لینکهای قابل دسترسی

خبر فوری
یکشنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۳ ایران ۱۲:۵۴

مشکلات نشر ایران- روایت دوم کتابخانه های عمومی


مشکلات نشر ایران- روایت دوم کتابخانه های عمومی
مشکلات نشر ایران- روایت دوم کتابخانه های عمومی

در ادامه بررسی مشکلات نشر ایران به پدیده کتابخانه های عمومی می پردازیم که می توانند در گسترش بازار کتاب و فراهم آوری امکانات اوقات فراغت مردم بویژه جوانان موثر افتند. زیرا از دیرباز کتابخانه های عمومی بر مبنای این حق شهروندی بنا شده که: «دانستن حق همه شهروندان است» از این رو، کتابخانه ها بعنوان یکی از نهادهای جامعه نقش موثری در بلوغ فرهنگی شهروندان یک کشور برعهده دارند. جامعه شناسان فرهنگی می گویند: افزایش شمار کتابخانه های عمومی یک کشور و اعضای موثر آن از عوامل موثر کاهش روانپریشی جامعه است و هرچه شمار کتابخانه ها و اعضای موثر آن بیشتر باشند، سلامت روانی جامعه بیشتر خواهد بود. براساس استانداردها و برآوردهای «فدراسیون جهانی اتحادیه ها و نهاد کتابخانه ها» معروف به IFLA ایران 74 میلیونی باید برخوردار از 14هزار کتابخانه با 140 میلیون کتاب در رشته های گوناگون باشد تا بتواند از میزان قابل قبولی در حفظ تعادل روانی جامعه بهره مند شده و نیازی به توسعه زندانها، و دادگاههای جزایی در کشور نباشد. اما براساس آمار رسمی در ایران تنها هزار و هفتصد و هفتادوپنج کتابخانه با حدود 17 تا 19 میلیون جلد کتاب وجود دارد. براساس آمار کتابهای مذهبی 47% کل کتابهای کتابخانه های عمومی را دربرگرفته و کتابهای ادبیات داستانی و شعر کمتر از 02% این کتابخانه ها را شامل می شوند.
محمد حسني، مدير كل تامين منابع نهاد كتابخانه‌ها، در نخستین جشن لوح و قلم که به منظور گسترش کتابخوانی تشکیل شد، گفت: «سال 86 فقط 14 ميليون نسخه كتاب در كتابخانه‌ها داشتيم كه حدود چهار ميليون نسخه آن فرسوده و وجيني بودند. در دو سال اخير 6 ميليون نسخه كتاب توسط نهاد كتابخانه‌ها تهيه و به كتابخانه‌هاي كشورارسال شد. همچنين يك ميليون نسخه كتاب نيز توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اهدا شد.»
به گفته یکی از کتابداران ارشد و باسابقه کشور 4 میلیون نسخه کتاب فرسوده و وجینی همان کتابهایی ست که «انحرافی و غیرقابل خواندن» ارزیابی شده و از دسترس کاربران خارج شده اند. منصور واعظی، رئیس نهاد کتابخانه های کشور رسماً خبر از جمع‌آوری کتاب‌هایی داد که به گفته‌ی او «ارزش منفی دارند و در گذشته وارد‎ ‎کتاب‌خانه‌ها شده‌اند.»
آقای واعظی با ارائه آمار متفاوت 19 میلیون نسخه کتاب در کتابخانه های ایران افزود: امروز به ازاي هر ايراني 3/0 نسخه كتاب در كتابخانه‌هاي كشور موجود است، و بايد تا پايان برنامه پنجم توسعه سرانه منابع كتابخانه‌اي را به 5/1 نسخه براي هر ايراني(در مجموع 110 ميليون نسخه) برسانيم. براي تحقق اين امر بايد هر سال 17 ميليون نسخه كتاب خريداري شود.»
گرچه مقایسه کتابخانه عمومی نیویورک با کتابخانه های عمومی تهران قیاس مع الفارق است؛ با این همه ما اگر بخواهیم برداشتی عینی از کاستی های دهشتناک در اداره کتابخانه های تهران و دیگر شهرها بدست دهیم و مردم کتابخوان متوجه نادیده گرفته شدن حقوق اساسی شان در برخورداری از حداقل معیارها و استانداردهای کتابخانه ای شوند ضروریست بگوییم کتابخانه نیویورک سالیانه 16 میلیون بازدیدکننده دارد که به این کتابخانه مراجعه و از امکاناتش بهره مند می شوند و همچنین 28 میلیون نفر از سراسر جهان توسط اینترنت به کتابخانه مجازی آن مراجعه می کنند. این در حالی ست که کتابخانه‌های تهران با ۱۲ میلیون جمعیت روی هم رفته یک میلیون و ۳۴۲ هزار کتاب دارند. به گفته یکی از جامعه شناسان فرهنگ شهری این کاستی یعنی محروم کردن کودکان، نوجوانان و بزرگسالان از حقوق مدنی در زمینه غنای فرهنگی و روحی و سوق دادن آنان بسوی ارتکاب جرائم و سرگرمی های خطرناک جانشین که امروزه به وفور در دسترس نوجوانان، جوانان و بزرگسالان قرار دارد. آمار رسمی زندانیان کشور توسط سازمان زندانها می گوید بیش از 193 هزار شهروند هم اینک در زندانهای کشور بسر می برند که هزینه نگهداری زندانیان از حساب اموال عمومی کشور رقم سرسام آوری را دربر می گیرد.
فريده خلعتبري، مدیر انتشارات شباویز، تنها ناشر تخصصی وخصوصی ادبیات کودکان در گفت‌وگو با ايلنا، مشكلات سانسور و نبود برنامه مدون برای گسترش کتابخوانی برای کودکان گفت: «در حوزه كودك ما با بچه‌ها سر وكار داريم شادي وخوشحالي لازمه كتاب‌هاي آنهاست. اين واقعيتي است كه بايددرنظر گرفته شود. اما مشكلات بسياري كه در مميزي داشتيم، مانع و حركت جديدو تحول‌ها در اين زمينه شده است.»
مدیران سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خود خبر مارتون کتابخوانی در کتابخانه های عمومی آمریکا را منتشر کرده اند که می گوید در این طرح ویژه نوجوانان سراسر آمریکا ابتدا هشت کتاب در اختیار آنان قرار می گیرد و سپس در آزمونی که برگزار می شود هرکس حجم بیشتری از این کتابها را به خاطر داشته باشد پیروز می شود. برگزارکنندگان برنامه معتقدند این برنامه به «ایجاد انگیزه در جوانان برای مطالعه؛ میزان مشارکت آنان را در کارهای گروهی و ایجاد ارتباط با همسالان خود را افزایش خواهد داد.»
اما موانع جدی برای افزایش شمار کتابهای کتابخانه ها و تنوع موضوعات و امکان ندادن به رشد ذهنیت و همه جانبه نگری باعث رکود بازار همین اندک شمار کتابخانه های عمومی کشور شده است زیرا بر اساس مصوبه شورای انقلاب فرهنگی وزارت ارشاد بعنوان متولی خرید کتاب برای کتابخانه های عمومی باید کتاب‌هایی را بخرد «که در جهت اعتلای فرهنگ، ارتقای سطح دانش و تعمیق مبانی و ارزش‌های انقلاب اسلامی باشند.» اما فرجام این دستور عملاً خرید کتابهای مربوط به ارزشهای انقلاب اسلامی بوده است و این ناخشنودی ناشران خصوصی را در پی داشته است. زیرا ناشران دولتی و موسسات وابسته به نهادهای مذهبی مثل حوزه علمیه قم ناشر این گونه کتابها هستند که با آسودگی خیال خرید کتاب توسط دولت به تیراژهای بالا چند هزار اقدام می کنند. به گفته یکی از کتابداران ارشد کتابخانه ملی ایران، میزان چرخه سالیانه کتابهای مذهبی رقمی در حدود صفر است. با این همه دولت همچنان به خرید اینگونه کتابها برای کتابخانه های عمومی کشور ادامه می دهد. در حالی که ناشران و پخش کنندگان کتاب می گویند وزرات ارشاد و کتابخانه های عمومی سیاست محو ناشران خصوصی را دنبال می کند.
بنا به گزارش خبرگزاری کتاب ایران، وزرات ارشاد در گزارش 23 مردادماه خود فهرست کامل کتابهای خریداری شده برای کتابخانه های عمومی را طی جلسه های 389 و 390 و 391 اعلام کرد. پیوست جزییات دقیق کتابهای خریداری شده ارشاد نشان می دهد 86% کتابهای خریداری شده اخیر ویژه کتابهای مذهبی انتشاراتی های «اسوه»، «پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی»، «سوره مهر»، «جامعه قاریان مشهد» و «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» است. به گفته مسئولان این کتابها برای کتابخانه حوزه علمیه قم خریداری نشده بلکه برای کتابخانه های عمومی تهران و شهرستانها خریداری شده که مردم عادی مراجعه کنندگان اصلی آنها هستند. با چنین وضعیتی روشن است که میزان گردش کار کتابها به صفر رسیده و کتابها در قفسه کتابخانه ها غبار گیرند. نهاد کتابخانه‌های عمومی برمبنای تحقیقی که آذر و دی ماه سال ۸۷ انجام شد، ادعا کرد سرانه مطالعه‌ی کتاب‌های غیر درسی به نسبت ده سال پیش سه برابر شده و به ۱۸ دقیقه در روز رسیده است. این آمار معترضان بسیاری حتا در میان مسئولان دولت در کتاب‌خانه‌های مهم کشور دارد. رئیس کتابخانه ملی، علی اکبر اشعری اردیبهشت سال ۸۷ سرانه کتاب‌خوانی ایرانیان را ۶ دقیقه در شبانه روز اعلام کرد و گفت حدود دو سوم این میزان نیز به مطالعه کتاب‌های درسی مربوط می‌شود. مطابق گزارش یاد شده ۵۰ درصد از باسوادان گفته‌اند که در یک سال گذشته کتاب‌های غیر درسی هم مطالعه کرده‌اند. همزمان با انتشار این گزارش خبرگزاری مهر از قول حجت‌الاسلام رسول جعفریان رئیس کتابخانه مجلس نقل کرد که «حدود ۹۵ درصد از مردم ایران کتاب‌خوان نیستند.»

بر گستره سیاستهای کنونی وزرات ارشاد در زمینه اداره کتابخانه های عمومی کشور، این کتابخانه ها در عمل کمکی به گسترش صنعت نشر نمی کنند؛ زیرا هدف وزرات ارشاد، همانگونه که خود گفته «اسلامی کردن» انتشارات است، نه توسعه بازار کتاب.

XS
SM
MD
LG