خبرگزاری اسوشیتدپرس می نویسد: دیرهنگام شب صدای چرخ های خیاطی شنیده می شود که پشت دیوارهای سیمانی «خانه مد» عراق کار می کنند و لباس می دوزند. مانکن ها هم طبقه بالای ساختمان برای نمایش مد آماده می شوند.
فضای پرانرژی خانه مد عراق در تناقض آشکار با «موزه ملی عراق» است که هنوز پس از گذشت یک دهه به روی مردم بسته است. اشیای باستانی و گرانقیمت این موزه و چند ساختمان دولتی پس از حمله نظامی تحت رهبری ایالات متحده به عراق غارت شد.
پایتخت عراق روز شنبه به عنوان «پایتخت فرهنگ عرب» در سال جاری معرفی شد و برنامه ریزان امیدوارند بتوانند با بهره گیری از این عنوان نبض حیات فرهنگی بیمار بغداد را بار دیگر احیا کنند.
منامه، پایتخت بحرین آخرین پایتخت در جهان عرب بود که «اتحادیه عرب» چنین افتخاری را به آن داده بود.
تعیین پایتخت های فرهنگی در جهان عرب بر اساس ضوابطی انجام می گیرد که در سال ١٩٩٥ و با هدف کمک به برنامه «سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد» طراحی شد.
با این حال برخی نشانه ها حاکی از آماده نبودن بغداد جنگ زده برای یافتن جایگاه خود میان قطب های فرهنگی جهان عرب است.
با وجودی که پانصد میلیون دلار بودجه به این ابتکار یک ساله اختصاص داده شده، اما شرایط امنیتی کماکان یکی از نگرانی های عمده مقامات عراق است. آنان نتوانسته اند چندین ساختمان فرهنگی را احیا و بازسازی کنند. این ساختمان ها یا تخریب شده بودند و یا پس از هجوم نظامی تحت رهبری ایالات متحده در مارس سال ٢٠٠٣ مورد بی توجهی و غفلت واقع شده اند.
سازماندهان قصد دارند طی ماه های آتی نمایشگاه های هنری و ادبی، و میزگردهایی در مورد میراث فرهنگی و باستان شناسی، سمپوزیوم های شعر و ادب، نمایش مد، کنسرت، فیلم و نمایش برگزار کنند.
عبدالغدیر الجمیلی، سخنگوی وزارت فرهنگ عراق می گوید «این جشنواره حامل پیام روشنی به جهان درباره متحول شدن وضعیت بغداد خواهد بود. بغداد شهری است که تاریخ و فرهنگ غنی دارد و دیگر شهر بمب گذاری، مرگ و درگیری نیست».
روزگاری بغداد یکی از قطب های فرهنگی زنده و پرجنب و جوش جهان عرب بود، اما این شهر که تقریباً ١٢٥٠ سال قدمت دارد از سال ٢٠٠٣ تاکنون به طور قابل توجهی رو به افول رفته است. وخامت اوضاع امنیتی، تنش های سیاسی و فشار حاکمیت محافظه کار و مذهبی، همراه با اختلافات و شکاف های جناحی و قومی لطمه سنگینی به حیات فرهنگی زده ، و از جمله عوامل مهمی بوده که سبب شده حیات فرهنگی این شهر بهای بسیار سنگینی را بپردازد.
ساختمان «اداره سینما و تئاتر» در مرکز بغداد از زمانی که مورد حمله قرار گرفت و در آتش سوخت، هنوز تعمیر نشده است. بغداد هم اکنون فقط چهار سالن نمایش و سه سینما دارد. در حالی که بغداد پیش از جنگ ٨٢ سالن نمایش داشت. تعداد گالری های هنری پایتخت نیز از بیست به چهار کاهش یافته است.
«موزه ملی عراق» نیز غارت شد. مجموعه آثار ارزشمند موزه که پیشینه تعدادی از آثار باستانی آن به تمدن هفت هزار ساله بین النهرین، از جمله آثار متعلق به اقوام بابل، سومری و آسوری بازمی گردد، یا تخریب شدند و یا به سرقت رفتند.
لوئیز هاکستوزن، مدیر اداره یونسکو برای عراق، که در اردن مستقر است، می گوید بناهای تاریخی و باستانی و مراکز فرهنگی طی یک دهه درگیری و جنگ در عراق بهای سنگینی را پرداخته اند. او می گوید با این وجود، جشن های امسال فرصتی را برای احیای بعضی از جنبه های برتری فرهنگی بغداد فراهم می کند.
به گفته او قرار است در جشن های سال جاری برخی رویدادهای ویژه بر تلاش هنرمندان عراقی برای زنده نگهداشتن این شهر و زدودن وجهه منفی «منطقه جنگی» از این شهر اثر بگذارند.
سازماندهان برنامه های ویژه پایتخت فرهنگی جهان عرب برای متحول کردن ذهنیت ساکنان بغداد هنوز مسیری طولانی پیش رو دارند. مالکان سالن های نمایش که چندین دهه در این زمینه فعال بوده اند، پیشنهادهای دولت برای اجاره و یا خرید املاکشان را رد کرده اند و ترجیح داده اند که این سالن ها برای قهوه خانه و یا انبار مورد استفاده قرار بگیرند، چون این کار سودآورتر است.
میله های آهنی و جعبه های چوبی در راهروهای سینما اطلس بغداد انبار شده اند. تابلویی که قبلاً پوسترهای فیلم روی آن نصب می شد امروز گرد و خاک گرفته است و شیشه های آن شکسته شده است. در دکه هایی که تازه ساخته شده اند تجهیزات پزشکی و اقلام دیگر می فروشند. در مدخل ورودی نیز میزهای پلاستیکی چیده اند و در پیاده روی مقابل سالن یک چایخانه راه افتاده است.
سعد هاشم عبدالله که در سال ٢٠٠٣ بخش هایی از سالن سینما را به دست فروشان اجاره داد، می گوید «سینما و تئاتر پس از سقوط بغداد رو به افول گذاشت». او پس از بهبود شرایط امنیتی سالن سینما را در سال ٢٠٠٩ بازگشایی کرد اما یک ماه بعد دوباره ناچار به تعطیل آن شد.
او می گوید «این دیگر کسب و کاری نیست که مردم توجه و علاقه ای به آن نشان دهند. ویران شده است».
در نزدیکی همین سالن سینما، سالن سینمای الزواره واقع شده است که به سال های ١٩٣٠ تعلق دارد. این سینما نیز که یکی از قدیمی ترین سالن های بغداد است در شرایط نابسامانی به سر می برد. یک صفحه آهنی در ورودی را بسته است. تزیینات سفید روی دیواره سالن نیز در حال متلاشی شدن است.
محمد السعدی، مالک این سینما می گوید هیچ برنامه ای برای بازگشایی آن به عنوان سالن نمایش ندارد. او می گوید «اداره سینما و یا سالن نمایش از نظر مذهبی و سنتی غیرقابل پذیرش است، بهتر نیست که این سالن را بکوبیم و به جای این که ویرانه های آن را برای اقامت موش ها نگه داریم، آن را به یک ساختمان زیبا بدل کنیم؟»
شفیق مهدی، دبیرکل اداره «سینما و تئاتر» عقب ماندگی و پیامدهای پس از حمله نظامی به عراق را عامل نابسامانی شرایط کنونی و گنجینه های فرهنگی عراق می داند. او تصور می کند که سال فرهنگ «فرصتی طلایی» برای بغداد است تا بار دیگر شکوه و جلال خود را به دست بیاورد.
او با بودجه ١٥ میلیون دلاری که دولت به این امر اختصاص داد، تجهیزات جدید خریداری و با سرمایه گذاری در تولید ٢٤ فیلم، کارشناسانی از فرانسه، آلمان، تونس، مصر و ایران را برای این امر استخدام کرد.
قاسم ثبتی، نقاش مستقر در بغداد نیز همچون مهدی خوش بین است.
او می گوید «ما برای تنفس خلاقیت در عراق به ریه های جدیدی نیاز داریم چون مدت های طولانی از چنین فعالیت هایی محروم بوده ایم».
اما همه مطمئن نیستند که شرایط تغییر کند. سجاد امجد، راننده تاکسی مقیم بغداد می پرسد «آیا عراق واقعاً در این برهه به چنین رویدادی نیاز دارد؟» او معتقد است که بهتر بود به جای اختصاص بودجه برای این پروژه، پول آن را صرف بهبود شرایط راه ها و خدمات شهری می کردند.
حمید الشماری، شاعر مقیم بغداد می گوید «زمان میزبانی چنین رویدادی زیاد ایده آل نیست». او می گوید بغداد برای میزبانی چنین برنامه ای به برقراری نوعی حس عادی شدن در زندگی روزمره و تثبیت شرایط امنیتی نیاز دارد و فقط مدرن کردن ساختارهای زیربنایی فرهنگی کافی نیست».
او می افزاید «فرهنگ جهان زیبایی سرشار از مدارا و خیال و رویا دارد، فرهنگ عاری از وحشت و ترس است. تنش فزاینده در هر گوشه شهر مشهود است و من نگرانم که رویداد آتی تصویر زیبایی از عراق به جای نگذارد».
اما امید در خانه مد عراق که یک نهاد دولتی است، موج می زند. آرا یسایان که هنرمند است از ٧٥ جوان که پیشینه های مذهبی و قومی متفاوت دارند دعوت کرده است تا با استفاده از هنر نمایش و رقص و مد برای به تجلی گذاشتن تاریخ هفت هزار ساله عراق برنامه اجرا کنند.
او می گوید «این واقعیت عراق است ... با وجود زخم هایی که عراق و بغداد متحمل شده اند، هر دو به بقای خود ادامه خواهند داد».
فضای پرانرژی خانه مد عراق در تناقض آشکار با «موزه ملی عراق» است که هنوز پس از گذشت یک دهه به روی مردم بسته است. اشیای باستانی و گرانقیمت این موزه و چند ساختمان دولتی پس از حمله نظامی تحت رهبری ایالات متحده به عراق غارت شد.
پایتخت عراق روز شنبه به عنوان «پایتخت فرهنگ عرب» در سال جاری معرفی شد و برنامه ریزان امیدوارند بتوانند با بهره گیری از این عنوان نبض حیات فرهنگی بیمار بغداد را بار دیگر احیا کنند.
منامه، پایتخت بحرین آخرین پایتخت در جهان عرب بود که «اتحادیه عرب» چنین افتخاری را به آن داده بود.
تعیین پایتخت های فرهنگی در جهان عرب بر اساس ضوابطی انجام می گیرد که در سال ١٩٩٥ و با هدف کمک به برنامه «سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد» طراحی شد.
با این حال برخی نشانه ها حاکی از آماده نبودن بغداد جنگ زده برای یافتن جایگاه خود میان قطب های فرهنگی جهان عرب است.
با وجودی که پانصد میلیون دلار بودجه به این ابتکار یک ساله اختصاص داده شده، اما شرایط امنیتی کماکان یکی از نگرانی های عمده مقامات عراق است. آنان نتوانسته اند چندین ساختمان فرهنگی را احیا و بازسازی کنند. این ساختمان ها یا تخریب شده بودند و یا پس از هجوم نظامی تحت رهبری ایالات متحده در مارس سال ٢٠٠٣ مورد بی توجهی و غفلت واقع شده اند.
سازماندهان قصد دارند طی ماه های آتی نمایشگاه های هنری و ادبی، و میزگردهایی در مورد میراث فرهنگی و باستان شناسی، سمپوزیوم های شعر و ادب، نمایش مد، کنسرت، فیلم و نمایش برگزار کنند.
عبدالغدیر الجمیلی، سخنگوی وزارت فرهنگ عراق می گوید «این جشنواره حامل پیام روشنی به جهان درباره متحول شدن وضعیت بغداد خواهد بود. بغداد شهری است که تاریخ و فرهنگ غنی دارد و دیگر شهر بمب گذاری، مرگ و درگیری نیست».
روزگاری بغداد یکی از قطب های فرهنگی زنده و پرجنب و جوش جهان عرب بود، اما این شهر که تقریباً ١٢٥٠ سال قدمت دارد از سال ٢٠٠٣ تاکنون به طور قابل توجهی رو به افول رفته است. وخامت اوضاع امنیتی، تنش های سیاسی و فشار حاکمیت محافظه کار و مذهبی، همراه با اختلافات و شکاف های جناحی و قومی لطمه سنگینی به حیات فرهنگی زده ، و از جمله عوامل مهمی بوده که سبب شده حیات فرهنگی این شهر بهای بسیار سنگینی را بپردازد.
ساختمان «اداره سینما و تئاتر» در مرکز بغداد از زمانی که مورد حمله قرار گرفت و در آتش سوخت، هنوز تعمیر نشده است. بغداد هم اکنون فقط چهار سالن نمایش و سه سینما دارد. در حالی که بغداد پیش از جنگ ٨٢ سالن نمایش داشت. تعداد گالری های هنری پایتخت نیز از بیست به چهار کاهش یافته است.
«موزه ملی عراق» نیز غارت شد. مجموعه آثار ارزشمند موزه که پیشینه تعدادی از آثار باستانی آن به تمدن هفت هزار ساله بین النهرین، از جمله آثار متعلق به اقوام بابل، سومری و آسوری بازمی گردد، یا تخریب شدند و یا به سرقت رفتند.
لوئیز هاکستوزن، مدیر اداره یونسکو برای عراق، که در اردن مستقر است، می گوید بناهای تاریخی و باستانی و مراکز فرهنگی طی یک دهه درگیری و جنگ در عراق بهای سنگینی را پرداخته اند. او می گوید با این وجود، جشن های امسال فرصتی را برای احیای بعضی از جنبه های برتری فرهنگی بغداد فراهم می کند.
به گفته او قرار است در جشن های سال جاری برخی رویدادهای ویژه بر تلاش هنرمندان عراقی برای زنده نگهداشتن این شهر و زدودن وجهه منفی «منطقه جنگی» از این شهر اثر بگذارند.
سازماندهان برنامه های ویژه پایتخت فرهنگی جهان عرب برای متحول کردن ذهنیت ساکنان بغداد هنوز مسیری طولانی پیش رو دارند. مالکان سالن های نمایش که چندین دهه در این زمینه فعال بوده اند، پیشنهادهای دولت برای اجاره و یا خرید املاکشان را رد کرده اند و ترجیح داده اند که این سالن ها برای قهوه خانه و یا انبار مورد استفاده قرار بگیرند، چون این کار سودآورتر است.
میله های آهنی و جعبه های چوبی در راهروهای سینما اطلس بغداد انبار شده اند. تابلویی که قبلاً پوسترهای فیلم روی آن نصب می شد امروز گرد و خاک گرفته است و شیشه های آن شکسته شده است. در دکه هایی که تازه ساخته شده اند تجهیزات پزشکی و اقلام دیگر می فروشند. در مدخل ورودی نیز میزهای پلاستیکی چیده اند و در پیاده روی مقابل سالن یک چایخانه راه افتاده است.
سعد هاشم عبدالله که در سال ٢٠٠٣ بخش هایی از سالن سینما را به دست فروشان اجاره داد، می گوید «سینما و تئاتر پس از سقوط بغداد رو به افول گذاشت». او پس از بهبود شرایط امنیتی سالن سینما را در سال ٢٠٠٩ بازگشایی کرد اما یک ماه بعد دوباره ناچار به تعطیل آن شد.
او می گوید «این دیگر کسب و کاری نیست که مردم توجه و علاقه ای به آن نشان دهند. ویران شده است».
در نزدیکی همین سالن سینما، سالن سینمای الزواره واقع شده است که به سال های ١٩٣٠ تعلق دارد. این سینما نیز که یکی از قدیمی ترین سالن های بغداد است در شرایط نابسامانی به سر می برد. یک صفحه آهنی در ورودی را بسته است. تزیینات سفید روی دیواره سالن نیز در حال متلاشی شدن است.
محمد السعدی، مالک این سینما می گوید هیچ برنامه ای برای بازگشایی آن به عنوان سالن نمایش ندارد. او می گوید «اداره سینما و یا سالن نمایش از نظر مذهبی و سنتی غیرقابل پذیرش است، بهتر نیست که این سالن را بکوبیم و به جای این که ویرانه های آن را برای اقامت موش ها نگه داریم، آن را به یک ساختمان زیبا بدل کنیم؟»
شفیق مهدی، دبیرکل اداره «سینما و تئاتر» عقب ماندگی و پیامدهای پس از حمله نظامی به عراق را عامل نابسامانی شرایط کنونی و گنجینه های فرهنگی عراق می داند. او تصور می کند که سال فرهنگ «فرصتی طلایی» برای بغداد است تا بار دیگر شکوه و جلال خود را به دست بیاورد.
او با بودجه ١٥ میلیون دلاری که دولت به این امر اختصاص داد، تجهیزات جدید خریداری و با سرمایه گذاری در تولید ٢٤ فیلم، کارشناسانی از فرانسه، آلمان، تونس، مصر و ایران را برای این امر استخدام کرد.
قاسم ثبتی، نقاش مستقر در بغداد نیز همچون مهدی خوش بین است.
او می گوید «ما برای تنفس خلاقیت در عراق به ریه های جدیدی نیاز داریم چون مدت های طولانی از چنین فعالیت هایی محروم بوده ایم».
اما همه مطمئن نیستند که شرایط تغییر کند. سجاد امجد، راننده تاکسی مقیم بغداد می پرسد «آیا عراق واقعاً در این برهه به چنین رویدادی نیاز دارد؟» او معتقد است که بهتر بود به جای اختصاص بودجه برای این پروژه، پول آن را صرف بهبود شرایط راه ها و خدمات شهری می کردند.
حمید الشماری، شاعر مقیم بغداد می گوید «زمان میزبانی چنین رویدادی زیاد ایده آل نیست». او می گوید بغداد برای میزبانی چنین برنامه ای به برقراری نوعی حس عادی شدن در زندگی روزمره و تثبیت شرایط امنیتی نیاز دارد و فقط مدرن کردن ساختارهای زیربنایی فرهنگی کافی نیست».
او می افزاید «فرهنگ جهان زیبایی سرشار از مدارا و خیال و رویا دارد، فرهنگ عاری از وحشت و ترس است. تنش فزاینده در هر گوشه شهر مشهود است و من نگرانم که رویداد آتی تصویر زیبایی از عراق به جای نگذارد».
اما امید در خانه مد عراق که یک نهاد دولتی است، موج می زند. آرا یسایان که هنرمند است از ٧٥ جوان که پیشینه های مذهبی و قومی متفاوت دارند دعوت کرده است تا با استفاده از هنر نمایش و رقص و مد برای به تجلی گذاشتن تاریخ هفت هزار ساله عراق برنامه اجرا کنند.
او می گوید «این واقعیت عراق است ... با وجود زخم هایی که عراق و بغداد متحمل شده اند، هر دو به بقای خود ادامه خواهند داد».
