مقاله ای از نجمه بزرگمهر برای فاینشنال تایمز
بیست و دو دانشجوی «کارشناسی ارشد مدیریت» در کلاسی در تهران با جدیت به استاد بازاریابی که هر ماه از اروپا به ایران می آید گوش فرا می دهند.
تا همین اواخر، مدیران ایرانی برای شرکت در کلاس های آموزش مدیریت در سطح بین المللی باید به خارج از ایران می رفتند. اما دانشجویان «موسسه آموزش عالی ایرانیان» شامل هفت زن می توانند با دمین مکلافلین، استاد ایرلندی، به تبادل آزادنه افکار در باره مفهوم ارزش مشتری بپردازند.
این دوره ها در پی یک توافق مشارکت میان «موسسه آموزش عالی ایرانیان» و «آلتو»، یک دانشگاه فنلاندی، در سال ۱۳۹۳ امکان پذیر شد.
روزبه بهروز، از بنیانگذاران «موسسه آموزش عالی ایرانیان»، از ضرورت حضور و تماس بین المللی می گوید: «زمانی که در پی گرفتن مجوز موسسه آموزش عالی ایرانیان بودم به مقام های آموزش عالی گفتم حضور ایران در بازار جهانی بدون آگاهی از آخرین تحولات مدیریت مثل این است که بدون آموزش فوتبالیست ها در جام جهانی بازی کنید.»
«موسسه آموزش عالی ایرانیان» سال ۱۳۸۶ تاسیس شد و از سال ۱۳۸۹ تا کنون هر ساله ۲۵۰ دانشجو را در دوره ها و کارگاههای آموزشی تجارت و بازرگانی پذیرفته است. این مرکز سال گذشته دوره دو ساله «کارشناسی ارشد مدیریت برای مدیران» را ارائه کرد که منحصرا توسط اساتید غربی تدریس می شود.
دهه ها سوء مدیریت و تحریم های بین المللی موجب شده ایران با دشواری های اقتصادی عمیقی دست و پنجه نرم کند؛ دشواری های اقتصادی که رهبران ایران امیدوارند با یک توافق هسته ای با قدرت های جهانی کاهش یابد.
از زمان پیروزی حسن روحانی، رییس جمهوری ایران، در سال ۱۳۹۲، بسیاری از سرمایه گذاران خارجی از ایران بازدید کرده اند. با وجود این، تحلیلگران می گویند ایران از مشکلات ساختاری در بخش آموزش از جمله متون درسی کهنه و واحدهای درسی عمدتا متکی بر تئوری رنج می برد. بسیاری از فارغ التحصیل های دانشگاه ها از دانش کافی در مورد کار کردهای بازار جهانی برخوردار نیستند.
بر مبنای یک مطالعه «مجمع جهانی اقتصاد» نرخ فارغ التحصیل های مهندسی در ایران بعد از آمریکا و روسیه از هر کشور دیگر دنیا بیشتر است. ایران پر از پزشک و مهندس است اما نهادهای مذهبی همچنان با چالش تطبیق علوم انسانی بر ارزش های اسلامی و جلوگیری از «تهاجم فرهنگی غرب» دست به گریبان اند. طبق آمار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، حدود ۴۵ درصد دانشجویان ایران در رشته های علوم انسانی تحصیل می کنند.
تنش میان فرهنگ ایران و فرهنگ غرب ریشه در تضاد طولانی میان سنت و مدرنیته در ایران دارد. خاندان پهلوی در پی ترویج یک نظام آموزشی سکولار بود اما رهبران انقلاب معجونی از الهیات اسلامی و علوم مدرن را ارائه کردند.
حجت الله درویش پور، از اعضای کمیته آموزش مجلس شورای اسلامی ایران، به این سختی ها اذعان دارد: «ما نمی توانیم در حالی که نسخه علوم انسانی مورد نظر ما به درستی در فضای آکادمیک جهان به کار گرفته نشده است علوم انسانی تدریس شده در غرب را به طور کامل بپذیریم. برای نمونه، در اقتصاد اسلامی ربا حرام است اما بانک های ما سود می پردازند.»
شمار بالای پروژه های ناتمام دولتی و خصوصی مشخصا در بخش ساخت و ساز نشانگر ضعف مدیریت مالی و ضرورت آموزش قویتر در این حوزه است. نبود تجربه در طرحریزی های استراتژیک و بازاریابی و پخش مشکلات دیگری هستند.
به گفته ی روزبه بهروز: «در ایران، مهندسان بدون برخورداری از تجربه استراتژی برنامه توسعه پنج ساله به طور اتوماتیک در پست های مدیریتی به کار گرفته می شوند.» این اتفاقی است که از انقلاب به این سو و پس از اینکه مدیران تحصیلکرده در غرب کشور را ترک کردند رخ می دهد.
یزدان ابراهیمی، استادیار اقتصاد در «پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران»، با اشاره به چالش شمار بالای فارغ التحصیل های بیکار که تحصیلات شان ارتباطی به بازار کار ندارد می گوید: «دانشگاه ها بی توجه به این که صنایع به چه تحصیل کرده هایی نیاز دارند به نیاز جامعه (انتخاب دانشجویان) پاسخ می دهند.»
در «موسسه آموزش عالی ایرانیان» به سختی مدیران بخش دولتی و شبه دولتی که بیش از هشتاد درصد اقتصاد ایران را در دست دارند دیده می شوند.
مهدی خواجه نوری، مدیرعامل «موسسه آموزش عالی ایرانیان» می گوید برنامه «کارشناسی ارشد مدیریت برای مدیران» دست کم چهار سال دیگر ادامه خواهد داشت. موسسه پس از آن ارزیابی خواهد کرد که آیا در برنامه توسعه دانشگاه آلتو هم می تواند نقش داشته باشد یا خیر. با وجود مشکلات سیاسی که موجب می شود اساتید بریتانیایی، آمریکایی و کانادایی نتوانند به ایران بیایند خواجه نوری ترجیح می دهد با «دانشگاه های عالی رتبه اروپایی و آمریکایی کار کند.» اما باید دید آیا سیاستگذاران ایران چنین نیازی را حس می کنند.
نمایه دانشجویان: کارآفرینانی که از حضور غربی بهره مند شده اند
مرجان مهبد مدیر «بوتیک لباس کودکان» است که یک سال پیش به دنبال طراحی و فروش لباس نوجوان آن را تاسیس کرد. مرجان می گوید در حال حاضر این کسب و کاری کوچک است اما «در همین اندازه نخواهد ماند.»
مرجان ۳۵ ساله پس از تحصیل اقتصاد در کانادا دانش بازاریابی، امور مالی، و حسابرسی اش را گسترش داد. او به دنبال دوره کارشناسی ارشد مدیریت آنلاین در دانشگاهی خارج از ایران بود تا بتواند به کارش ادامه داده و تنها فرزندش را هم بزرگ کند اما به جای آن برنامه ۳۰ هزار دلاری «کارشناسی ارشد مدیریت برای مدیران» را در «موسسه آموزش عالی ایرانیان» پیدا کرد.
مرجان می گوید اگر متون درسی به ویژگی های بازار ایران نزدیکتر باشد بهتر است اما از آموختن از اساتید غربی و آشنایی با همکلاسی هایش که بسیاری شان کسب و کار خانوادگی دارند لذت می برد.
علی شاهرخ شاهی دانشجوی ۳۷ ساله ای که پس از تحصیل در علوم کامپیوتر در خارج از ایران سال ۱۳۸۲ به کشور بازگشت مدیر ابتکارات استراتژیک گروه صنعتی بوتان است؛ گروه صنعتی بوتان شرکتی خانوادگی است که آبگرمکن های گازی، سیستم های گرم کننده آب و هوا، و رادیاتور تولید می کند.
گروه صنعتی بوتان یکی از حامیان مالی «موسسه آموزش عالی ایرانیان» است و سالانه به سه نفر از هزار وسیصد کارکنانش کمک هزینه دانشجویی دوره «کارشناسی ارشد مدیریت برای مدیران» می دهد.
علی شاهرخ شاهی می گوید سه روز در هفته حضور در کلاس شدنی است و مشارکت و تعامل در کلاس از تحصیل آنلاین بهتر است. او معتقد است حضور اساتیدی «که فقط آکادمیک نیستند و در حوزه خود در بازار کار مشاوره می دهند» باعث شده این دوره های آموزشی نسبت به دانشگاه های ایران که عمدتا تئوری درس می دهند متفاوت باشد: «آن چه من بیش از هر چیز می خواهم فرا بگیرم بهترین مهارت ها است.»