بحران آب در ایران به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های کشور تبدیل شده است و مدیران مربوطه از آن به عنوان «ورشکستگی آب» و «ابرچالش» پیش روی دولت آینده یاد می‌کنند. در عین حال، هر از گاه اخبار امیدوارکننده مبنی بر «احیای دریاچه‌ها و تالاب‌ها» در ایران گزارش می‌شود.
در این رابطه، فاطمه امان، تحلیلگر ارشد «موسسه خاورمیانه» در واشنگتن، در گفت‌وگو با صدای آمریکا می‌گوید آنچه به عنوان احیای دریاچه‌ها و تالاب‌ها مطرح می‌شود، موقتی است و کشورهایی مثل ایران و افغانستان باید به بحران آب به عنوان یک معضل اکوسیستمی نگاه کنند و برای رفع آن بتوانند در این زمینه با هم همکاری کنند، چرا که متاسفانه به واسطه تحولاتی که در این دو کشور در حال وقوع است، فرصت زیادی برای نجات خود از این وضعیت ندارند.
فاطمه امان درباره بحران آب در ایران می‌گوید: «چند سال پیش در راستای همکاری ایران و افغانستان گروه‌های کارشناسی برای احیای هامون تشکیل دادند که موثر واقع شد، اما متاسفانه احیای دریاچه‌ها و تالاب‌ها هم به معنی این که احیا شده‌اند و (مشکلات) برگشت‌پذیر نیستند، نیست.»
خانم امان به گزارش تازه مجله ساینس اشاره کرده است که بهبود وضعیت دریاچه ارومیه که همه فکر می‌کنند تقریبا در حال احیا شدن است، اساسا موقتی بوده است.
به گفته خانم امان، «اگر در گذشته در اوج روابط گرم و صمیمانه ایران و افغانستان مسئله آب توانسته در روابط دو کشور مشکل ایجاد کند، الان که افغانستان به واسطه تحولات سیاسی این کشور درگیر چالش‌های بزرگتری است و ایران نیز - در درجه اول به علت نبود مدیریت آبی - درگیر چالش‌های جدی‌تری است، هیچ دلیلی ندارد که دو کشور وارد اختلافات جدی نشوند.»
این تحلیلگر ارشد موسسه خاورمیانه در واشنگتن تصریح می‌کند: «واقعیت این است که ایران - و البته هر دو کشور - در زمینه آب و مدیریت آب، در زمینه جمع‌آوری اطلاعاتی که مربوط به آب است به‌شدت کوتاهی کرده‌اند. افغانستان با وجود سرازیر شدن میلیاردها دلار بعد از سقوط طالبان به این کشور هنوز یک سیستم مدیریت موثر ندارد و درصد بزرگی از آب‌های سطحی افغانستان همچنان هدر می‌رود. ایران هم که درگیر سدسازی‌های تجاری بوده و در زمینه مدیریت آب به هیچ عنوان سرمایه‌گذاری نکرده، و حتی خشک‌سالی‌های پایدار هم هیچ زنگ خطری برای بسیاری از دست‌اندرکاران در ایران به صدا در نیاورده است.»
خانم امان مسئله آب میان ایران و افغانستان را «یک مسئله فرامرزی» بر سر دو رودخانه می‌داند که از افغانستان به ایران سرازیر می‌شود. او می‌گوید: «اختلاف‌ها همیشه بر سر آب هیرمند - که افغان‌ها به آن «هلمند» می‌گویند - وجود دارد.»
این کارشناس با توضیح این که هیرمند پس از تامین آب بسیاری از استان‌های افغانستان، وارد ایران می‌شود و چند استان ایران را نیز در بر می‌گیرد، می‌گوید که ایران زمان زیادی فرصت داشت تا وضعیت نیمه‌چاله‌های ذخیره آب آشامیدنی چند استان را که از هیرمند وارد می‌شود، متحول کند. «همین یکی دو سال پیش به علت یک طوفان دستگاه انتقال آب مختل شد و آب آشامیدنی چند استان کشور، از جمله در شهرهای زابل و زاهدان، با مشکل جدی روبه‌رو شدند.»
او با اشاره به عدم سرمایه‌گذاری برای رفع بحران آب در ایران، با انتقاد از سیاست‌های کشاورزی در ایران، تاکید می‌کند: «هنوز کشت غلات به‌شدت نادرست است. هنوز محصولات کشاورزی‌ای را می‌کارند که آب زیادی مصرف می‌کند و هنوز نمی‌توانند میان موجودی‌شان و آنچه مصرفشان است، تعادل برقرار بکنند.»
خانم امان با این توضیحات، ادامه یافتن اختلاف ایران و افغانستان بر سر آب را کاملا محتمل می‌داند.
بر اساس دیگر گزارش‌های صدای آمریکا، کارشناسان علت ورشکستگی آبی در ایران را علاوه بر تکرار خشکسالی، مدیریت ناکارآمد جمهوری اسلامی و برنامه‌های مهلکی چون سیاست‌های خودکفایی و کشاورزی در طول چند دهه می‌دانند.
سخنان رییس سازمان محیط زیست کشور در روزهای اخیر این نظر کارشناسان را تایید کرد. عیسی کلانتری با بیان این که سالانه دو میلیارد تن خاک ایران دچار فرسایش می‌شود و این در حالی که است می‌توان از فرسایش ۶۰ درصد آن جلوگیری کرد، هشدار داد که اکنون ایران دچار ورشکستگی آب شده است و با این روند منابع آبی کشور از بین می‌رود.
معاون وزیر نیرو نیز، روز چهارشنبه، نوزدهم خرداد، در گفت‌وگو با ایرنا «چالش آب» را بزرگترین بحران کشور نامید و گفت در صورت ادامه یافتن خشکسالی، این بحران به یک «ابرچالش» تبدیل خواهد شد.
به گفته قاسم تقی‌زاده خامسی، معاون آب و فاضلاب وزیر نیرو، کاهش آب‌های زیرزمینی در حدی است که «دو سال ترسالی» نیز آن را جبران نکرده است و اگر دولت بعدی در خشک‌ترین سال طی پنجاه و دو سال گذشته، به فکر راه‌حل‌هایی برای «سازگاری با کم‌آبی» نباشد، ممکن است «پیامدهای ناگواری» رقم بخورد.
ماه گذشته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران با بیان این که بیست درصد مردم پایتخت مصرف آب بالاتر از الگو دارند، اعلام کرد که این روند به جیره‌بندی آب منجر خواهد شد.
به گزارش صدای آمریکا، الکس وطن‌خواه مدیر برنامه ایران در «موسسه خاورمیانه» در آمریکا در مقاله‌ای که در نشریه «فارن پالیسی» منتشر شده، بحران آب را بزرگترین مشکل ایران توصیف کرد و نوشت: «ایران تشنه است» و در حقیقت انتظار می‌رود سال جاری خشک‌ترین سال ایران در پنج دهه گذشته باشد.
به گفته او، بیست و پنج میلیون تن از جمعیت هشتاد و پنج میلیونی ایران در مناطق جنوبی و مرکزی کشور زندگی می‌کنند که دچار «تنش آبی» است. هرچند، کمبود آب به همه بخش‌های جامعه شهری و روستایی زیان می‌رساند.
همچنین، نیک‌آهنگ کوثر، روزنامه‌نگار حوزه آب، در گفت‌وگویی با صدای آمریکا با تاکید بر این که «ورشکستگی آب» در ایران پیامد چهار دهه مدیریت جمهوری اسلامی است، عنوان کرد که این وضعیت می‌تواند آثار اجتماعی و حتی سیاسی و امنیتی ناگواری داشته باشد. چنان‌که در برخی کشورهای دنیا، کمبود آب محرکی برای بحران‌هایی بوده که حتی به خشونت‌های فیزیکی هم کشیده شده است.
بحران آب در ایران، در سال‌های گذشته، موجب نارضایتی‌ها و اعتراضات گسترده‌ای به‌ویژه در مناطق جنوبی و مرکزی کشور شده است.
