نشریه فارن افرز در مطلبی مفصل درباره به حاشیه رانده شدن سنی های عراق می نویسد این روزها سنی بودن در عراق کار ساده ای نیست. در ماه دسامبر نوری المالکی نخست وزیر این کشور دستور بازداشت چند تن از محافظان رفیع العیسوی، وزیر دارایی و یکی از رهبران بانفوذ سنی را صادر کرد. در واکنش، ده ها هزار سنی در شهرهای انبار، موصل، و دیگر شهرهای سنی عراق به خیابان ها ریختند و اعتراض کردند. عیسوی مالکی را به فعالیت علیه رهبران سنی عراق متهم کرد. مالکی قبلا نیز آقای عیسوی و دیگر رهبران عراقی از جمله طارق الهاشمی را به فعالیت های تروریستی متهم کرده بود. اما در تازه ترین مورد، اتهام زنی علیه عیسوی، تنها چند روز پس از حمله قلبی جلال طالبانی، رئیس جمهور میانه رو عراق رخ می دهد.
فارن افرز می گوید تظاهرات جاری در عراق نشان دهنده نارضایتی سنی ها است. تا پیش از ۲۰۰۳، سنی های عراق خود را اعضای یک فرقه مذهبی نمی دانستند بلکه خود را عراقی یا ناسیونالیست عرب قلمداد می کردند. آن زمان شیعیان عراق خود را قربانی حاکمیت صدام حسین می دانستند.
حالا جاها عوض شده است. اسلامگرایان شیعه پس از سقوط صدام حسین قدرت را در اختیار دارند و برخی از شیعیان، بخصوص آنهایی که در زمان حاکمیت حزب بعث در خارج به سر می بردند به تمامی سنی ها مشکوکند. در مقابل سنی ها مسئله را متوجه نظام سیاسی جدید می کنند که عمدتا از احزاب شیعه و کرد تشکیل شده است. حالا سنی ها به وضع موجود معترضند و مطالبات فرقه ای دارند و از جمله خواستار آزادی زندانیان سنی، پایان شکنجه مظنونان سنی، و خوشرفتاری با زنان زندانی سنی هستند. از سوی دیگر تظاهرکنندگان خواستار سقوط نظام حاکم هستند.
این در حالی است که رهبران کرد نیز مالکی را مشکل عمده عراق می دانند. شماری از هیات های کرد و شیعه نیز به استان انبار، زادگاه عیسوی رفته اند تا نارضایتی و بی اعتمادی خود به مالکی را با آنان در میان بگذارند. آیت الله سیستانی، روحانی مطرح شیعه در عراق نسبت به دولت مالکی ابراز ناامیدی کرده و خواستار احقاق خواسته های معترضان شده است. مقتدی صدر، دیگر رهبر شیعیان عراق مالکی را به تحریک ناآرامی ها متهم کرده و گفته که اقداماتش موجب تنش های فرقه ای و چندپارگی عراق شده است.
نویسنده این مطلب تحلیلی می گوید خطر بزرگ درگیری فرقه ای در نارضایتی جاری در عراق وجود دارد. برخی روحانیون سنی عراق از برادری و اتحاد سخن می گویند اما دیگرانی نیز هستند که سخنانی پرحرارت از رنج جامعه سنی تحت حاکمیت دولت شیعه مالکی حرف می زنند و رابطه او با ایران را محکوم می کنند.
از سال ۲۰۰۸، که مالکی شبه نظامیان شیعه ارتش مهدی را سرکوب کرد، نخست وزیر عراق، نوری المالکی سعی کرده خود را رهبری ملی معرفی کند که به دنبال حاکمیت قانون است. قدرت گرفتن مالکی و محبوبیتی که او در میان شیعیان کسب کرد، برخی نواقص حاکمیت را مطرح کرد از جمله این که سازمان ها و موسسات دولتی به جای آن که محل رسیدگی به خدمات عمومی باشند، به موسسات فرقه ای و سیاسی بدل شده اند. مالکی تلاش کرد تا در میان رای دهندگان سنی ها نیز محبوبیت کسب کند. تقابل او با مسعود بارزانی، رئیس جمهور دولت نیمه مستقل کردستان عراق بر سر مسائل امنیتی و اختلافات مرزی، حمایت بخشی از جمعیت سنی ساکن در مناطق کردنشین را به او جلب کرد.
اما مالکی در سایه موضع ایدئولوژیکی که به واسطه رهبری حزب الدعوه، حزب اسلامگرای شیعه عراق دارد، از جلب حمایت دیگر فرقه ها و گروه های کشور عاجز است. او دخالت های خارجی را مسئول تنش های جاری می داند و در این راه از نمادهایی چون پرچم زمان صدام حسین، ارتش آزاد سوریه، و کردستان و همچنین تصاویر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه بهره برداری می کند. و سابقه کاری مالکی، عداوتش با سیاستمداران سنی، استفاده سلیقه ای از قانون، نفوذش بر قوه قضائیه، و روابط نزدیک او با ایران ثابت می کند که نخست وزیر عراق آماده استفاده از تمامی امکانات برای حفظ قدرت است.
فارن افرز می نویسد مالکی می تواند با نشان دادن نقش دفاعی خود از حقوق شیعیان در محیط پرتلاطم عراق قدرت را در اختیار داشته باشد و نگرانی از درگیری های فرقه ای را برطرف سازد. حملات القاعده در عراق افزایش یافته است. این تحرکات از اقدامات مالکی و جنگ داخلی در کشور همسایه سوریه نشات می گیرد. در ماه ژانویه، القاعده حملاتی را در کربلا، انبار و کرکوک ترتیب داد. همزمان در عراق رهبران دیگر نیز در تلاش برای کسب قدرت بیشتر هستند. مشروعیت مقامات سنی در حال کاهش است چرا که با وجود داشتن پست های بالا و بهره برداری های شخصی در نظام حاکم، نتوانسته اند جلوی تبعیض علیه سنی ها را بگیرند. در طرف شیعه، صدر در حال حرکت به سوی مرکز و جاانداختن خود به عنوان یک رهبر ملی است. اگر صدر بتواند با سنی های ضد مالکی و کردها متحد شود فرقه گرایی می تواند ساکت شود. هرچند مالکی ممکن است خشن شود و تلاش کند جلوی آن را بگیرد.
سیاست در عراق و منطقه اطراف آن به شدت فرقه ای است. سنی های عراقی ممکن است تحت تاثیر انقلابیون سوریه که از سوی ترکیه، سعودی، و قطر حمایت می شوند قرار بگیرند و خواستار اختیارات بیشتر از دولت شیعی شوند. اگر سیاستمداران فعلی سنی نتوانند منافع گروه های تحت الحمایه شان را برآورده سازند، باید منتظر رهبران تندروتر سنی در آینده بود. رهبران سنی اگر بتوانند اختلافاتشان را برطرف کنند، شاید موفق شوند مانند کردهای عراق، یک منطقه سنی را در اختیار بگیرند. این به معنای پایان ناسیونالیسم عراقی است و سرنوشت عراق را به عنوان یک کشور زیر سوال می
برد.
تلاش های مالکی برای نابودکردن رقبا، او را به ایران نزدیک کرده است. ترکیه برای جلوگیری از نفوذ ایران در عراق، در مقام حمایت از کردها و سنی های عراق ظاهر شده هرچند با جنبش ناسیونالیسم کرد اختلاف مرزی دیرینه دارد. عربستان سعودی نیز در مقابل حمایت های ایران از دولت سوریه، از انقلابیون مخالف در این کشور حمایت می کند.
نشریه فارن افرز که در آمریکا منتشر می شود، در پایان می گوید این برعهده سیاستمداران عراقی است که اختلافاتشان را حل کنند و محلی برای رسیدگی به مشکلات کشورشان فراهم آورند. تشکیل چنین محلی مستلزم رسیدن به اجماع برسر مسائلی چون استقلال طلبی، اختلافات مرز، تقسیم درآمد نفت، و سیاست خارجی بغداد است. متاسفانه با وجود بی اعتمادی چند جانبه، شخصی کردن اختلافات و از سویی نزدیک شدن به فصل انتخابات، چنین تفاهمی بعید به نظر می رسد بویژه اگر مالکی بر ماندن برسر قدرت اصرار بورزد.
جامعه آمریکا از مشارکت این کشور در مسائل عراق طی چند سال اخیر به ستوه آمده است. اما برای پرهیز از فاجعه، آمریکا لازم است در سیاست خود در قبال عراق بازنگری کند. واشنگتن باید به مردم عراق نشان دهد که قصدش چندپارگی عراق و ضعیف نگاه داشتن آن نیست. اوباما در دور دوم ریاست جمهوری اش باید از تلاش برای حفظ وضع موجود دست بردارد و نشان دهد که نه از مالکی حمایت می کند و نه علیه او کار می کند. واشنگتن باید کمک به مالکی، یا هر رهبر عراقی دیگر را، مشروط به رفتار او در چارچوب قوانین دمکراتیک سازد.
به علاوه واشنگتن باید از تلاش شیعیان عراق در انتخاب نخست وزیری جدید حمایت کند و رسیدن به تفاهم میان صاحبان قدرت در این کشور را تسهیل کند تا عراق تبدیل به میدان جنگ در منطقه نشود. آمریکا باید طوری در خاورمیانه عمل کند تا دست بازیگران خارجی از دخالت در امور عراق کوتاه شود.
نویسندگان مطلب تحلیلی فوق می گویند لازم است که واشنگتن جلوی ایران را بگیرد اما در عین حال نشان دهد که در مقابل شیعیان از طرف سنی حمایت نمی کند. برای این کار آمریکا باید جلوی نفوذ ایران در عراق را بگیرد و همزمان کشورهای سنی منطقه را به احترام به حقوق شیعیان وادارد. ایالات متحده سرمایه گذاری عظیمی در عراق کرده است و برای جلوگیری از خونریزی بیشتر باید از قدرت دیپلماتیک خود استفاده کند.
فارن افرز می گوید تظاهرات جاری در عراق نشان دهنده نارضایتی سنی ها است. تا پیش از ۲۰۰۳، سنی های عراق خود را اعضای یک فرقه مذهبی نمی دانستند بلکه خود را عراقی یا ناسیونالیست عرب قلمداد می کردند. آن زمان شیعیان عراق خود را قربانی حاکمیت صدام حسین می دانستند.
حالا جاها عوض شده است. اسلامگرایان شیعه پس از سقوط صدام حسین قدرت را در اختیار دارند و برخی از شیعیان، بخصوص آنهایی که در زمان حاکمیت حزب بعث در خارج به سر می بردند به تمامی سنی ها مشکوکند. در مقابل سنی ها مسئله را متوجه نظام سیاسی جدید می کنند که عمدتا از احزاب شیعه و کرد تشکیل شده است. حالا سنی ها به وضع موجود معترضند و مطالبات فرقه ای دارند و از جمله خواستار آزادی زندانیان سنی، پایان شکنجه مظنونان سنی، و خوشرفتاری با زنان زندانی سنی هستند. از سوی دیگر تظاهرکنندگان خواستار سقوط نظام حاکم هستند.
این در حالی است که رهبران کرد نیز مالکی را مشکل عمده عراق می دانند. شماری از هیات های کرد و شیعه نیز به استان انبار، زادگاه عیسوی رفته اند تا نارضایتی و بی اعتمادی خود به مالکی را با آنان در میان بگذارند. آیت الله سیستانی، روحانی مطرح شیعه در عراق نسبت به دولت مالکی ابراز ناامیدی کرده و خواستار احقاق خواسته های معترضان شده است. مقتدی صدر، دیگر رهبر شیعیان عراق مالکی را به تحریک ناآرامی ها متهم کرده و گفته که اقداماتش موجب تنش های فرقه ای و چندپارگی عراق شده است.
نویسنده این مطلب تحلیلی می گوید خطر بزرگ درگیری فرقه ای در نارضایتی جاری در عراق وجود دارد. برخی روحانیون سنی عراق از برادری و اتحاد سخن می گویند اما دیگرانی نیز هستند که سخنانی پرحرارت از رنج جامعه سنی تحت حاکمیت دولت شیعه مالکی حرف می زنند و رابطه او با ایران را محکوم می کنند.
از سال ۲۰۰۸، که مالکی شبه نظامیان شیعه ارتش مهدی را سرکوب کرد، نخست وزیر عراق، نوری المالکی سعی کرده خود را رهبری ملی معرفی کند که به دنبال حاکمیت قانون است. قدرت گرفتن مالکی و محبوبیتی که او در میان شیعیان کسب کرد، برخی نواقص حاکمیت را مطرح کرد از جمله این که سازمان ها و موسسات دولتی به جای آن که محل رسیدگی به خدمات عمومی باشند، به موسسات فرقه ای و سیاسی بدل شده اند. مالکی تلاش کرد تا در میان رای دهندگان سنی ها نیز محبوبیت کسب کند. تقابل او با مسعود بارزانی، رئیس جمهور دولت نیمه مستقل کردستان عراق بر سر مسائل امنیتی و اختلافات مرزی، حمایت بخشی از جمعیت سنی ساکن در مناطق کردنشین را به او جلب کرد.
اما مالکی در سایه موضع ایدئولوژیکی که به واسطه رهبری حزب الدعوه، حزب اسلامگرای شیعه عراق دارد، از جلب حمایت دیگر فرقه ها و گروه های کشور عاجز است. او دخالت های خارجی را مسئول تنش های جاری می داند و در این راه از نمادهایی چون پرچم زمان صدام حسین، ارتش آزاد سوریه، و کردستان و همچنین تصاویر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه بهره برداری می کند. و سابقه کاری مالکی، عداوتش با سیاستمداران سنی، استفاده سلیقه ای از قانون، نفوذش بر قوه قضائیه، و روابط نزدیک او با ایران ثابت می کند که نخست وزیر عراق آماده استفاده از تمامی امکانات برای حفظ قدرت است.
فارن افرز می نویسد مالکی می تواند با نشان دادن نقش دفاعی خود از حقوق شیعیان در محیط پرتلاطم عراق قدرت را در اختیار داشته باشد و نگرانی از درگیری های فرقه ای را برطرف سازد. حملات القاعده در عراق افزایش یافته است. این تحرکات از اقدامات مالکی و جنگ داخلی در کشور همسایه سوریه نشات می گیرد. در ماه ژانویه، القاعده حملاتی را در کربلا، انبار و کرکوک ترتیب داد. همزمان در عراق رهبران دیگر نیز در تلاش برای کسب قدرت بیشتر هستند. مشروعیت مقامات سنی در حال کاهش است چرا که با وجود داشتن پست های بالا و بهره برداری های شخصی در نظام حاکم، نتوانسته اند جلوی تبعیض علیه سنی ها را بگیرند. در طرف شیعه، صدر در حال حرکت به سوی مرکز و جاانداختن خود به عنوان یک رهبر ملی است. اگر صدر بتواند با سنی های ضد مالکی و کردها متحد شود فرقه گرایی می تواند ساکت شود. هرچند مالکی ممکن است خشن شود و تلاش کند جلوی آن را بگیرد.
سیاست در عراق و منطقه اطراف آن به شدت فرقه ای است. سنی های عراقی ممکن است تحت تاثیر انقلابیون سوریه که از سوی ترکیه، سعودی، و قطر حمایت می شوند قرار بگیرند و خواستار اختیارات بیشتر از دولت شیعی شوند. اگر سیاستمداران فعلی سنی نتوانند منافع گروه های تحت الحمایه شان را برآورده سازند، باید منتظر رهبران تندروتر سنی در آینده بود. رهبران سنی اگر بتوانند اختلافاتشان را برطرف کنند، شاید موفق شوند مانند کردهای عراق، یک منطقه سنی را در اختیار بگیرند. این به معنای پایان ناسیونالیسم عراقی است و سرنوشت عراق را به عنوان یک کشور زیر سوال می
برد.
تلاش های مالکی برای نابودکردن رقبا، او را به ایران نزدیک کرده است. ترکیه برای جلوگیری از نفوذ ایران در عراق، در مقام حمایت از کردها و سنی های عراق ظاهر شده هرچند با جنبش ناسیونالیسم کرد اختلاف مرزی دیرینه دارد. عربستان سعودی نیز در مقابل حمایت های ایران از دولت سوریه، از انقلابیون مخالف در این کشور حمایت می کند.
نشریه فارن افرز که در آمریکا منتشر می شود، در پایان می گوید این برعهده سیاستمداران عراقی است که اختلافاتشان را حل کنند و محلی برای رسیدگی به مشکلات کشورشان فراهم آورند. تشکیل چنین محلی مستلزم رسیدن به اجماع برسر مسائلی چون استقلال طلبی، اختلافات مرز، تقسیم درآمد نفت، و سیاست خارجی بغداد است. متاسفانه با وجود بی اعتمادی چند جانبه، شخصی کردن اختلافات و از سویی نزدیک شدن به فصل انتخابات، چنین تفاهمی بعید به نظر می رسد بویژه اگر مالکی بر ماندن برسر قدرت اصرار بورزد.
جامعه آمریکا از مشارکت این کشور در مسائل عراق طی چند سال اخیر به ستوه آمده است. اما برای پرهیز از فاجعه، آمریکا لازم است در سیاست خود در قبال عراق بازنگری کند. واشنگتن باید به مردم عراق نشان دهد که قصدش چندپارگی عراق و ضعیف نگاه داشتن آن نیست. اوباما در دور دوم ریاست جمهوری اش باید از تلاش برای حفظ وضع موجود دست بردارد و نشان دهد که نه از مالکی حمایت می کند و نه علیه او کار می کند. واشنگتن باید کمک به مالکی، یا هر رهبر عراقی دیگر را، مشروط به رفتار او در چارچوب قوانین دمکراتیک سازد.
به علاوه واشنگتن باید از تلاش شیعیان عراق در انتخاب نخست وزیری جدید حمایت کند و رسیدن به تفاهم میان صاحبان قدرت در این کشور را تسهیل کند تا عراق تبدیل به میدان جنگ در منطقه نشود. آمریکا باید طوری در خاورمیانه عمل کند تا دست بازیگران خارجی از دخالت در امور عراق کوتاه شود.
نویسندگان مطلب تحلیلی فوق می گویند لازم است که واشنگتن جلوی ایران را بگیرد اما در عین حال نشان دهد که در مقابل شیعیان از طرف سنی حمایت نمی کند. برای این کار آمریکا باید جلوی نفوذ ایران در عراق را بگیرد و همزمان کشورهای سنی منطقه را به احترام به حقوق شیعیان وادارد. ایالات متحده سرمایه گذاری عظیمی در عراق کرده است و برای جلوگیری از خونریزی بیشتر باید از قدرت دیپلماتیک خود استفاده کند.