لینکهای قابل دسترسی

خبر فوری
یکشنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۳ ایران ۱۰:۰۳

هزینه ها و فایده های انقلاب ۵۷ پس از سه دهه


کم نیستند ناظرانی که معتقدند انقلاب اسلامی در سال ۵۷ آخرین نوع از انقلاب های کلاسیکی است که از قرن هیجدهم و با انقلاب فرانسه آغاز و در انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ به اوج رسید و در واقع برای انقلاب یک ایدئولوژی آفرید اما انقلاب ایران از دچار شدن در این پدیده چپ گرایانه پرهیز کرد.

بی تردید ساختار دینی جامعه در این میان نقشی اساسی ایفا می کرد. به همین دلیل هم بود که روحانیت موفق شد رهبری را در اختیار بگیرد.
جامعه ای که در سال ۵۷ تقریبا ۶۵ در صد از شهروندانش در روستا ها زندگی می کردند و تنها ۳۵ درصد شهروند شهرنشین داشت اکنون به جامعه ای تبدیل شده که ۷۰ درصد شهرنشین دارد و همین دلیل می تواند ثابت کند که جامعه مدنی در ۳۱ سال گذشته از رشدی چشمگیر برخوردار بوده است. اما این روند چگونه طی شده و آیا خواست نهاد های حکومتی بوده و بخشی از ذات حکومت برآمده از انقلاب؟

جابجایی ساختار و بافت جمعیتی در طول سالهای پس از انقلاب در واقع ناشی از تغییر نگرش به ساختار طبقاتی بود. روستاییان به عنوان حامیان جدی حکومت دینی وارد حوزه ها و فعالیت های مدنی شدند و فرزندان آنان بیشترین سهم را در دفاع از کشور در برابر حمله عراق داشتند. به همین دلیل برآیند این روند به ظهور یک طبقه جدید منجر شد که بیش از نسل گذشته ای که ساکنان شهرها بودند، درخواست مشارکت سیاسی و فعالیت مدنی داشتند.
این طبقه جدید حوزه مدنی را که با محدودیت مواجه شده بود با ارائه آرا و نقدهای جدید از مفاهیم دینی و پدیده شهروندی دگرگون کرد. آرایی که در قالب روشنفکری دینی و پس از اصلاح طلبی پدیدار شد محصول پایداری این طبقه و مشارکت آنان در حوزه مدنی و افزایش آستانه تحمل حاکمیت در حوزه مدنی بود.

شاید این واقعیت را حتی به عنوان طنز پذیرفت که حکومت اسلامی در این حوزه به مراتب از همسایگان خود پیشروتر عمل کرده است.
آمار دیگری که در این زمینه قابل استناد است، تعداد دانشجویانی است که در رشته علوم انسانی تحصیل می کنند. هرچند رهبران ایران در ۸ ماه گذشته از این که ۷۰ در صد جمعیت دانشجویی ۲.۵ میلیون نفری ایران در این رشته ها تحصیل می کنند، ابراز نارضایتی کرده اند اما این واقعیت را هم نمی توان انکار کرد که حجیم بودن جامعه مدنی و فعالیت در این حوزه نه تنها به افزایش سطح مشارکت بلکه به کاهش مطالبات سیاسی به نفع افزایش مشارکت مدنی انجامیده است.

آیا این رفتار متناقض جمهوری اسلامی اکنون در سی و یکمین سالگرد پیروزی انقلاب می تواند در تعیین سرنوشت سیاسی اش هم موثر باشد؟
تردیدی نیست که جمهوری اسلامی به افزایش سطح مشارکت شهروندان در همه حوزه ها کمک کرده است. شاید رهبران انقلاب تصور روشنی از نتیجه عملکرد خود در سالهایی که در پیش بود نداشتند، اما برآیند آن به ایران امروز به عنوان کشوری در آستانه تحولی پرشتاب، مدنی و عاری از خشونت منجر شده است.

XS
SM
MD
LG