سخنگوی وزارت خارجۀ آمریکا روز گذشته بار دیگر دلسردی عمیق این کشور را از برگزاری همه پرسی در کردستان عراق ابراز داشت. پس از شمردن بخش عمده ای از آراء، مسعود بارزانی رهبر اقلیم کردستان عراق می گوید اکثریت اهالی به پشتیبانی از استقلال کردستان رای داده اند. بارزانی از عراق و دیگر کشورها خواستار حل اختلافات از طریق گفتگوهای مسالمت آمیز شد – و این در حالیست که رهبران سه کشور همسایه بر شدت هشدارهای خود علیه این طرح افزوده اند و ترکیه حتی تهدید کرده است که کردستان را مورد تحریم کامل قرار خواهد داد.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه که در گذشته چند بار از بارزانی به عنوان یک سیاستمدار خردمند نامبرده بود، در سخنان روز سه شنبه چهارم مهرماه گفت: «اگر آن ها در اسرع وقت از اشتباهی که مرتکب شده اند عدول نکنند، افرادی شرمنده در تاریخ ثبت خواهند شد که منطقه را به یک جنگ قومی و فرقه ای کشانده اند». او هشدار داد که اگر کردستان مورد محاصره قرار گیرد، حتی مواد غذایی نیز به آن جا نخواهد رسید و کردها با قحطی روبرو خواهند شد. اردوغان به ویژه تهدید کرده که صدور نفت را که منبع درآمد عمدۀ کردهاست متوقف خواهد کرد و موجب فروپاشی اقتصاد آن سرزمین خواهد شد.
نخست وزیر عراق نیز واکنش قاطعانه و تهدید آمیزی نسبت به همه پرسی نشان داد. حیدر عبادی گفت که او حاضر به هیچ نوع مذاکره و سازش با رهبران کرد نخواهد بود و در صورت لزوم به نیروی نظامی متوسل خواهد شد. از گزارش های رسانه های کرد چنین بر می آید که آن ها این تهدید را جدی تلقی نمی کنند و بر این باورند که ارتش عراق توانایی رویارویی با آن ها را در شرائط کنونی ندارد.
دولت عراق حاضر نیست از منابع سرشار نفتی در اقلیم کردستان صرفنظر کند، به ویژه آن که تاکید می کند بسیاری از اهالی آن نقاط عرب و ترکمان و غیرکرد هستند.
ایران نیز به یک رشته اقدامات سیاسی علیه همه پرسی دست زده و اعلام کرده است که اجازه برپایی کشور مستقل کردستان را نخواهد داد. علی لاریجانی رئیس مجلس گفت که این امر آشفتگی جدیدی در عراق به وجود می آورد و تنها اسرائیل است که از آن سود خواهد برد. علی اکبر ولایتی مشاور ارشد آیت الله خامنه ای در امور بین المللی نیز گفت: این همه پرسی باعث هرج و مرج در منطقه خواهد شد. با آن که مقامات ارشد ایران در مورد تهدید نظامی اظهار نظر نکرده اند، اما سپاه پاسداران به یک رزمایش در نزدیکی مرزهای عراق دست زده است و برخی فرماندهان سپاه نیز گفته اند که در صورت لزوم، از رویارویی نظامی رویگردان نخواهند بود.
بسیاری از اهالی نواحی کردنشین ایران نیز در روزهای اخیر به شادمانی و ابراز همبستگی پرداخته اند. به گفتۀ کارشناسان، با توجه به اینکه کردهای ایران از هنگام به روی کار آمدن رژیم جمهوری اسلامی، همواره با آن در حال نوعی نزاع بوده اند، در تهران ابراز نگرانی می شود که اعلام استقلال کردستان عراق، ممکن است کردهای ایران را نیز به دنبال خود بکشاند.
یکی از نگرانی های ایالات متحده این است که بروز بحران شدیدی که ممکن است به درگیری نظامی نیز بیانجامد، تلاش برای پاکسازی عراق و سوریه را از وجود داعش و دیگر عوامل افراطی اسلامی دچار اشکال جدی خواهد کرد.
ولی مسعود بازرانی در گفتگو با خبرنگاران بین المللی، کوشید این ابراز نگرانی ها را برطرف سازد. او گفت که کردها به موازین و عرف بین المللی پایبند هستند و از تنش دوری می جویند. بارزانی توصیه کرد که رهبران منطقه زبان تهدید را کنار گذارند، زیرا کردها از آن هراسی ندارند.
رسانه های کرد زبان در واکنش به تهدیدها می نویسند که پیشمرگان کرد در منطقه تجربه جنگاوری گسترده دارند و آن را در نبرد علیه داعش در سوریه و عراق به اثبات رسانده اند و از قدرت واقعی ارتش عراق آگاه هستند و می دانند که تهدیدهای جنگی یک امر جدی نیست. با این همه، کردها معتقدند که گروه موسوم به "الحشد الشعبی" (واحدهای بسیجی شیعه که از حمایت ایران برخوردار است ) تاکنون به کشتارهای بزرگ دست زده اند و برخی از کردها از اهداف بالقوه این گروه ابراز نگرانی می کنند.
زمان پایان اولتیماتوم دولت بغداد در مورد فرودگاه های اربیل و سلیمانیه نزدیک می شود و معلوم نیست که کردها چه تصمیمی دارند. حیدر عبادی نخست وزیر عراق خواستار آن شده است که کنترل این دو فرودگاه تا روز جمعه به دست دولت مرکزی باز گردد. دولت های عراق، ایران و ترکیه به آسانی می توانند حریم هوایی را به روی کردها ببندند و محاصره زمینی و هوایی را تکمیل کنند. چنین اقدامی می تواند زندگی را در کردستان کاملا مختل سازد و احتمالا موجب فروپاشی تشکیلات حکومتی شود.
برخی مقامات اقلیم کردستان بعید می دانند که ترکیه تهدید خود را در مورد تحریم کامل عملی سازد. بنا به ارزیابی آنان، دادوستد بازرگانی با اقلیم سالیانه به ده میلیارد دلار می رسد که چندین برابر معاملات بازرگانی ترکیه با دولت مرکزی بغداد است. علاوه بر این، ترکیه به بخش اعظم نفتی که از کرکوک به آن کشور فرستاده می شود برای مصرف داخلی نیاز دارد و از انتقال نفت به کشورهای دیگر نیز سود خود را بر می دارد. سوال اینجاست که آیا اردوغان به این مزایای اقتصادی پشت خواهد کرد؟
کردها در دفاع از آرمان استقلال خویش می گویند که قرن های متمادی فاقد هویت مستقل خویش بوده و از جانب حکومت های ظالم مورد سرکوب قرار گرفته اند. از دیدگاه آنان، اکنون بهترین فرصتی است که کردها می توانند آرمان دیرینه استقلال را عملی کنند. جنگ های چندین ساله در منطقه، و به ویژه رویارویی با داعش، کشورهای همسایه را تضعیف کرده است. از دیدگاه کردها، پیش از آن که جنگ علیه داعش پایان گیرد، و سرنوشت سوریه رقم بخورد، لازم است آنان آستین بالا زده و استقلال خود را اعلام کنند – وگرنه دیر خواهد شد و چنین فرصتی از دست خواهد رفت.
رهبران جمعیت ۸،۴ میلیون نفری در کردستان عراق می گویند: چگونه است که همه دنیا از برپایی کشور مستقل فلسطینی جانبداری می کند و اکنون همه دنیا (به استثنای اسرائیل) می گوید که حکومت مستقل کردستان نباید برپا شود؟ آن ها می گویند که می توانند یک عامل سازنده برای بازگرداندن میانه روی و سنجیدگی در منطقه باشند. آن ها قول می دهند که با جامعه بین المللی و سازمان ملل و کشورهای غربی برای پیشبرد آرامش همکاری خواهند کرد. آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل یکی از ده ها رهبر جهانی بود که به کردها توصیه کرد از اجرای همه پرسی خوددداری ورزند.
کردها می گویند که مدت های طولانی کوشیدند با دولت بغداد به توافق برسند. ولی گفتگوها هیچ نتیجه سازنده ای به دنبال نداشت و راه دیگری جز برگزاری همه پرسی باقی نمانده بود. به گفتۀ بسیاری از آگاهان سیاسی اجرای نتایج رفراندوم یک امر الزام آور نیست که حتما باید عملی شود. بلکه شاید نوعی اعلام آرمان باشد و به دولت اربیل این امکان رابدهد که به انجام مذاکرات جدی تری با بغداد بپردازد و حتی امتیازات بیشتری از دولت مرکزی بگیرد.
این ارزیابی به صراحت از زبان فلاح مصطفی بکر وزیر خارجه کردستان عراق نیز شنیده شد که گفت: «اکنون کردها می توانند با استناد به نتایج همه پرسی وارد گفتگوهای جدی با دولت مرکزی شوند» و افزود: «ما اولین و یا آخرین قومی نیستیم که به استقلال می رسیم».
