سرانجام سرنوشت شهرام امیری روشن شد. ده سال حبس و پنج سال تبعید به خاش با حکم شعبه هفت دادگاه نظامی برای کسی که پژوهشگر و متخصص ایزوتوپ های پزشکی در دانشگاه صنعتی مالک اشتر(یکی از دانشگاه‌های وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران) معرفی شده است.
کسی که سفر چند روزه اش برای انجام مراسم حج در مدینه ۱۴ ماه طول کشید و سر از آمریکا درآورد. کسی که با پای خود وارد ایران شد، در میان اشک های شوق خانواده، با استقبال مقام های رسمی دولتی و امنیتی چون حسن قشقاوی معاون وزارت خارجه ، و آویختن حلقه های گل به گردنش به گونه قهرمانی ملی روبرو شد، و سپس در چند برنامه تلویزیونی جمهوری اسلامی به سوال های پرسشگری که بیشتر به بازجوی امنیتی می ماند پاسخ داد، مدعی شد که آمریکا اورا ربوده و زندانی کرده و او از چنگ سازمان اطلاعاتی امریکا گریخته و به دفتر حافظ منافع ایران در واشنگتن پناه برده و به ایران بازگشته است.
هرچند دربرابر پرسش هایی مانند این که چگونه توانسته بگریزد به بهانه امنیتی بودن طفره رفت و در مدت مصاحبه یا اعترافاتش گه گاه اضطراب از چهره و حرکاتش هویدا بود.
محافظت یا بازداشت؟
به نظر می رسید به شیوه معمول در جمهوری اسلامی قهرمان به منصبی بالاتر می رسد و زندگی خوشی را در کنار زن و فرزند در پیش می گیرد. تا آن که بنا به خبری که سایت ایران بریفینگ برای اولین بار در ماه دی ۱۳۸۹ منتشر کرد، معلوم شد امیری که در پانزدهم مهرماه به شعبه هفتم دادسرای نظامی تهران احضار شده بود، پس از مراجعه به آنجا بازداشت شده و ازآن زمان در بازداشت و تحت بازجویی است.
سایت ایران بریفینگ به نقل از بستگان امیری نوشته بود، چهار ماه پس از ورود شهرام امیری او را به خانه امنی در شرق تهران منتقل می کنند به این بهانه که بنا به اطلاعاتی که به نیروهای امنیتی رسیده جان او در خطر است و باید از او محافظت کنند.
خانواده در ماه اول توانسته بودند دوبار با او در یک مجتمع تفریحی - فرهنگی به نام طلائیه ملاقات کنند. اما از پایان مهرماه ملاقات ها قطع می شود. خانواده پس از مراجعه بسیار در می یابند که او در زندان حشمتیه تهران و در سلول انفرادی تحت بازجویی است.
خبر در آغاز تکذیب شد و بعد سخنگوی قوه قضاییه گفت که نه آن را تایید و نه تکذیب می کند تا سرانجام سعید جلیلی ، دبیر شورای عالی امنیت ملی در مصاحبه با اشپیگل آن را تایید کرد و گفت « او در یک سفر خارجی ربوده شد و یک سال در خارج از مرزهای ایران گذرانده و حالا ما داریم از او تحقیق می کنیم ببینیم چه اتفاقی برایش افتاده است. »
منوچهر متکی وزیر خارجه وقت نیز نظیر همین مفهوم را با جملاتی مشابه تکرار کرد. ظاهرا نیروهای امنیتی و قضایی می خواستند بدانند او به چه میزان اطلاعات دسترسی داشته و تا چه میزان آنها را در اختیار مقام های امنیتی آمریکا قرار داده است.
مقام های آمریکایی درباره او گفته بودند که امیری اطلاعات مهمی درباره برنامه اتمی ایران در اختیار آنان قرار داده است. از سوی دیگر سپاه پاسداران هم ادعا کرد که امیری اطلاعات با ارزشی از سازمان اطلاعات آمریکا در اختیار آنها قرار داده است. امیری در مصاحبه تلویزیونی در ایران شماره پلاک دواتومبیل مربوط به ماموران امنیتی آمریکا را اعلام کرد.
محاکمه در دادگاه نظامی
سایت ایران بریفینگ در اسفندماه از برگزاری نخستین جلسه دادرسی او در روز چهارشنبه یازدهم اسفند خبر داد. به نوشته این سایت، دادرسی در خارج از وقت اداری و به صورت سری در شعبه هفتم دادگاه نظامی تهران برگزار شده بود. ایران بریفینگ اتهام اورا« تماس و برقراری ارتباط محرمانه با کشورهای متخاصم و اقدام علیه امنیت ملی و در اختیار گذاشتن اطلاعات طبقه بندی شده به دشمن» ذکر کرده بود.
بر اساس همین گزارش شهرام امیری به مدت پنج ماه در بازداشت و تحت شکنجه های روحی و جسمی بوده و یک بار نیز کارش به بیمارستان کشیده و به مدت یک هفته در بیمارستان ۴۰۵ ارتش بستری بوده است.
در این مدت جز چند تماس تلفنی که به مناسبت های مذهبی با خانواده داشت، کسی از او خبری نداشته است. در این مدت دوبار نیز خانه او را تفتیش می کنند . خانواده شهرام امیری در این مدت بکلی از وضع او بی اطلاع بوده اند و سرانجام به صورت تصادفی از برگزاری دادگاه او مطلع می شوند. در روز دادگاه، پس از جلب موافقت قاضی پرونده موفق می شوند برای چند دقیقه او را در سالن دادگاه ببینند. آنان وضعیت جسمی و ظاهری شهرام امیری را نگران کننده توصیف کرده و گفته اند او بشدت لاغر و رنگ پریده بود. از برگزاری احتمالی جلسات دیگر دادگاه او اطلاعی در دست نیست.
از حج عمره تا ویرجینیای آمریکا
شهرام امیری در خرداد ماه ۱۳۸۸ برای سفر عمره به عربستان سعودی رفت. در آنجا پس از سه روز ناپدید شد. مقام های جمهوری اسلامی عربستان سعودی را مسئول سرنوشت شهرام امیری دانستند و آمریکا را به ربودن او به عنوان دانشمند هسته ای متهم کردند. در حالی که منوچهر متکی وزیر خارجه وقت و سخنگوی وزارت خارجه در آغاز او را تنها یک زائر حج و شهروند عادی معرفی می کردند اما بعدها با عناوینی چون دانشمند فیزیک و دانشمند اتمی از او یاد کردند.
ماجرا زمانی معمایی شد که شهرام امیری که به گفته تلویزیون سی ان ان از خرداد ماه ۱۳۸۸ با همه اطلاعاتش به آمریکا پناهنده شده بود، با انتشار چند ویدیوی ضد ونقیض یک بار اعلام کرد که برای ادامه تحصیل به امریکا پناهنده شده و در ایالت ویرجینیا به سر می برد و باز در ویدیوهایی دیگر ادعا کرد که امریکا او را ربوده اما او گریخته و قصد دارد به کشور بازگردد.
تلاش های دولت ایران برای سر درآوردن از ماجرای شهرام امیری بی فرجام بود. مقام های جمهوری اسلامی بر دو امر اصرار داشتند. دولت عربستان مسئول گم شدن شهرام امیری است و باید پاسخگو باشد، و دوم این که آمریکا او را ربوده است.
تاسیسات اتمی قم و ربوده شدن امیری
دو ماه پس از ناپدید شدن شهرام امیری بود که خبرهای مربوط به افزایش حجم غنی سازی اورانیوم در تاسیسات فردو در قم، در رسانه های جهان منتشر شد. خبری که مقامات ایرانی را وادار کرد به ارتقای برنامه هسته ای خود اعتراف کنند. با این حال مقام های جمهوری اسلامی همچنان بر ربوده شدن امیری و چند تن دیگر از دانشمندان یا دست اندر کاران برنامه اتمی و خریدهای مشکوک برای ایران، مانند علیرضا عسگری، معاون پیشین وزارت دفاع، نصرالله تاجیک دیپلمات پیشین و سفیر سابق جمهوری اسلامی در لبنان، و امیرحسین اردبیلی، که نخست منوچهر متکی از او به عنوان دانشمند اتمی نام برد و در گرجستان به جرم قاچاق اسلحه دستگیر و به آمریکا تحویل داده شد، اصرار ورزیدند.
محمود احمدی نژاد در آبان ۱۳۸۸ ، پنج ماه پس از ناپدید شدن شهرام امیری در عربستان در پاسخ به این سوال که: «مساله ربوده شدن چهار تن از دانشمندان ايراني از جمله شهرام اميري كه بعد از رفتن به عربستان و انجام حج عمره پيدا نشده تا چه اندازه صحت دارد؟» گفت:« اين كساني كه ربوده شده‌اند از سوي سازمان‌هاي اطلاعات وابسته به آمريكا ربوده شده‌اند. ايران اطلاعات مشخصي در اين‌باره در اختيار دارد و شهرام اميری هم ارتباط با تاسيسات قم ندارد.».
آیا اطلاعات مربوط به فردو و غنی سازی اورانیوم در این تاسیسات توسط شهرام امیری به آمریکا داده شده بود؟ رامین مهمان پرست، سخنگوی فعلی وزارت خارجه، یک ماه بعد از سخنان احمدی نژاد، وقتی در جمع خبرنگاران با این سؤال روبروشد که: گفته می‌شود امیری پیش از بازدید بازرسان از تاسیسات هسته‌ای فردو با آنها دیدار داشته، آن را خبری جعلی عنوان کرد و افزود: «خبر جعلی که به آقای امیری استناد کرده و مطالبی را در این زمینه عنوان کردند، بی‌پایه و اساس است.».
حسن قشقاوی سخنگوی پیشین و معاون امور ایرانیان و کنسولی وزارت خارجه در فروردین ۱۳۸۹ در کنفرانسی مطبوعاتی در واکنش به گزارش سی ان ان در مورد پناهنده شدن شهرام امیری به آمریکا، آن را قاطعانه رد کرد و بر ربوده شدن او در عربستان به دست مأموران آمریکایی پافشرد: «...آقاي شهرام اميری را اين چيزهايی که به او نسبت مي دهند اصلاً واقعيت ندارد. .. آقای شهرام اميری در عربستان که بود ربوده شد، وقتي ما اعلام کرديم که نيروهای امنيتی آمريکا دست دارند در ربوده شدن ايشان، اين اظهارات را تشديد کردند. ولي الان منابع خبری مختلف آمريکايی از آخرين وضعيت آقای اميری خبر مي دهند. اين اخباری که توسط اين منابع آمريکايی ذکر می شود نشان دهنده تأييد همان اظهاراتی است که ما قبلاً داشتيم و اشاره مي کرديم که سرويس های امنيتی آمريکا در ربودن ايشان دست داشتند. والا چگونه از آخرين وضعيت ايشان خبر دارند و مطالبی را به ايشان نسبت مي دهند...»
اما وزیر خارجه آمریکا، هیلاری کلینتون، درباره او گفت که امیری مهمان آمریکا بوده، به خواست خود وارد آمریکا شده و به خواست خودش خارج شده است.
بازگشت به ایران: به رغم تطمیع آمریکا یا به خاطر تهدید ایران
در همان حال تلویزیون سی ان ان در گفت و گو با رضا اصلان، نویسنده ساکن کالیفرنیا، از برنامه امنیتی آمریکا با نام جذب مغزها خبر داد که توسط سازمان سیا طرح شده و بخشی از برنامه کسب اطلاعات از طرح های نظامی و اتمی ایران است که در آن با گردآوری فهرستی از دانشمندان و دعوت آنان به آمریکا و دادن تضمین های جالب از اطلاعات آنان استفاده می کند. واشنگتن پست نیز این مطلب را گزارش داده بود.
شهرام امیری در مصاحبه با تلویزیون ایران از پیشنهاد های مالی از ۵ تا پنجاه میلیون دلاری دولت آمریکا در ازای ماندن او در آمریکا سخن گفته بود. هرچند که خبرگزاری ریانووستی در تیرماه ۱۳۸۹ و پس از مصاحبه تلویزیونی امیری در ایران، از قول گنادی یستافیف ژنرال بازنشسته روس، آن را ناشی از تخیل شرقی دانسته بود. گنادی یفستافیف درباره پرداخت ۵ میلیون دلار توضیح داد: «آمریکایی ها حتی به جاسوسان با ارزش خود در شوروی سابق چنین پول هایی نمی دادند. اگر قبول کنیم که اطلاعات مندرج در مطبوعات صحت داشته باشد، آمریکایی ها می خواهند بدین ترتیب امیری را که تصمیم گرفته به میهن خود باز گردد، بی اعتبار کنند».
او در عین حال احتمال داد که اخبار مربوط به پرداخت هزینه های هنگفت ممکن است جهت جلب توجه دیگر کارشناسان اتمی ایران و در چارچوب همان برنامه جذب مغزهای آمریکا باشد.
اما به نظر این کارشناس روس: «مبلغ ۵۰ میلیون دلار یاد شده توسط امیری (که گویا او از گرفتن این مبلغ امتناع ورزیده) را می توان به نوعی خیال پردازی شرقی مابانه نامید. نباید این احتمال را نادیده گرفت که امیری مامور امنیتی ایران بوده که خودشان عملیات انتقالش به آمریکا را سازماندهی کرده اند.» وی گفت: «این بازی پیچیده ایست و به دشواری می توان گفت که چه پایانی خواهد داشت، چرا که مامورین امنیتی هر دو طرف از خلاقیت های شگفت انگیزی برخوردارند».
سرنوشتی دشوار برای شهرام امیری
ژنرال بازنشسته روس در همان زمان درباره سرنوشت امیری چنین پیش بینی کرد :« وی کار خود را انجام داده و در حال حاضر [در ایران]تحت نظارت شدید قرار خواهد گرفت. هر قدم نادرست وی ممکن است به بهای از دست دادن جانش تمام شود. در هر صورت به سرنوشت خوبی دچارنخواهد نشد".
یستافیف در پاسخ این که گفته می شود علت بازگشت او به ایران تهدید های نیروهای امنیتی ایران علیه خانواده او بوده گفت:« چنین عملی شدنی است به ویژه در کشورهای شرقی این مسئله می تواند یکی از توضیحات قانع کننده برای رفتار وی باشد.»
گزارش هایی دیگر از قول بستگان شهرام امیری در تهران حاکی از آن بود که در جریان تماسی تلفنی با خانواده، ماموران امنیتی مداخله کرده و او را تهدید کرده اند که در صورتی که بازنگردد جان پسرش در خطر خواهد بود.
سایت صبح امروز در پی خبر محکومیت شهرام امیری به ده سال زندان به نقل از یکی از بستگان نزدیک او نوشت از عید امسال ملاقاتش آزاد شده و هر هفته می‌شود به ملاقاتش رفت و یک روز در میان هم به مدت پنج دقیقه اجازه تماس تلفنی دارد، قرار بود قاضی پرونده برای عید امسال به وی پنج روز مرخصی بدهد که بعدها اعلام شد مورد موافقت قرار نگرفته اما روز سال تحویل به همراه یک مأمور وی موفق شد در کنار خانواده‌اش باشد.
این عضو خانواده سپس می گوید:«ما هنوز نمی‌دانیم او خودش به آمریکا رفته و یا دزدیده شده است اما این را همه می‌دانیم که با پای خودش به ایران برگشته و آن گونه هم مورد استقبال قرار گرفت و لقب قهرمان ملی هم به او دادند توقع ما از مسئولان این نبود که با خوابیدن سرو صدا‌ها به سراغش بیایند و بازداشتش کنند، ما نمی‌دانیم به فرزندان خردسالش چه جواب قانع کننده‌ای بدهیم وقتی می‌پرسند چرا بابا خانه نیست.»
احتمالا او از سخنان مقام های جمهوری اسلامی به این یقین رسیده بود که آنان داستان ربوده شدن او را باور دارند. اما سخنان منوچهر متکی وزیر خارجه ایران در آستانه ورود شهرام امیری به ایران بر همه آن سخنان و وعده ها خط بطلان کشید.
وقتی شهرام امیری در چنگ جمهوری اسلامی و در هواپیمایی در آسمان در راه ایران بود، متکی در پاسخ به این سؤال که آیا از شهرام امیری به عنوان قهرمان استقبال خواهد شد، گفت:« باید برای ایران محرز شود که ادعاهای او در خصوص ربوده شدنش درست است و باید دید در این دو سال چه گذشته و بعد ببینیم آیا او قهرمان است یا نه».
انگیزه مقامات در استقبال رسمی از شهرام امیری چه برای حفظ آبرو و چه برای «خواباندن سروصداها» در مدتی کوتاه به درخواست برای «اثبات ادعاهایش در خصوص ربوده شدنش و آنچه در آمریکا بر او گذشته» تبدیل شد.
درباره آقای امیری گمان زنی های ضد ونقیض بسیاری به عمل آمده. ازجاسوس آمریکا تا مأمور امنیتی ایران تا جاسوس دو جانبه.
صدور حکم زندان ده ساله دادگاه نظامی پس از بیست ماه بازداشت برای شهرام امیری، به هر دلیلی باشد، بی شک برازنده یک قهرمان ملی نیست.
کسی که سفر چند روزه اش برای انجام مراسم حج در مدینه ۱۴ ماه طول کشید و سر از آمریکا درآورد. کسی که با پای خود وارد ایران شد، در میان اشک های شوق خانواده، با استقبال مقام های رسمی دولتی و امنیتی چون حسن قشقاوی معاون وزارت خارجه ، و آویختن حلقه های گل به گردنش به گونه قهرمانی ملی روبرو شد، و سپس در چند برنامه تلویزیونی جمهوری اسلامی به سوال های پرسشگری که بیشتر به بازجوی امنیتی می ماند پاسخ داد، مدعی شد که آمریکا اورا ربوده و زندانی کرده و او از چنگ سازمان اطلاعاتی امریکا گریخته و به دفتر حافظ منافع ایران در واشنگتن پناه برده و به ایران بازگشته است.
هرچند دربرابر پرسش هایی مانند این که چگونه توانسته بگریزد به بهانه امنیتی بودن طفره رفت و در مدت مصاحبه یا اعترافاتش گه گاه اضطراب از چهره و حرکاتش هویدا بود.
محافظت یا بازداشت؟
به نظر می رسید به شیوه معمول در جمهوری اسلامی قهرمان به منصبی بالاتر می رسد و زندگی خوشی را در کنار زن و فرزند در پیش می گیرد. تا آن که بنا به خبری که سایت ایران بریفینگ برای اولین بار در ماه دی ۱۳۸۹ منتشر کرد، معلوم شد امیری که در پانزدهم مهرماه به شعبه هفتم دادسرای نظامی تهران احضار شده بود، پس از مراجعه به آنجا بازداشت شده و ازآن زمان در بازداشت و تحت بازجویی است.
سایت ایران بریفینگ به نقل از بستگان امیری نوشته بود، چهار ماه پس از ورود شهرام امیری او را به خانه امنی در شرق تهران منتقل می کنند به این بهانه که بنا به اطلاعاتی که به نیروهای امنیتی رسیده جان او در خطر است و باید از او محافظت کنند.
خانواده در ماه اول توانسته بودند دوبار با او در یک مجتمع تفریحی - فرهنگی به نام طلائیه ملاقات کنند. اما از پایان مهرماه ملاقات ها قطع می شود. خانواده پس از مراجعه بسیار در می یابند که او در زندان حشمتیه تهران و در سلول انفرادی تحت بازجویی است.
خبر در آغاز تکذیب شد و بعد سخنگوی قوه قضاییه گفت که نه آن را تایید و نه تکذیب می کند تا سرانجام سعید جلیلی ، دبیر شورای عالی امنیت ملی در مصاحبه با اشپیگل آن را تایید کرد و گفت « او در یک سفر خارجی ربوده شد و یک سال در خارج از مرزهای ایران گذرانده و حالا ما داریم از او تحقیق می کنیم ببینیم چه اتفاقی برایش افتاده است. »
منوچهر متکی وزیر خارجه وقت نیز نظیر همین مفهوم را با جملاتی مشابه تکرار کرد. ظاهرا نیروهای امنیتی و قضایی می خواستند بدانند او به چه میزان اطلاعات دسترسی داشته و تا چه میزان آنها را در اختیار مقام های امنیتی آمریکا قرار داده است.
مقام های آمریکایی درباره او گفته بودند که امیری اطلاعات مهمی درباره برنامه اتمی ایران در اختیار آنان قرار داده است. از سوی دیگر سپاه پاسداران هم ادعا کرد که امیری اطلاعات با ارزشی از سازمان اطلاعات آمریکا در اختیار آنها قرار داده است. امیری در مصاحبه تلویزیونی در ایران شماره پلاک دواتومبیل مربوط به ماموران امنیتی آمریکا را اعلام کرد.
محاکمه در دادگاه نظامی
سایت ایران بریفینگ در اسفندماه از برگزاری نخستین جلسه دادرسی او در روز چهارشنبه یازدهم اسفند خبر داد. به نوشته این سایت، دادرسی در خارج از وقت اداری و به صورت سری در شعبه هفتم دادگاه نظامی تهران برگزار شده بود. ایران بریفینگ اتهام اورا« تماس و برقراری ارتباط محرمانه با کشورهای متخاصم و اقدام علیه امنیت ملی و در اختیار گذاشتن اطلاعات طبقه بندی شده به دشمن» ذکر کرده بود.
بر اساس همین گزارش شهرام امیری به مدت پنج ماه در بازداشت و تحت شکنجه های روحی و جسمی بوده و یک بار نیز کارش به بیمارستان کشیده و به مدت یک هفته در بیمارستان ۴۰۵ ارتش بستری بوده است.
در این مدت جز چند تماس تلفنی که به مناسبت های مذهبی با خانواده داشت، کسی از او خبری نداشته است. در این مدت دوبار نیز خانه او را تفتیش می کنند . خانواده شهرام امیری در این مدت بکلی از وضع او بی اطلاع بوده اند و سرانجام به صورت تصادفی از برگزاری دادگاه او مطلع می شوند. در روز دادگاه، پس از جلب موافقت قاضی پرونده موفق می شوند برای چند دقیقه او را در سالن دادگاه ببینند. آنان وضعیت جسمی و ظاهری شهرام امیری را نگران کننده توصیف کرده و گفته اند او بشدت لاغر و رنگ پریده بود. از برگزاری احتمالی جلسات دیگر دادگاه او اطلاعی در دست نیست.
از حج عمره تا ویرجینیای آمریکا
شهرام امیری در خرداد ماه ۱۳۸۸ برای سفر عمره به عربستان سعودی رفت. در آنجا پس از سه روز ناپدید شد. مقام های جمهوری اسلامی عربستان سعودی را مسئول سرنوشت شهرام امیری دانستند و آمریکا را به ربودن او به عنوان دانشمند هسته ای متهم کردند. در حالی که منوچهر متکی وزیر خارجه وقت و سخنگوی وزارت خارجه در آغاز او را تنها یک زائر حج و شهروند عادی معرفی می کردند اما بعدها با عناوینی چون دانشمند فیزیک و دانشمند اتمی از او یاد کردند.
ماجرا زمانی معمایی شد که شهرام امیری که به گفته تلویزیون سی ان ان از خرداد ماه ۱۳۸۸ با همه اطلاعاتش به آمریکا پناهنده شده بود، با انتشار چند ویدیوی ضد ونقیض یک بار اعلام کرد که برای ادامه تحصیل به امریکا پناهنده شده و در ایالت ویرجینیا به سر می برد و باز در ویدیوهایی دیگر ادعا کرد که امریکا او را ربوده اما او گریخته و قصد دارد به کشور بازگردد.
تلاش های دولت ایران برای سر درآوردن از ماجرای شهرام امیری بی فرجام بود. مقام های جمهوری اسلامی بر دو امر اصرار داشتند. دولت عربستان مسئول گم شدن شهرام امیری است و باید پاسخگو باشد، و دوم این که آمریکا او را ربوده است.
تاسیسات اتمی قم و ربوده شدن امیری
دو ماه پس از ناپدید شدن شهرام امیری بود که خبرهای مربوط به افزایش حجم غنی سازی اورانیوم در تاسیسات فردو در قم، در رسانه های جهان منتشر شد. خبری که مقامات ایرانی را وادار کرد به ارتقای برنامه هسته ای خود اعتراف کنند. با این حال مقام های جمهوری اسلامی همچنان بر ربوده شدن امیری و چند تن دیگر از دانشمندان یا دست اندر کاران برنامه اتمی و خریدهای مشکوک برای ایران، مانند علیرضا عسگری، معاون پیشین وزارت دفاع، نصرالله تاجیک دیپلمات پیشین و سفیر سابق جمهوری اسلامی در لبنان، و امیرحسین اردبیلی، که نخست منوچهر متکی از او به عنوان دانشمند اتمی نام برد و در گرجستان به جرم قاچاق اسلحه دستگیر و به آمریکا تحویل داده شد، اصرار ورزیدند.
محمود احمدی نژاد در آبان ۱۳۸۸ ، پنج ماه پس از ناپدید شدن شهرام امیری در عربستان در پاسخ به این سوال که: «مساله ربوده شدن چهار تن از دانشمندان ايراني از جمله شهرام اميري كه بعد از رفتن به عربستان و انجام حج عمره پيدا نشده تا چه اندازه صحت دارد؟» گفت:« اين كساني كه ربوده شده‌اند از سوي سازمان‌هاي اطلاعات وابسته به آمريكا ربوده شده‌اند. ايران اطلاعات مشخصي در اين‌باره در اختيار دارد و شهرام اميری هم ارتباط با تاسيسات قم ندارد.».
آیا اطلاعات مربوط به فردو و غنی سازی اورانیوم در این تاسیسات توسط شهرام امیری به آمریکا داده شده بود؟ رامین مهمان پرست، سخنگوی فعلی وزارت خارجه، یک ماه بعد از سخنان احمدی نژاد، وقتی در جمع خبرنگاران با این سؤال روبروشد که: گفته می‌شود امیری پیش از بازدید بازرسان از تاسیسات هسته‌ای فردو با آنها دیدار داشته، آن را خبری جعلی عنوان کرد و افزود: «خبر جعلی که به آقای امیری استناد کرده و مطالبی را در این زمینه عنوان کردند، بی‌پایه و اساس است.».
حسن قشقاوی سخنگوی پیشین و معاون امور ایرانیان و کنسولی وزارت خارجه در فروردین ۱۳۸۹ در کنفرانسی مطبوعاتی در واکنش به گزارش سی ان ان در مورد پناهنده شدن شهرام امیری به آمریکا، آن را قاطعانه رد کرد و بر ربوده شدن او در عربستان به دست مأموران آمریکایی پافشرد: «...آقاي شهرام اميری را اين چيزهايی که به او نسبت مي دهند اصلاً واقعيت ندارد. .. آقای شهرام اميری در عربستان که بود ربوده شد، وقتي ما اعلام کرديم که نيروهای امنيتی آمريکا دست دارند در ربوده شدن ايشان، اين اظهارات را تشديد کردند. ولي الان منابع خبری مختلف آمريکايی از آخرين وضعيت آقای اميری خبر مي دهند. اين اخباری که توسط اين منابع آمريکايی ذکر می شود نشان دهنده تأييد همان اظهاراتی است که ما قبلاً داشتيم و اشاره مي کرديم که سرويس های امنيتی آمريکا در ربودن ايشان دست داشتند. والا چگونه از آخرين وضعيت ايشان خبر دارند و مطالبی را به ايشان نسبت مي دهند...»
اما وزیر خارجه آمریکا، هیلاری کلینتون، درباره او گفت که امیری مهمان آمریکا بوده، به خواست خود وارد آمریکا شده و به خواست خودش خارج شده است.
بازگشت به ایران: به رغم تطمیع آمریکا یا به خاطر تهدید ایران
در همان حال تلویزیون سی ان ان در گفت و گو با رضا اصلان، نویسنده ساکن کالیفرنیا، از برنامه امنیتی آمریکا با نام جذب مغزها خبر داد که توسط سازمان سیا طرح شده و بخشی از برنامه کسب اطلاعات از طرح های نظامی و اتمی ایران است که در آن با گردآوری فهرستی از دانشمندان و دعوت آنان به آمریکا و دادن تضمین های جالب از اطلاعات آنان استفاده می کند. واشنگتن پست نیز این مطلب را گزارش داده بود.
شهرام امیری در مصاحبه با تلویزیون ایران از پیشنهاد های مالی از ۵ تا پنجاه میلیون دلاری دولت آمریکا در ازای ماندن او در آمریکا سخن گفته بود. هرچند که خبرگزاری ریانووستی در تیرماه ۱۳۸۹ و پس از مصاحبه تلویزیونی امیری در ایران، از قول گنادی یستافیف ژنرال بازنشسته روس، آن را ناشی از تخیل شرقی دانسته بود. گنادی یفستافیف درباره پرداخت ۵ میلیون دلار توضیح داد: «آمریکایی ها حتی به جاسوسان با ارزش خود در شوروی سابق چنین پول هایی نمی دادند. اگر قبول کنیم که اطلاعات مندرج در مطبوعات صحت داشته باشد، آمریکایی ها می خواهند بدین ترتیب امیری را که تصمیم گرفته به میهن خود باز گردد، بی اعتبار کنند».
او در عین حال احتمال داد که اخبار مربوط به پرداخت هزینه های هنگفت ممکن است جهت جلب توجه دیگر کارشناسان اتمی ایران و در چارچوب همان برنامه جذب مغزهای آمریکا باشد.
اما به نظر این کارشناس روس: «مبلغ ۵۰ میلیون دلار یاد شده توسط امیری (که گویا او از گرفتن این مبلغ امتناع ورزیده) را می توان به نوعی خیال پردازی شرقی مابانه نامید. نباید این احتمال را نادیده گرفت که امیری مامور امنیتی ایران بوده که خودشان عملیات انتقالش به آمریکا را سازماندهی کرده اند.» وی گفت: «این بازی پیچیده ایست و به دشواری می توان گفت که چه پایانی خواهد داشت، چرا که مامورین امنیتی هر دو طرف از خلاقیت های شگفت انگیزی برخوردارند».
سرنوشتی دشوار برای شهرام امیری
ژنرال بازنشسته روس در همان زمان درباره سرنوشت امیری چنین پیش بینی کرد :« وی کار خود را انجام داده و در حال حاضر [در ایران]تحت نظارت شدید قرار خواهد گرفت. هر قدم نادرست وی ممکن است به بهای از دست دادن جانش تمام شود. در هر صورت به سرنوشت خوبی دچارنخواهد نشد".
یستافیف در پاسخ این که گفته می شود علت بازگشت او به ایران تهدید های نیروهای امنیتی ایران علیه خانواده او بوده گفت:« چنین عملی شدنی است به ویژه در کشورهای شرقی این مسئله می تواند یکی از توضیحات قانع کننده برای رفتار وی باشد.»
گزارش هایی دیگر از قول بستگان شهرام امیری در تهران حاکی از آن بود که در جریان تماسی تلفنی با خانواده، ماموران امنیتی مداخله کرده و او را تهدید کرده اند که در صورتی که بازنگردد جان پسرش در خطر خواهد بود.
سایت صبح امروز در پی خبر محکومیت شهرام امیری به ده سال زندان به نقل از یکی از بستگان نزدیک او نوشت از عید امسال ملاقاتش آزاد شده و هر هفته می‌شود به ملاقاتش رفت و یک روز در میان هم به مدت پنج دقیقه اجازه تماس تلفنی دارد، قرار بود قاضی پرونده برای عید امسال به وی پنج روز مرخصی بدهد که بعدها اعلام شد مورد موافقت قرار نگرفته اما روز سال تحویل به همراه یک مأمور وی موفق شد در کنار خانواده‌اش باشد.
این عضو خانواده سپس می گوید:«ما هنوز نمی‌دانیم او خودش به آمریکا رفته و یا دزدیده شده است اما این را همه می‌دانیم که با پای خودش به ایران برگشته و آن گونه هم مورد استقبال قرار گرفت و لقب قهرمان ملی هم به او دادند توقع ما از مسئولان این نبود که با خوابیدن سرو صدا‌ها به سراغش بیایند و بازداشتش کنند، ما نمی‌دانیم به فرزندان خردسالش چه جواب قانع کننده‌ای بدهیم وقتی می‌پرسند چرا بابا خانه نیست.»
احتمالا او از سخنان مقام های جمهوری اسلامی به این یقین رسیده بود که آنان داستان ربوده شدن او را باور دارند. اما سخنان منوچهر متکی وزیر خارجه ایران در آستانه ورود شهرام امیری به ایران بر همه آن سخنان و وعده ها خط بطلان کشید.
وقتی شهرام امیری در چنگ جمهوری اسلامی و در هواپیمایی در آسمان در راه ایران بود، متکی در پاسخ به این سؤال که آیا از شهرام امیری به عنوان قهرمان استقبال خواهد شد، گفت:« باید برای ایران محرز شود که ادعاهای او در خصوص ربوده شدنش درست است و باید دید در این دو سال چه گذشته و بعد ببینیم آیا او قهرمان است یا نه».
انگیزه مقامات در استقبال رسمی از شهرام امیری چه برای حفظ آبرو و چه برای «خواباندن سروصداها» در مدتی کوتاه به درخواست برای «اثبات ادعاهایش در خصوص ربوده شدنش و آنچه در آمریکا بر او گذشته» تبدیل شد.
درباره آقای امیری گمان زنی های ضد ونقیض بسیاری به عمل آمده. ازجاسوس آمریکا تا مأمور امنیتی ایران تا جاسوس دو جانبه.
صدور حکم زندان ده ساله دادگاه نظامی پس از بیست ماه بازداشت برای شهرام امیری، به هر دلیلی باشد، بی شک برازنده یک قهرمان ملی نیست.