خبرگزاری رویترز در تحلیل سیاست خارجی ایران به دنبال انتخاب شدن حسن روحانی به ریاست جمهوری، مقاله ای منتشر کرده که برگردان خلاصه ای از آن را می خوانید:
حمله ایالات متحده به سوریه، دوست و متحد تهران تنها عاملی است که می تواند برنامه جامع حسن روحانی، رئیس جمهوری برای اصلاح وضعیت اقتصاد ایران و کاهش فشار تحریم کشورهای غربی را با مشکل روبرو کند.
به رغم پیروزی نامنتظره حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری اخیر ایران، جناح های تندرویی که روحانی آن ها را در انتخابات شکست داد، هنوز بر مجلس و نهاد قدرتمند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تسلط دارند و سیاست های معتدل رئیس جمهوری ایران ممکن است با اعتراض و روحیه جنگ طلبی این گروه مواجه شود.
در شرایطی که رئیس جمهوری ایران خود را برای سفر به نیویورک و شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در طی ماه جاری آماده می کند، حمله نظامی ایالات متحده به سوریه می تواند دیپلماسی روحانی را حتی پیش از آغاز از مسیر خارج کند.
مازیار خسروی، خبرنگار روزنامه اصلاح طلب شرق در شماره روز دوشنبه با اشاره به احتمال حمله ایالات متحده به سوریه برای مجازات اسد برای استفاده از سلاح های شیمیایی نوشته است: «بدشانسی بدتر از این برای یک دولت میانه رو که می خواهد با جامعه بین الملل تنتش زدایی کند، وجود ندارد».
سوریه تنها متحد منطقه ای ایران است و کشورهای غربی مخالف سوریه ادعا می کنند تهران با فراهم کردن سلاح، پول نقد و نیروهای انقلابی سپاه برای آموزش شبه نظامیان و کمک به پیروزی دمشق در جنگ داخلی، از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه حمایت می کنند.
صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران در مقاله ای در روزنامه اصلاح طلب «اعتماد» نوشته است حمله ایالات متحده به سوریه به معنای «پایان دیپلماسی است که به هدف کاهش تنش ها با جهان غرب و آشتی با جهان تدوین شده است.»
وی نوشته است: «پس از حمله کشورهای غربی به سوریه، فضای بین متحدان سوریه و جهان غرب آنچنان سرد و تیره خواهد شد که احتمالاً فضایی برای کاهش تنش ها و بهبود شرایط باقی نخواهد گذاشت .... ایران ناچار خواهد شد تا با لحنی خصمانه جهان غرب را خطاب قرار دهد.»
از سویی دیگر، برخی در واشنگتن تصور می کنند که حمله ایالات متحده به سوریه چشم انداز معامله با ایران را بهتر می کند و اعتبار تهدید ایالات متحده برای اعمال فشار با هدف پیشگیری ایران از دستیابی به سلاح های اتمی را افزایش می دهد.
بسیاری در ایالات متحده این ادعا را مطرح می کنند که تحریم های فلج کننده ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد علیه ایران تمایل جدیدی برای گفتگو در مورد برنامه اتمی کشور بین مقامات تهران پدید آورده است.
با این وجود، برخی سناریوی معکوسی را مطرح می کنند و آن این است که حمله به سوریه موضع ایران و تمایل این کشور برای دستیابی به سلاح های اتمی را تقویت خواهد کرد و احتمال رسیدن به یک توافق را تضعیف خواهد کرد.
واکنش ایران نسبت به وقوع حمله شیمیایی در سوریه، تا به حال از عدم توافق و همفکری بین دولتمردان قدرتمند این کشور حکایت می کند.
تعدادی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هر روز هشدار می دهند که حمله ایالات متحده به سوریه به درگیری منتهی خواهد شد که سراسر منطقه را در آتش جنگ فرو خواهد برد، آن ها به طور ضمنی به اقدامات تلافی جویانه حزب الله لبنان، متحد ایران علیه اسرائیل اشاره می کنند.
در این حال، حسن روحانی در سخنرانی روز چهارشنبه خود گفت هرگونه حمله ایالات متحده به سوریه غیرقانونی و نامشروع خواهد بود.
خبرگزاری ایسنا از آقای روحانی نقل کرده است: «این واقعیت که ایالات متحده برای اقدام علیه سوریه از کنگره کشور نظرخواهی کرده است خود به این معنا است که (این اقدام) ایالات متحده از سوی سازمان ملل متحد، شورای امنیت و بین افکار عمومی از مشروعیت بین المللی برخوردار نیست».
روحانی همچنین ضمن محکومیت استفاده از سلاح های شیمیایی، به سربازان ایرانی اشاره کرده است که در طی جنگ هشت ساله ایران و عراق قربانی حمله های شیمیایی بوده اند. اما آقای روحانی در مورد مسئولیت حمله شیمیایی سوریه، انگشت اتهام را به سمت هیچ گروهی اشاره نرفت.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اما مخالفان اسد را مسئول این حمله خواند و هشدار داد ایالات متحده نباید در این مسئله مداخله کند. پرس تی وی به نقل از آقای ظریف گفته است: «بحران سوریه دامی از سوی گروه های فشار صهیونیستی برای (ایالات متحده) است.»
اما آقای ظریف از دولت سوریه هم تا حدودی انتقاد کرده است. رسانه های ایران از وی نقل کرده اند: «ما معتقدیم متاسفانه دولت سوریه اشتباهات بزرگی کرده است». او همچنین به کرات خواسته است تا به جای حمله نظامی که آقای اوباما پیشنهاد کرده است، از دیپلماسی استفاده شود.
اما به نظر می رسد اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری پیشین و متحد و همفکر روحانی اندکی فراتر رفته و دولت سوریه را مسئول حمله شیمیایی خوانده است.
با وجودی که وزارت امور خارجه اظهارات رفسنجانی را انکار کرد و خبرگزاری نیمه رسمی که از وی نقل قول کرده بود، خبر اصلی را با گزارش دیگری جایگزین کرد اما همه این ها اثر اظهارات رفسنجانی را که کم نکرد. وی گفته بود: «در سوریه زندان ها مملو از زندانی است و آن ها استادیوم ها را هم تبدیل به زندان کرده اند.»
علی واعظ، تحلیلگر ارشد امور ایران در «گروه بحران بین الملل» می گوید: «حمله محدود با حداقل تاثیر بر توازن قدرت در سوریه به احتمال بسیار مانعی بر سر راه بهره گیری از دیپلماسی برای گفتگوی اتمی با ایران نخواهد بود.»
وی می گوید:«موفقیت روحانی به نجات اقتصاد بیمار ایران متکی است، این هدف بدون کاهش تحریم ها به احتمال بسیار محقق نمی شود. اگر او اجازه دهد که (بحران) سوریه مذاکرات اتمی را تحت الشعاع قرار دهد، دوران ریاست جمهوری او یک ماه پس از آغاز با مشکلات جدی روبرو خواهد شد.»
حمله ایالات متحده به سوریه، دوست و متحد تهران تنها عاملی است که می تواند برنامه جامع حسن روحانی، رئیس جمهوری برای اصلاح وضعیت اقتصاد ایران و کاهش فشار تحریم کشورهای غربی را با مشکل روبرو کند.
به رغم پیروزی نامنتظره حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری اخیر ایران، جناح های تندرویی که روحانی آن ها را در انتخابات شکست داد، هنوز بر مجلس و نهاد قدرتمند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تسلط دارند و سیاست های معتدل رئیس جمهوری ایران ممکن است با اعتراض و روحیه جنگ طلبی این گروه مواجه شود.
در شرایطی که رئیس جمهوری ایران خود را برای سفر به نیویورک و شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در طی ماه جاری آماده می کند، حمله نظامی ایالات متحده به سوریه می تواند دیپلماسی روحانی را حتی پیش از آغاز از مسیر خارج کند.
مازیار خسروی، خبرنگار روزنامه اصلاح طلب شرق در شماره روز دوشنبه با اشاره به احتمال حمله ایالات متحده به سوریه برای مجازات اسد برای استفاده از سلاح های شیمیایی نوشته است: «بدشانسی بدتر از این برای یک دولت میانه رو که می خواهد با جامعه بین الملل تنتش زدایی کند، وجود ندارد».
سوریه تنها متحد منطقه ای ایران است و کشورهای غربی مخالف سوریه ادعا می کنند تهران با فراهم کردن سلاح، پول نقد و نیروهای انقلابی سپاه برای آموزش شبه نظامیان و کمک به پیروزی دمشق در جنگ داخلی، از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه حمایت می کنند.
صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران در مقاله ای در روزنامه اصلاح طلب «اعتماد» نوشته است حمله ایالات متحده به سوریه به معنای «پایان دیپلماسی است که به هدف کاهش تنش ها با جهان غرب و آشتی با جهان تدوین شده است.»
وی نوشته است: «پس از حمله کشورهای غربی به سوریه، فضای بین متحدان سوریه و جهان غرب آنچنان سرد و تیره خواهد شد که احتمالاً فضایی برای کاهش تنش ها و بهبود شرایط باقی نخواهد گذاشت .... ایران ناچار خواهد شد تا با لحنی خصمانه جهان غرب را خطاب قرار دهد.»
از سویی دیگر، برخی در واشنگتن تصور می کنند که حمله ایالات متحده به سوریه چشم انداز معامله با ایران را بهتر می کند و اعتبار تهدید ایالات متحده برای اعمال فشار با هدف پیشگیری ایران از دستیابی به سلاح های اتمی را افزایش می دهد.
بسیاری در ایالات متحده این ادعا را مطرح می کنند که تحریم های فلج کننده ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد علیه ایران تمایل جدیدی برای گفتگو در مورد برنامه اتمی کشور بین مقامات تهران پدید آورده است.
با این وجود، برخی سناریوی معکوسی را مطرح می کنند و آن این است که حمله به سوریه موضع ایران و تمایل این کشور برای دستیابی به سلاح های اتمی را تقویت خواهد کرد و احتمال رسیدن به یک توافق را تضعیف خواهد کرد.
واکنش ایران نسبت به وقوع حمله شیمیایی در سوریه، تا به حال از عدم توافق و همفکری بین دولتمردان قدرتمند این کشور حکایت می کند.
تعدادی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هر روز هشدار می دهند که حمله ایالات متحده به سوریه به درگیری منتهی خواهد شد که سراسر منطقه را در آتش جنگ فرو خواهد برد، آن ها به طور ضمنی به اقدامات تلافی جویانه حزب الله لبنان، متحد ایران علیه اسرائیل اشاره می کنند.
در این حال، حسن روحانی در سخنرانی روز چهارشنبه خود گفت هرگونه حمله ایالات متحده به سوریه غیرقانونی و نامشروع خواهد بود.
خبرگزاری ایسنا از آقای روحانی نقل کرده است: «این واقعیت که ایالات متحده برای اقدام علیه سوریه از کنگره کشور نظرخواهی کرده است خود به این معنا است که (این اقدام) ایالات متحده از سوی سازمان ملل متحد، شورای امنیت و بین افکار عمومی از مشروعیت بین المللی برخوردار نیست».
روحانی همچنین ضمن محکومیت استفاده از سلاح های شیمیایی، به سربازان ایرانی اشاره کرده است که در طی جنگ هشت ساله ایران و عراق قربانی حمله های شیمیایی بوده اند. اما آقای روحانی در مورد مسئولیت حمله شیمیایی سوریه، انگشت اتهام را به سمت هیچ گروهی اشاره نرفت.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اما مخالفان اسد را مسئول این حمله خواند و هشدار داد ایالات متحده نباید در این مسئله مداخله کند. پرس تی وی به نقل از آقای ظریف گفته است: «بحران سوریه دامی از سوی گروه های فشار صهیونیستی برای (ایالات متحده) است.»
اما آقای ظریف از دولت سوریه هم تا حدودی انتقاد کرده است. رسانه های ایران از وی نقل کرده اند: «ما معتقدیم متاسفانه دولت سوریه اشتباهات بزرگی کرده است». او همچنین به کرات خواسته است تا به جای حمله نظامی که آقای اوباما پیشنهاد کرده است، از دیپلماسی استفاده شود.
اما به نظر می رسد اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری پیشین و متحد و همفکر روحانی اندکی فراتر رفته و دولت سوریه را مسئول حمله شیمیایی خوانده است.
با وجودی که وزارت امور خارجه اظهارات رفسنجانی را انکار کرد و خبرگزاری نیمه رسمی که از وی نقل قول کرده بود، خبر اصلی را با گزارش دیگری جایگزین کرد اما همه این ها اثر اظهارات رفسنجانی را که کم نکرد. وی گفته بود: «در سوریه زندان ها مملو از زندانی است و آن ها استادیوم ها را هم تبدیل به زندان کرده اند.»
علی واعظ، تحلیلگر ارشد امور ایران در «گروه بحران بین الملل» می گوید: «حمله محدود با حداقل تاثیر بر توازن قدرت در سوریه به احتمال بسیار مانعی بر سر راه بهره گیری از دیپلماسی برای گفتگوی اتمی با ایران نخواهد بود.»
وی می گوید:«موفقیت روحانی به نجات اقتصاد بیمار ایران متکی است، این هدف بدون کاهش تحریم ها به احتمال بسیار محقق نمی شود. اگر او اجازه دهد که (بحران) سوریه مذاکرات اتمی را تحت الشعاع قرار دهد، دوران ریاست جمهوری او یک ماه پس از آغاز با مشکلات جدی روبرو خواهد شد.»
