباط زمینی با لبنان و حزب الله به هدف محاصره هر چه بیشتر اسرائیل و تامین بخشی از طرح برپایی امت اسلامی به رهبری روحانیون شیعه است.
همچنین تردیدی نیست که علت اصلی دخالت روسیه در جنگ داخلی سوریه، تحکیم موقعیت منطقه ای و بین المللی خویش و ادامه تسلط بر دو بندر طارطوس و لاذقیه در ساحل دریای مدیترانه است. دولت مسکو همیاری با جمهوری اسلامی ایران و دولت سوریه را دو دستمایه اصلی در راه تلاش برای رسیدن به ابرقدرتی در صحنه بین المللی می داند و به آسانی از آن صرفنظر نخواهد کرد.
ولی آیا دولت پرزیدنت ترامپ امکان خواهد داد که روسیه این چنین آسان دارای پایگاه هایی در نزدیکی دروازه اروپا و در حوزه دریای مدیترانه باشد؟
البته در گذشته نیز روسیه از بنادر طارطوس و لاذقیه استفاده می کرده و در آن جا حضور نظامی داشته است. ولی این بار حضور نیروهای روسی و به ویژه نیروی هوایی آن کشور چشمگیر است.
اگر روسیه بخواهد به حضور نظامی و سیاسی خود در سوریه ادامه دهد، چه سهمی برای ایران باقی خواهد ماند و دولت های تهران و مسکو چگونه سوریه را بین خود تقسیم خواهند کرد؟
ترکیه چه نقشی در آینده سوریه خواهد داشت؟ دولت اسلامگرای آنکارا نیز خود را دارای منافع تزلزل ناپذیر در سوریه می داند. آیا در برابر تسلط روسیه و ایران بر سوریه ساکت خواهد نشست؟
آینده همکاری نیروهای مسلح کرد با ارتش ایالات متحده در سوریه (که با مخالفت شدید ترکیه روبرو می باشد) چه خواهد شد؟
آیا عربستان سعودی اجازه خواهد داد که حکومت ایران سوریه را تحت تسلط دینی و سیاسی و نظامی خود نگاه دارد؟
و مهره سرنوشت ساز دیگر در مورد آینده سوریه، دولت اسرائیل است که علنا می گوید نخواهد گذاشت سوریه به پایگاه دیگر تهاجم و تجاور علیه اسرائیل، در کنار حضور حزب الله در جنوب لبنان، مبدل شود.
اسرائیل با ایالات متحده در منطقه همکاری های نظامی و سیاسی و استراتژیک نزدیکی دارد. هم اکنون بزرگترین رزمناو آمریکایی به نام جورج بوش در بندر حایفا در شمال اسرائیل لنگر انداخته و نخست وزیر و سران ارتش اسرائیل از آن دیدن کرده اند.
ولی همزمان، اسرائیل دوستی خود با روسیه و نوعی همگامی در امور سوریه را حفظ می کند، گر چه همزمان تاکید می کند که حفظ امنیت ملی و منافع دراز مدت این کشور در اولویت قرار دارد و مصالحه ناپذیر است. همین هفته بود که بنیامین نتانیاهو دوباره تلفنی با پرزیدنت پوتین درباره اوضاع سوریه گفتگو کرد.
آینده سوریه یک معمای بزرگ است و همه کشورهای منطقه و قدرت های جهانی آن را به دقت دنبال می کنند. ولی احتمال این که سوریه در آینده نزدیک روی آرامش به خود ببیند و به یک خطر منطقه ای و جهانی حادتر مبدل نشود، بسیار ضعیف است.
این نوشتار بازتاب دهنده ارزیابی های نویسنده آن است و الزاما دیدگاه های صدای آمریکا را بیان نمی کند.
