یک مورخ ایرانی می گوید برخلاف آنچه در ظاهر بنظر می رسد زنان در ایران، علیرغم محدودیت های قانونی، از جمله حجاب، فعال هستند و تلاش های آنها برای افزایش حقوق زنان تغییراتی را موجب شده است.
نینا انصاری، مولف کتاب "جواهرات خدا: داستان ناگفته زنان در ایران" در گفت و گویی با خبرنگار دیلی تلگراف بر اساس پژوهشهایی که انجام داده به تشریح نقطه نظرهای خود در باره وضعیت زنان در گذشته و از زمان انقلاب تاکنون پرداخته است.
گزارشگر قرائت عمومی از وضعیت زنان در ایران را نقل می کند که: آنها همیشه زیر فشار بوده اند. در دوره ای از ۱۹۲۵ تا ۱۹۷۹ در دوره دودمان پهلوی زنان آزاد بودند و حجاب را کنار گذاشتند. اما وقتی انقلاب شد، آزادی زنان بار دیگر از آنها گرفته شد و ناچار شدند از حجاب استفاده کنند.
نینا انصاری می گوید او نیز چنین برداشتی داشت، اما این قرائت "با واقعیت فاصله دارد." در جریان پژوهش هایی که برای پایان نامه دانشگاه انجام می داد متوجه شد واقعیت برای زنان ایران "بسیار پیچیده تر است" و گزارش ها در باره حقوق آنها آنقدر کم بوده است که او تصمیم گرفت پایان نامه اش را به صورت کتابی منتشر کند.
انصاری می گوید "اگر این کتاب بتواند بسیاری از پندارهای کلیشه ای و داستان اغلب درک نشده زنان در ایران را به هم بریزد، موفق خواهد شد. هدف این است که فاش شود چگونه یک جنبش فمینیستی تمام عیار در فضای مرد سالاری ایران پس از انقلاب متحول شد و رشد کرده است."
گزارشگر دیلی تلگراف می نویسد فمنیسیم در ایران در قرن ششم پیش از میلاد در ایران باستان آغاز شد، مذهب آن زمان زرتشتی بود – یک نظام عقیدتی که هیچ ارتباطی به اسلام ندارد و بر برابری بین مردان و زنان تاکید می گذارد، این وضع طی ۱۴۰۰ سال بعد به آرامی تغییر کرد، قرن هفتم حمله اعراب را شاهد بود که اسلام را به ایران آورد و همراه آن حقوق زنان کاهش یافت.
از آن زمان به بعد زنان توانستند در فرصت هایی حقوقشان را باز ستانند، اما دوباره از آنها گرفته شد. وضع در ۱۹۲۵ واقعا تغییر کرد، زمانی که رضا شاه پهلوی به قدرت رسید. به طریقی او و محمدرضا پهلوی فمینیست های نهایی ایران بودند.
گزارش به اصلاحاتی که طی دوره ۵۴ ساله حکومت پهلوی برای آزاد سازی زنان صورت گرفت اشاره می کند و می گوید آنها می خواستند زنان قدرت و مشارکت بیشتری در جامعه پیدا کنند. اما تمام زنان واقعا آزاد نشدند.
بسیاری از خانواده های سنتی با سیاست های جدید موافق نبودند و وقتی حجاب ممنوع شد، پدران سخت گیر دخترانشان را از خروج از خانه ممنوع ساختند. معنایش این بود که آنها قادر نبودند به مدرسه بروند، و بسیاری از استفاده از آزادی های جدیدی که شاه می خواست داشته باشند ممنوع شدند.
معنایش این بود که دودمان پهلوی در شکل دادن به تغییراتی که می خواست فروماند. محمد رضا شاه پهلوی در سال ۱۹۷۹ توسط آیت الله خمینی که انصاری او را "یک روحانی زن ستیز" توصیف می کند، سرنگون شد.
با این حال، بزرگترین حامیانش زنان بودند. آنها فریفته گفته های خمینی در باره بازگشت به سنت و اصالت فرهنگی شدند. اکثرا از خانواده های سنتی بودند. اما زنان تحصیلکرده نیز از جاذبه او مصون نماندند.
با این حال تقریبا به محض آن که خمینی جمهوری اسلامی را بنا نهاد، این زنان متوجه شدند که چه کاری انجام داده اند.
نینا انصاری می گوید زنان سنتی که در آغاز از او حمایت کردند، تحصیلکرده نبودند. امروز جامعه تحصیلکرده است.
اما هرچند رژیم خمینی به نظر می رسید زنان را سرکوب می کند، به این سادگی هم نبود. به همان شیوه ای که پهلوی زنان را کاملا آزاد نساخت، خمینی نیز آنها را کاملا محدود نکرد.
اجرای قوانین اسلامی به این معنا بود که زنان مینی ژوپ پوش ده های ۶۰ و ۷۰ ناگهان مجبور شدند در حجاب بروند. آموزش جداگانه داشته باشند و نتوانند مانند گذشته آزادانه کار کنند.
ولی این سیاست به این معنا بود که خانواده های سنتی اجازه دادند دخترانشان به مدرسه بروند. خمینی با فراهم آوردن چنین فرصتی برای دختران، راه را برای انقلاب دیگری هموار ساخت – انقلاب فمینیستی. زیر حکومت پدرسالاری او، رشد حقوق زنان آغاز شد.
این فضا موجب شد آنها فرمانروای خود را زیر سئوال بکشند. نینا انصاری می گوید طنز قضیه این است که آنچه شاه می خواست در غیر منتظره ترین دوره به بار نشسته است.
امروز ایران هنوز یک جمهوری اسلامی است و قانون زنان را بشدت محدود می کند. اما در همین حال انصاری می گوید جنبش فمینیستی رشد می کند و زنان فعال هستند.
او می گوید رژیم مذهبی "فمینیسم" را تقلیدی از غرب می بیند، بنابر این زنان ترجیح می دهند خود را "فعالان حقوق زنان" یا "فمینیست های اسلامی" بنامند.
انصاری می گوید زنان تاکنون موفق شده اند تغییراتی انجام دهند. تا حدودی قانون ممنوعیت زنان از شغل قضاوت را لغو کرده اند و مجلس را برای محدود ساختن مردان به چهار همسر – فقط در صورتی که نخستین همسر رضایت دهد - زیر فشار گذاشته اند.
این ها تغییرات کوچکی است اما انصاری می گوید این تنها راه برای برقراری برابری جنسیتی در ایران است.
او همچنین می گوید بر این باور است که اگر قرار است دوباره تغییری در ایران صورت گیرد، از ناحیه زنان خواهد بود.
* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.