لینکهای قابل دسترسی

خبر فوری
سه شنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ ایران ۰۷:۴۷

۱۵۰ سالگی گاندی؛ روز جهانی عدم خشونت


از راست: مارتین لوتر کینگ، مهاتما گاندی و نلسون ماندلا. رهبران جنبش عدم خشونت
از راست: مارتین لوتر کینگ، مهاتما گاندی و نلسون ماندلا. رهبران جنبش عدم خشونت

سازمان ملل متحد روز دوم اکتبر، برابر با دهم مهرماه، را روز جهانی عدم خشونت نام گذاشته است. انتخاب این روز در گرامی داشت زادروز مهاتما گاندی رهبر هند است که با بهره گیری از روش های غیرخشونت بار، این کشور را به سوی استقلال از حکومت بریتانیا هدایت کرد و خود الهام بخش بسیاری از جنبش های مسالمت آمیز حقوق مدنی و تغییرات اجتماعی در سراسر جهان گردید.

گاندی در سراسر زندگی خود و حتی در خشن ترین شرایط سرکوب، و در برابر فشارهایی که تحمل ناپذیر می نمود، از اعتقاد خود به مبارزه بی خشونت دست برنداشت.

نظریه ای که پشتیبان عمل گاندی بود-مانند تشویق توده های مردم به نافرمانی مدنی از قوانین بریتانیا، و راه پیمایی تاریخی نمک در سال ۱۹۳۰-، جایگزین کردن شعار «هدف وسیله را توجیه می کند»، با نظریه «وسیله صواب در راه هدف های صواب» بود . به این معنی که استفاده از روش های خشونت بار برای برقراری جامعه ای صلح آمیز امری غیرعاقالانه است. او معتقد بود که مردم هند در مبارزه برای آزادی از استعمار نباید به خشونت و نفرت رو آورند.

زندگی و فلسفه گاندی

موهنداس کارامچاند گاندی که بیشتر به مهاتما ( به معنی روح بزرگ) گاندی معروف است و هوادارانش در هند او را پاپو( به معنی بابا) می خواندند، در دوم اکتبر ۱۸۶۹ در پوربندر در ایالت گجرات هند به دنیا آمد. او درس حقوق خواند و سرانجام در هند و در آفریقای جنوبی به مدافع حقوق مردم هند بدل شد. گاندی با سازمان دادن به تحریم های ضد استعمار بریتانیایی در هند با شکل های صلح آمیز نافرمانی مدنی، رهبری جنبش استقلال خواهی هند را به دست گرفت. او معتقد به تسامح مذهبی و مخالف تبعیض های کاستی و طبقاتی در جامعه هند بود. سرانجام در سا ل ۱۹۴۸ به دست یک هندوی فناتیک ترور شد.

رهبر روحانی و سیاسی

گاندی در لندن درس حقوق خواند اما درسال ۱۸۹۳ به آفریقای جنوبی رفت و ۲۰ سال در آنجا به مبارزه با قوانین تبعیض آمیز علیه هندیان دست زد. او پایه گذار فلسفه ساتیاگراها یا مقاومت از طریق نافرمانی مدنی و بدون خشونت توده ها بود و به یکی از رهبران عمده سیاسی و معنوی دوران خود تبدیل شد. ساتیاگراها هنوز یکی از نیرومند ترین فلسفه ها در تلاش های آزادی خواهانه در جهان امروز است.

گاندی در سال ۱۹۱۴ به هند بازگشت و حزب کنگره ملی هند را بنیان گذاشت. که برای کسب استقلال از راه عدم خشونت - عدم همکاری تلاش می کرد. هدف او کمک به زارعان و کارگران فقیر برای اعتراض به مالیات های ظالمانه و تبعیض ها بود. هدف های او زدودن فقر، آزادسازی زنان و پایان دادن به تبعیض های جامعه کاستی هند با هدف نهایی خود مختاری و استقلال هند بود. در پی کمپین نافرمانی مدنی اش(۱۹۱۹-۱۹۲۲) به اتهام توطئه به زندان افتاد (۱۹۲۲-۲۴). در سال ۱۹۳۰ در مبارزه نمادین با انحصارات حکومتی بریتانیا، راه پیمایی بی نظیر ۳۲۰ کیلومتری خود را به سوی دریا برای گردآوری نمک آغاز کرد. پس از آزادی از زندان در سال ۱۹۳۱ در کنفرانس میزگرد لندن برای اصلاح قانون اساسی هند شرکت کرد. در سال ۱۹۴۶ با میسیون دولت برای ساختار قانونی جدید مذاکره کرد و پس از استقلال هند در سال ۱۹۴۷ با آن که خود هندو بود، در جلوگیری از درگیری های خونین میان هندوها و مسلمانان در بنگال سخت تلاش کرد. اما این تلاش سرانجام ترور او را در دهلی به دست یک هندوی متعصب به نام ناتورام گدس درپی آورد.

مرگ و میراث گاندی

تعهد گاندی به عدم خشونت و باور او به ساده زیستی – چنان که لباس های خود را خود می بافت، غذای ساده گیاهی می خورد و با روزه داری های پیاپی هم به تزکیه نفس می پرداخت و هم از آن به عنوان ابزاری برای اعتراض استفاده می کرد- حتی پس از مرگ او چراغ راه و نور امید برای ستم کشان و محرومان و مردمان حاشیه ای جهان است.

با این حال بازی تاریخ آنجاست که رهبری که با هرگونه خشونت مخالف بود، خود به خشونت آمیزترین شیوه ها از پای درآمد.

روش و فلسفه گاندی الهام بخش و راهنمای کسانی چون مارتین لوترکینگ رهبر جنبش ضد تبعیض نژادی و حقوق مدنی آمریکا، و رهبران سیاسی چون نلسون ماندلا و واتسلاو هاول شد. رهبرانی که جایگاه اخلاق را در عرصه قدرت و سیاست برجسته و والا کردند.

پیام دبیرکل سازمان ملل متحد

بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل در پیامی که به مناسبت روز جهانی عدم خشونت منتشر کرده ، با اشاره به این که روز عدم خشونت روز بزرگ داشت فلسفه مهاتما گاندی رهبر هند است می گوید نمونه گاندی ثابت می کند که با اعتراض های صلح آمیز می توان به بسی بیش از آنچه تهاجم نظامی نائل می شود، دست یافت.

بان کی مون می افزاید: اصولی که در منشور جهانی حقوق بشر مصوب سال ۱۹۴۸، یعنی سال مرگ گاندی، مستتر است تا حد زیادی به باورهای گاندی مدیون است.

در زمانه ای که شاهد گسترش خشونت های فرقه ای و ویرانی میراث و مکان های فرهنگی هستیم، زمان آن است که دعوت گاندی به صلح و آشتی را به یاد آوریم و به این هشدار او بیندیشیم که«چشم در برابر چشم سرانجام به کورشدن همگان می انجامد»

بان کی مون می افزاید: باید فرهنگ صلح را، بر اساس گفت و گو و تفاهم، و برای زندگی در هماهنگی و همدلی پرورش دهیم و تنوع غنی جامعه بشری را محترم و گرامی بداریم.

بان کی مون می گوید:هیچ ابزاری بالاتر از آموزش برای ارتقای حیثیت و کرامت انسانی و توسعه فرهنگ عدم خشونت و بناکردن صلح پایدار وجود ندارد. از طریق آموزش است که می توان راه های نوین زندگی با یکدیگر بر روی این سیاره را ساخت و پرداخت. آموزش می تواند در عین حال شکل های نوین شهروندی و هم بستگی جهانی را، که برای جهان امروز ضروری است ، پایه گذاری کند.

بان کی مون در پایان پیام خود از همه مردم جهان می خواهد: با نیروهای عدم تحمل مقابله کنند، شهروندی جهانی را ارتقا بخشند و به هم بستگی انسانی بر اساس فلسفه عدم خشونت گاندی شکل دهند.

تعریف عدم خشونت

اصل عدم خشونت یا مقاومت عاری از خشونت، استفاده از خشونت فیزیکی را برای دستیابی به تغییرات اجتماعی و سیاسی منع می کند. این شکل از مبارزه اجتماعی که غالبا با نام «سیاست مردم عادی» توضیح داده می شود، در کمپین های جمعی مردم سراسر جهان برای دست یابی به عدالت اجتماعی به کار گرفته می شود.

پرفسور جین شارپ، از پژوهشگران پیشگام در امر مقاومت عاری ازخشونت، در کتاب خود به نام «سیاست عمل بدون خشونت »،این روش را چنین تعریف می کند:

«عمل بی خشونت، فنی است که مردمی که تسلیم و بی اعتنایی به سرنوشت خود را رد می کنند و مبارزه را اساسی می دانند، برای مبارزه بدون خشونت خود به کار می گیرند. عدم خشونت به معنای تلاش برای پرهیز یا غفلت از مبارزه نیست. بلکه پاسخی است به این پرسش که چگونه باید در سیاست عمل کرد و بویژه چگونه بایداز نیروها به نحوموثر و مطلوب استفاده کرد.»

با آن که عدم خشونت غالباً به عنوان معادلی برای صلح جویی به کار می رود، از اواسط قرن بیستم این عبارت در تعریف بسیاری از جنبش های تحولات اجتماعی، که تمرکزشان بر مخالفت با جنگ نیست، به کار رفته است.

یک اصل کلیدی عدم خشونت آن است که معتقد است قدرت حاکم بر اساس موافقت مردم شکل می گیرد و مبارزه عاری از خشونت این قدرت را، از طریق حذف این موافقت با همکاری جمعی، متزلزل می کند.

سه مرحله اصلی اقدام بدون خشونت عبارت است از:

  • اعتراض و پیگیری، مانند راه پیمایی و تحصن
  • عدم همکاری
  • مداخله های عاری از خشونت مانند راه بندان و اشغال

XS
SM
MD
LG