در پی خشکیدن زنجیره‌ای دریاچه‌ها در ایران، احتمال «تعلل» و «توجه ناکافی» به روند خشک شدن منابع مهم طبیعی کشور به دلیل «وجود منابع عظیم لیتیوم در کف آنها» قوت گرفته است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی اواسط شهریور در گزارشی تأکید کرد که خشکیدن این منابع آبی مهم ایران «در پس خود منابع مالی زیادی» به واسطه «استخراج لیتیوم» به همراه دارد.
در این گزارش بدون ذکر جزئیات بیشتر، با استناد به «گزارش‌های رسانه‌ای» اشاره شده است که «شاید» وجود لیتیوم در کف این دریاچه‌ها را بتوان به عنوان یک احتمال در تعلل مقامات حکومتی ایران در احیای دریاچه‌ها از جمله ارومیه مطرح کرد.
در این گزارش به خشک شدن دریاچه‌های نمک قم، حوض سلطان، بختگان، هامون، کافتر، مهارلو،پریشان، طشک، جازموریان، و این بار ارومیه، و همچنین تالاب گاوخونی اشاره شده است. از این میان بر اساس «اکتشافات پهنه‌های معدنی در سال ۱۳۹۳»، دریاچه نمک قم، تالاب حوض سلطان، و دریاچه ارومیه از جمله «مهمترین منابع غنی لیتیوم» نام برده شده‌اند.
ایرنا در این گزارش تأکید کرده که فلز لیتیوم در بازارهای جهانی با قیمت حدودی «۱۶۰ دلار به ازای هر کیلوگرم» فروخته می‌شود و استفاده از آن از سال ۲۰۱۵ میلادی به بعد «۱۰ برابر افزایش داشته است.»
فساد و عدم شفافیت در پروژه‌های محیط زیستی ایران سابقه دارد. چنان که رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی می‌گوید، «هزینه‌های زیادی» برای احیای دریاچه ارومیه صرف شده، اما برخی از اسناد مربوط به این هزینه‌ها نیز «ناموجود» است.
- نیک‌آهنگ کوثر: باید دید چه مجموعه‌هایی پشت ماجرا هستند
نیک‌آهنگ کوثر، زمین‌شناس و روزنامه‌نگار حوزه آب، در این خصوص به بخش فارسی صدای آمریکا می‌گوید، افزایش نیاز جهانی به لیتیوم «حساسیت‌ها و توجه‌ها» را نسبت به تعمد در خشکاندن یا کوتاهی در جلوگیری از خشکیدن دریاچه ارومیه را افزایش داده است.
او اضافه می‌کند: «اگر انگیزه‌هایی برای جلوگیری از احیای دریاچه‌های شور ایران وجود داشته باشد، باید دید چه مجموعه‌هایی پشت این ماجرا می‌توانند باشند که این قدر قدرت داشتند که بتوانند مانع ورود آب به دریاچه ارومیه بشوند و یا مصرف آب در سفره‌های زیرزمینی آبخوان‌های زیرزمینی اطراف دریاچه را افزایش بدهند.»
آقای کوثر درباره خطرهای محیط زیستی ناشی از استخراج احتمالی لیتیوم، با بیان این که صدمات خشک شدن یا خشکاندن دریاچه ارومیه سال‌ها است که شروع شده، می‌گوید: «ما درباره کشوری حرف می‌زنیم که در آن برای استخراج طلا و یا برخی فلزات دیگر از سیانور استفاده می‌شود که برای مردم و محیط زیست بسیار خطرناک است» و «می‌تواند ۱۴ میلیون نفر را قربانی کند.»
اگر انگیزه‌هایی برای جلوگیری از احیای دریاچه‌های شور ایران وجود داشته باشد، باید دید چه مجموعه‌هایی پشت این ماجرا می‌توانند باشند که این قدر قدرت داشتند که بتوانند مانع ورود آب به دریاچه ارومیه بشوندنیکآهنگ کوثر، زمین‌شناس و روزنامه‌نگار حوزه آب
به گفته نیک آهنگ کوثر، «اگر خبر معدن‌کاری لیتیوم به این نحو درست باشد، باید منتظر خسارت‌های بعدی هم باشیم.»
- مهدی کتابچی: جهان برای جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه مداخله کند
مهدی کتابچی، پژوهشگر آب و مشاور پروژه‌های آبی دولت ایالتی مریلند، نیز صحت گزارش‌ها از دخالت عمدی در خشکاندن دریاچه ارومیه را نیازمند بررسی کارشناسان از نزدیک و «اطلاعات درون‌سیستمی» می‌داند و به بخش فارسی صدای آمریکا می‌گوید، «طوفان‌های گرد و غبار نمکی» برآمده از دریاچه ارومیه «لزوما به مرزهای یک حوضه آبی» خلاصه نمی‌شود و املاح فلزی با نمک‌ها «نه تنها مردم کشور ما، بلکه مردم کشورهای همسایه از جمله ترکیه، آذربایجان و کردستان عراق را تحت تأثیر قرار می‌دهد.»
به گفته او، خشک شدن این دریاچه شور «در میان‌مدت مهاجرت‌های محیط زیستی عظیمی را می‌تواند شکل بدهد که چندین ملیون نفر را جابه‌جا کند و تبعات مالی عظیمی برای کشور دارد.»
آقای کتابچی با اشاره به پشت سر گذاشتن جنگ هشت‌ساله و بحران هسته‌ای که به گفته او هر کدام «یک تریلیون دلار» هزینه روی دست ایران گذاشته، توضیح می‌دهد: «حالا به گفته عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان محیط زیست، اگر نتوانیم با خشک شدن دریاچه مقابله بکنیم و مجبور بشویم مردمان تبریز و حوزه دریاچه ارومیه را انتقال بدهیم به جاهای دیگر، آن هم یک تریلیون دلار دیگر هزینه دارد و آیا کشوری که این همه مشکلات اقتصادی دارد و دست‌کم دو بحران یک‌تریلیون دلاری را پشت سر گذاشته، آیا توان این را دارد که یک هزینه یک تریلیون دلاری دیگر هم صرف کند؟»
آیا پس از مهاجرت‌های ناشی از بحران سوریه، دنیا می‌تواند یک مهاجرت محیط زیستی میلیون‌ها نفری دیگر را از خاورمیانه تحمل بکند؟مهدی کتابچی، پژوهشگر آب و مشاور پروژه‌های آبی دولت ایالتی مریلند
به اعتقاد این پژوهشگر آب، این روند «مشکل بسیار بزرگی» است که ممکن است موجب شود «کشور از نقطه شکست اقتصادی اجتماعی گذر کند.»
مشاور پروژه‌های آبی دولت ایالتی مریلند با طرح این پرسش که «آیا پس از مهاجرت‌های ناشی از بحران سوریه، دنیا می‌تواند یک مهاجرت محیط زیستی میلیون‌ها نفری دیگر را از خاورمیانه تحمل بکند؟» می‌گوید: «کشورهای منطقه و حتی کشورهای موثر در دنیا و سازمان‌های بین‌المللی باید برای جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه مداخله کنند.»
- لیتیوم و کارکرد آن در زندگی روزمره
لیتیوم یک عنصر شیمیایی طبیعی و فلزی نرم و سبک با چگالی کم است که امروزه با گسترش تکنولوژی در زندگی بشر اهمیت بیشتری پیدا کرده و ممکن است کمیاب شود.
عنصر «Li» در جدول تناوبی، به یک عنصر حیاتی در عصر امروز تبدیل شده است و برای ساخت باتری‌های «لیتیوم یون» مورد استفاده در بسیاری از وسایل مصرفی روزانه از جمله کامپیوتر، لپ‌تاپ، تلفن‌های هوشمند، و خودروهای الکتریکی به کار می‌رود.
بر اساس گزارشی که وب‌سایت «درگون‌فلای» در ماه اوت ۲۰۲۱ منتشر کرده، افزایش تقاضا برای لیتیوم با فراگیر شدن استفاده از باتری‌های لیتیومی با طول عمر بالا و ساخت وسایل نقلیه الکتریکی بر نگرانی‌ها برای پایان این ماده طبیعی افزوده و بنا بر برخی گزارش‌ها، ممکن است لیتیوم در اوایل سال ۲۰۲۵ تمام شود؛ اما کشف ذخایر جدید در آفریقا، کانادا و اروپا و فناوری‌های نوین برای برداشت و بازیافت این فلز به عنوان جایگزین در ۱۰ سال آینده روزنه امیدی برای جایگزینی آن است.
لیتیوم در سفره‌های زیرزمینی زیر بیابان‌های نمکین یافت می‌شود و از نمک و سنگ سخت به دست می‌آید و رسوبات منابع آبی شور عیار بالاتری از آن را تأمین می‌کنند، به طوری که اقیانوس‌ها «حدود پنج هزار برابر» بیش از خشکی این عنصر گران‌بها را در خود دارند.
- محیط زیست و استخراج لیتیوم
یک نمونه از آسیب‌های محیط زیستی استخراج لیتیوم که در وب‌سایت «درگون‌فلای» به آن اشاره شده، نشت مواد شیمیایی در حین استخراج لیتیوم در تبت است که آلودگی رودخانه‌ها و «کشتار گسترده ماهی‌ها» را در پی داشته است؛ روندی که می‌تواند با ورود حلال‌ها، منابع آب آشامیدنی را نیز آلوده کند.
نشت مواد شیمیایی در حین استخراج لیتیوم در تبت آلودگی رودخانه‌ها و «کشتار گسترده ماهی‌ها» را در پی داشته است
به گفته کارشناسان، استخراج یک تن لیتیوم، به نیم میلیون گالن آب (معادل دو میلیون لیتر آب) نیاز دارد. به طوری که در شیلی که بارش سالانه «نیم اینج» (معادل ۱۲.۷ میلی‌متر) است، استخراج لیتیوم «حدود ۶۵ درصد» از منابع آبی منطقه را مصرف می‌کند و با ایجاد خشک‌سالی مشکلات مردم منطقه را بیشتر می‌کند.
بیش از ۵۰ درصد عرضه جهانی لیتیوم در شماری از بیابان‌های نمکین در آرژانتین، شیلی و بولیوی وجود دارد که به «مثلث لیتیوم» شهرت یافته، اما استرالیا در تولید این ماده فلزی پیشرو است و «حدود ۶۰ درصد» از نیاز جهان را تأمین می‌کند.
علاوه بر این، چین نیز به عنوان یکی از تولیدکنندگان برتر لیتیوم در جهان و همچنین «مصرف‌کننده پیشرو» شناخته می‌شود در جهان است.
