یک سال از مصوبۀ دولت محمود احمدی نژاد برای پرداخت وام به پاکستان برای ساخت خط لولۀ گاز در آن کشور نگذشته که رسانه های ایران خبر از لغو آن توسط وزارت نفت دولت یازدهم دادند. این درحالی است که خبرگزاری رویترز چندی پیش از توافق تهران و اسلام آباد برای سرعت بخشیدن به اجرای طرح خط لولۀ گاز ایران به پاکستان خبر داده بود.
خط لولۀ گاز ایران به پاکستان، بخشی از یک طرح بزرگتر، موسوم به «خط لولۀ صلح» است که هدف آن انتقال گاز ایران به هند، از طریق پاکستان است. بیش از ۲۰ سال از گفتگوها بر سر نحوۀ انتقال گاز ایران به هند می گذرد، اما به نظر می رسد فرجام طرح موجود در هاله ای از ابهام قرار گرفته است.
پس از گذشت بیش از دو دهه از مذاکرات مربوط به انتقال گاز ایران به هند، دوباره صحبت از ساخت خط لوله از زیر دریا است.
علی امیرانی، مدیر بازاریابی و بررسی های اقتصادی شرکت ملی صادرات گاز ایران، در گفتگویی با خبرگزاری شانا از مذاکره با شرکت های هندی برای صادرات گاز به آن کشور از مسیر دریا خبر داد.
این در حالی است که در ابتدای گفتگوها در اوایل دهۀ ۱۹۹۰ میلادی، اجرای این طرح از مسیر دریا پرهزینه و غیرواقع بینانه اعلام شد و خط لولۀ موسوم به «صلح»، از خشکی و از طریق پاکستان جایگزین آن شد.
تنش های کهنۀ موجود بین هند و پاکستان، نبود امنیت کافی در مسیر این خط لوله و افزایش تحریم های اقتصادی علیه ایران، طرفین را با مشکلات دیگری روبرو کرد که در نهایت باعث خروج هند از مذاکرات سه جانبه شد و این پروژه - دست کم برای طرف ایرانی - رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت.
اصرار دولت محمود احمدی نژاد برای ادامۀ این طرح تا آنجا ادامه یافت که ایرانی که بخش عمدۀ ساخت خط لوله در خاک خود را به اتمام رسانده بود، در اواخر سال ۹۱ تن به تأمین سرمایه و ساخت لوله در خاک پاکستانی داد که به بهانۀ تحریم و نبود سرمایه گذاری لازم، هنوز عملیات ساخت آن را آغاز هم نکرده بود.
همان زمان، رستم قاسمی وزیر نفت در دولت احمدی نژاد در این باره گفت: «مقرر شد به زودی در یک مراسمی توسط دوتا رئیس جمهور کلنگ شروع عملیات داخل پاکستان ان شاء لله زده بشه ؛ توافقات خیلی خوبی صورت گرفت.»
اما تنها چند ماه پس از توافق دولت محمود احمدی نژاد با اسلام آباد برای پیشبرد خط لولۀ گاز ایران به پاکستان - که تبدیل به نماد مقاومت جمهوری اسلامی در برابر تحریم های ایالات متحده شده بود - وزارت نفت دولت یازدهم رویکردی کاملأ متفاوت اتخاذ کرد. آقای زنگنه وزیر نفت ماه گذشته گفت: «به کار صادرات گاز به پاکستان اصلأ امیدوار نیستم و با این شرایطی که پاکستانی ها میگن اصلأ فکر می کنم اتفاقی برای صادرات گاز نیفته.»
اندکی بعد علی ماجدی، معاون امور بین الملل وزارت نفت گفت: «با توجه به تحریم‌ها نمی توانیم بودجۀ خط لوله یک کشور دیگر را تامین کنیم.»
ساخت خط لوله از مسیر دریا البته پیشنهاد جدیدی از طرف هند نیست؛ اما ایران در سال های گذشته تمایلی به انتقال گاز از طریق آب های دریای عمان نداشته است.
حجت الله غنيمي فرد نمایندۀ ویژۀ ایران در مذاکرات خط لولۀ صلح در تیرماه ۱۳۸۸ به خبرگزاری مهر گفته بود: «در شرايط فعلي اولويت ايران براي تامين گاز هندوستان، تنها از مسیر خشکي و از طریق خاک پاکستان است.»
حال چه تغییری باعث شده که شرایط لازم برای ساخت خط لوله از طریق دریا امکان پذیر به نظر آید، شاید بیشتر ناشی از تحولات سیاسی باشد تا مسائل اقتصادی.
موفقیت توافق هسته ای اوایل آذر ماه بین ایران و قدرت های جهانی، نه تنها موجب افزایش سرمایه گذاری خارجی در طرح های نفت و گاز ایران خواهد شد، بلکه به بهبود جایگاه ایران در منطقه خواهد انجامید.
آمریکا که تا پیش از این به دلیل عدم اعتماد به جمهوری اسلامی در حفظ امنیت آبهای خلیج فارس، مخالف پروپا قرص احداث این خط لوله از مسیر دریا بود، شاید حالا با موافقت با چنین طرحی، به ایران برای تأمین امنیت این آبراه حیاتی در بازار انرژی جهان انگیزۀ بیشتری بدهد.
خط لولۀ گاز ایران به پاکستان، بخشی از یک طرح بزرگتر، موسوم به «خط لولۀ صلح» است که هدف آن انتقال گاز ایران به هند، از طریق پاکستان است. بیش از ۲۰ سال از گفتگوها بر سر نحوۀ انتقال گاز ایران به هند می گذرد، اما به نظر می رسد فرجام طرح موجود در هاله ای از ابهام قرار گرفته است.
پس از گذشت بیش از دو دهه از مذاکرات مربوط به انتقال گاز ایران به هند، دوباره صحبت از ساخت خط لوله از زیر دریا است.
علی امیرانی، مدیر بازاریابی و بررسی های اقتصادی شرکت ملی صادرات گاز ایران، در گفتگویی با خبرگزاری شانا از مذاکره با شرکت های هندی برای صادرات گاز به آن کشور از مسیر دریا خبر داد.
این در حالی است که در ابتدای گفتگوها در اوایل دهۀ ۱۹۹۰ میلادی، اجرای این طرح از مسیر دریا پرهزینه و غیرواقع بینانه اعلام شد و خط لولۀ موسوم به «صلح»، از خشکی و از طریق پاکستان جایگزین آن شد.
تنش های کهنۀ موجود بین هند و پاکستان، نبود امنیت کافی در مسیر این خط لوله و افزایش تحریم های اقتصادی علیه ایران، طرفین را با مشکلات دیگری روبرو کرد که در نهایت باعث خروج هند از مذاکرات سه جانبه شد و این پروژه - دست کم برای طرف ایرانی - رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت.
اصرار دولت محمود احمدی نژاد برای ادامۀ این طرح تا آنجا ادامه یافت که ایرانی که بخش عمدۀ ساخت خط لوله در خاک خود را به اتمام رسانده بود، در اواخر سال ۹۱ تن به تأمین سرمایه و ساخت لوله در خاک پاکستانی داد که به بهانۀ تحریم و نبود سرمایه گذاری لازم، هنوز عملیات ساخت آن را آغاز هم نکرده بود.
همان زمان، رستم قاسمی وزیر نفت در دولت احمدی نژاد در این باره گفت: «مقرر شد به زودی در یک مراسمی توسط دوتا رئیس جمهور کلنگ شروع عملیات داخل پاکستان ان شاء لله زده بشه ؛ توافقات خیلی خوبی صورت گرفت.»
اما تنها چند ماه پس از توافق دولت محمود احمدی نژاد با اسلام آباد برای پیشبرد خط لولۀ گاز ایران به پاکستان - که تبدیل به نماد مقاومت جمهوری اسلامی در برابر تحریم های ایالات متحده شده بود - وزارت نفت دولت یازدهم رویکردی کاملأ متفاوت اتخاذ کرد. آقای زنگنه وزیر نفت ماه گذشته گفت: «به کار صادرات گاز به پاکستان اصلأ امیدوار نیستم و با این شرایطی که پاکستانی ها میگن اصلأ فکر می کنم اتفاقی برای صادرات گاز نیفته.»
اندکی بعد علی ماجدی، معاون امور بین الملل وزارت نفت گفت: «با توجه به تحریم‌ها نمی توانیم بودجۀ خط لوله یک کشور دیگر را تامین کنیم.»
ساخت خط لوله از مسیر دریا البته پیشنهاد جدیدی از طرف هند نیست؛ اما ایران در سال های گذشته تمایلی به انتقال گاز از طریق آب های دریای عمان نداشته است.
حجت الله غنيمي فرد نمایندۀ ویژۀ ایران در مذاکرات خط لولۀ صلح در تیرماه ۱۳۸۸ به خبرگزاری مهر گفته بود: «در شرايط فعلي اولويت ايران براي تامين گاز هندوستان، تنها از مسیر خشکي و از طریق خاک پاکستان است.»
حال چه تغییری باعث شده که شرایط لازم برای ساخت خط لوله از طریق دریا امکان پذیر به نظر آید، شاید بیشتر ناشی از تحولات سیاسی باشد تا مسائل اقتصادی.
موفقیت توافق هسته ای اوایل آذر ماه بین ایران و قدرت های جهانی، نه تنها موجب افزایش سرمایه گذاری خارجی در طرح های نفت و گاز ایران خواهد شد، بلکه به بهبود جایگاه ایران در منطقه خواهد انجامید.
آمریکا که تا پیش از این به دلیل عدم اعتماد به جمهوری اسلامی در حفظ امنیت آبهای خلیج فارس، مخالف پروپا قرص احداث این خط لوله از مسیر دریا بود، شاید حالا با موافقت با چنین طرحی، به ایران برای تأمین امنیت این آبراه حیاتی در بازار انرژی جهان انگیزۀ بیشتری بدهد.
