نظرسنجی داده‌های باز ایران در مورد تجربه زنانی که در ماه‌های اخیر بدون حجاب در فضاهای عمومی حاضر شده‌اند نشان می‌دهد از هر ۱۰ زنی که به پرسش‌ها پاسخ داده‌اند، ۸ نفر در یکی دو ماه اخیر بدون حجاب از خانه بیرون رفته‌اند.
این نظرسنجی با مشارکت ۵,۵۸۲ پاسخ‌دهنده انجام شده است که به گفته مرکز داده‌های باز ایران اکثر قریب به اتفاق آنها در مناطق شهری و عمدتا ساکن تهران بوده‌اند.
نزدیک به ۹۰ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که همیشه یا بعضی وقت‌ها با خود روسری یا شال به همراه داشته‌اند. به علاوه، گرچه ۷۰ درصد از این زنان می‌گویند در جریان تجربه حضور بی‌حجاب خود احساس نگرانی داشته‌اند، نزدیک به نیمی از آنان گفته‌اند که با تایید و تشویق دیگران روبرو شده‌اند.
جزئیات یافته‌‌های این نظرسنجی را در ادامه می‌خوانید.
بیرون رفتن بدون حجاب
- از هر ۱۰ زن پاسخ‌دهنده، ۸ نفر گفته‌اند در یکی دو ماه اخیر بدون حجاب از خانه بیرون رفته‌اند.
- زنان زیر ۴۰ سال بیشتر از زنان بالای ۴۰ سال بیرون از خانه حضور بی‌حجاب داشته‌اند.
- اقدام به حضور بی‌حجاب در بیرون از خانه در میان زنان دارای تحصیلات دانشگاهی، بیشتر از زنان بدون تحصیلات دانشگاهی بوده است.
- اقدام به حضور بی‌حجاب در بیرون از خانه در میان زنان مجرد، بیشتر از زنان متاهل و پیشتر متاهل (جدا شده/طلاق گرفته/همسر از دست داده) بوده است.
زمان شروع بی حجاب بیرون رفتن
- نزدیک به ۸۰ درصد از زنانی که می‌گویند در یکی - دو ماه اخیر بی حجاب بیرون رفته‌اند، می‌گویند در فاصله زمان بین مرگ مهسا تا یک ماه پس از مرگ او به این کار اقدام کرده‌اند.
- زنان زیر ۲۰ سالی که بدون حجاب بیرون رفته‌اند، دیرتر از زنان بالای ۲۰ سال اقدام به این کار کرده‌اند.
بردن روسری و شال
- کمی بیش از نیمی از زنان پاسخگو می‌گویند وقتی بدون حجاب بیرون می‌روند، «همیشه» با خود روسری، شال یا چیز دیگری می‌برند تا در صورت لزوم استفاده کنند.
- از هر ۱۰ نفر از زنان پاسخگو ۴ نفرشان می‌گویند بعضی وقت‌ها روسری، شال یا چیز دیگری با خود می‌برند و تنها ۱ نفر از ۱۰ نفر می‌گوید هیچ وقت چیزی با خود برای سر کردن نمی‌برد.
- در میان زنان کمتر از ۲۰ سال، افرادی که می‌گویند وقتی بی‌حجاب بیرون می‌روند «هیچ وقت» شال یا روسری با خود نمی‌برند، بیشترند.
- در مقابل، در میان زنان بزرگتر از ۴۰ سال، افرادی که می‌گویند وقتی بی‌حجاب بیرون می‌روند «همیشه» شال یا روسری با خود می‌برند، بیشترند.
- زنان بین ۲۰ تا ۴۰ سال وضعیتی میانه رو اتخاذ کرده‌اند و بیشترشان می‌گویند وقتی بی‌حجاب بیرون می‌روند «بعضی وقت‌ها» شال یا روسری با خود می‌برند.
- در میان زنان بدون تحصیلات دانشگاهی، افرادی که می‌گویند وقتی بی‌حجاب بیرون می‌روند «هیچ وقت» شال یا روسری با خود نمی‌برند، بیشترند.
- در میان زنان دارای تحصیلات دانشگاهی، افرادی که می‌گویند وقتی بی‌حجاب بیرون می‌روند «همیشه» شال یا روسری با خود نمی‌برند، بیشترند.
- در میان زنان مجرد، افرادی که می‌گویند وقتی بی حجاب بیرون می‌روند «هیچ وقت» شال یا روسری با خود نمی‌برند، بیشترند
- .در مقابل، در میان زنان متاهل، افرادی که می‌گویند وقتی بی حجاب بیرون می‌روند «همیشه» شال یا روسری با خود می‌برند، بیشترند.
- زنان پیشتر متاهل، بیشترشان می‌گویند وقتی بی حجاب بیرون می‌روند «بعضی وقت‌ها» شال یا روسری با خود می‌برند.
نگرانی از واکنش‌ها به بی حجابی
- ۷۰ درصد از زنان پاسخگو می‌گویند وقتی بدون حجاب بیرون رفته‌اند، نگران بوده‌اند که شاید برایشان مشکلی پیش بیاید.
- در مقابل ۲۳ درصد از این زنان می‌گویند نگران نبوده‌اند و ۷ درصد نیز می‌گویند از پیش تصور خاصی نداشته‌اند.
- در میان زنان ۲۰ تا ۴۰ سال نگرانی از واکنش‌ها بیش از سایر گروه‌های سنی است. افراد بالای ۴۰ سال کمتر نگران واکنش‌ها بوده‌اند و افراد کمتر از ۲۰ سال بیشتر می‌گویند تصور خاصی از واکنش دیگران به بی حجاب بیرون رفتن خود نداشته‌اند.
- در میان زنان دارای تحصیلات دانشگاهی، کسانی که می‌گویند نگران واکنش مردم بوده‌اند بیش از دیگران بوده‌اند و در میان افراد بدون تحصیلات دانشگاهی، کسانی که می‌گویند نگران نبوده‌اند، بیش از دیگران بوده‌اند.
نوع واکنش‌ها
- نیمی از پاسخگویان زن می‌گویند وقتی بدون حجاب بیرون رفته‌اند با تایید و تشویق دیگران روبرو شده‌اند.
- در مقابل تنها حدود ۷ درصد از پاسخگویان می‌گویند با مخالفت و تذکر دادنِ دیگران مواجه شده‌اند. ۴۲ درصد نیر واکنش خاصی ندیده‌اند.
- زنان کمتر از ۲۰ سال بیشتر می‌گویند که وقتی بدون حجاب بیرون رفته‌اند با تایید و تشویق دیگران روبرو شده‌اند. در حالی که زنان بین ۲۰ تا ۴۰ سال بیشتر می‌گویند با تذکر و مخالفت روبرو شده‌اند.
- زنان مجرد بیشتر می‌گویند که وقتی بدون حجاب بیرون رفته‌اند با تایید و تشویق دیگران روبرو شده‌اند. در حالی که زنانی که پیشتر متاهل بوده‌اند، بیشتر می‌گویند با تذکر و مخالفت روبرو شده‌اند.اما زنان متاهل بیشتر می‌گیوند با واکنش خاصی روبرو نشده‌اند.
پرسش از مردان در مورد بیرون رفتن بدون حجاب اعضای خانواده
- از مردان پرسیده شده است که آیا در یکی دو ماه اخیر یکی از دختران یا زنان خانواده ایشان بدون حجاب از خانه بیرون رفته است.
- بیش از سه چهارم از این پاسخگویان می‌گویند یکی از دختران یا زنان خانواده‌شان در یکی دو ماه اخیر بدون حجاب از خانه بیرون رفته است.
- کمتر از یک چهارم از این پاسخگویان می‌گویند هیچکدام از دختران یا زنان خانواده‌شان در یکی دو ماه اخیر بدون حجاب از خانه بیرون نرفته است.
به نوشته داده‌های باز ایران، اجبار به رعایت حجاب رسمی از جانب حکومت، ظاهرا با بخشنامه نخست وزیری از سال ۱۳۵۹ آغاز شد. این اجبار در نهایت در سال ۱۳۶۲ و با تصویب قانون مجازات اسلامی شکل قانونی گرفت. مطابق تبصره ماده ۱۲۰ این قانون، «زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند، به تعزیر تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهند شد.»
این قانون در سال‌های بعد با تغییراتی، عملا دلیلی برای به راه‌اندازی گشت‌های ملقب به «گشت ارشاد» شد. در تمام این سال‌ها زنان بسیاری به شیوه‌های مختلف از حجاب اجباری سرباز زده‌اند، با آن به مخالفت برخاسته‌اند، و اعتراض کرده‌اند. این مقاومت‌ها، با برخورد حکومت مواجه شده است. این مواجهه به مرور از یک زد و خورد اجتماعی، به یک نبرد سیاسی رسیده است.
در سال‌های اخیر، گشت ارشاد به عنوان ابزاری حکومتی برای برخورد با مقاومت اجتماعی و سیاسی زنان در مقابل حجاب اجباری به کار گرفته شده است. در این اواخر موارد متعددی از برخوردهای گشت ارشاد برملا شده است که به واکنش افکار عمومی منجر شده است. مهم‌ترین این موارد، مرگ مهسا امینی بود که جرقه‌ای به انبار باروت نارضایتی‌های اعتراضات سیاسی انداخت.
