در نخستین سالگرد حصول توافق جامع هسته ای بین ایران و قدرت های جهانی، کارشناسان و رسانه ها مطالب مختلفی در این زمینه نوشته و هر کدام از زاویه ای متفاوت به توافق و تبعات آن پرداخته اند.
هندجانی:تحریم ها هنوز اقتصاد ایران را آزار می دهد
امیر هندجانی از اعضای اندیشکده شورای آتلانتیک ، در یادداشتی در بخش نظرات وبسایت خبرگزاری رویترز می نویسد، یک سال پس از توافق اتمی بین تهران و شش قدرت جهانی، تحریم ها هنوز اقتصاد ایران را آزار می دهند.
به عقیده او، توافق اتمی برای ایران نخستین گام در جهت بهبودی وضعیت اقتصادی پس از سال ها تحریم های فلج کننده بود. اما در عوض به دلیل تحریم های یکجانبه آمریکا بر اقتصاد ایران، تهران در موقعیت عجیبی قرار گرفته است، چرا که باید به آمریکا متکی باشد تا در کشورهای دیگر لابی کند دولت ها و موسسات غیرآمریکایی را برای تجارت با ایران ترغیب کند.
آقای هندجانی می نویسد، تندروها در ایران فکر می کنند دولت حسن روحانی، که ذهنیتی اصلاح گرا دارد، در جریان توافق اتمی فریب خورد و امتیازاتی به طرف مقابل داد و حامیان روحانی نیز، که معقتد بودند توافق اتمی منجر به رفاه اقتصادی خواهد شد، دلسرد شده اند.
این بازرگان و فعال حوزه انرژی در ادامه می گوید، از آنجایی که دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری ایران در بهار سال آینده برگزار می شود، توافق اتمی تیر ماه ۹۴ و نیز توافق های بیشتر با غرب، در کانون رقابت های انتخاباتی قرار خواهد داشت.
به گفته او، جدا از بهبودهایی که در بخش انرژی ایران حاصل شده، هنوز فرجام تفاهم های چند میلیارد دلاری با بوئینگ و ایرباس مشخص نیست و معلوم نیست این قراردادها چگونه تامین مالی خواهند شد؛ در حالی که سازمان ملل و اتحادیه اروپا تحریم های بانکی و بخش انرژی را برداشته اند، تحریم های یکجانبه آمریکا باقی مانده است.
این تحریم ها، شهروندان و شرکت های آمریکایی را از انجام بیشتر معاملات تجاری با جمهوری اسلامی ایران منع می کند، با این حال شرکت های خارج از ایالات متحده نیز تحت تاثیر این تحریم ها هستند.
آسیوشیتدپرس: ایران اعتبار تازه ای کسب کرد
خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس نیز در سالگرد توافق جامع اتمی وین نوشته است که دولت باراک اوباما رئیس جمهوری ایالات متحده در مذاکرات هسته ای با ایران به هدف اصلی خود رسید که مسدود کردن چهار مسیر آن کشور به سلاح اتمی بود.
به نوشته این خبرگزاری، آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز تایید کرده است که تهران هزاران سانتریفیوژ را، که قبل از توافق برای غنی سازی اورانیوم استفاده می کرد، کنار گذاشته و تاسیسات آب سنگین خود را نیز از غیرفعال کرده است.
تهران همچنین دسترسی ناظران این نهاد نظارت هسته ای سازمان ملل متحد به زنجیره تامین اورانیوم در کشور را باز کرده است. با این حال تاسیسات غنی سازی زیر زمینی فردو، به رغم خواست آمریکا، همچنان فعال است؛ هرچند فعالیت آن محدود است.
به نوشته آسوشیتدپرس، ایران با اجرای تعهدات خود در چارچوب توافق، در عوض توانسته است به عنوان یک بازیگر بین المللی اعتبار تازه ای پیدا کند. بسیاری از محدودیت ها علیه برنامه اتمی ایران در اواسط دهه آینده میلادی به مرور زمان پایان می یابد.
بروس ریدل: عربستان نگران خروج ایران انزوا است
بروس ریدل در بروکینگز می نویسد، یکی از عوارض ناخواسته، اما مهم توافق اتمی با ایران، افزایش و شدت گرفتن نگرانی های عربستان سعودی در مورد اهداف منطقه ای ایران است. این افزایش نگرانی های عربستان سعودی تنش های فرقه ای را در منطقه به سطح بی سابقه ای رسانده است.
وی می نویسد، البته افزایش احساس وحشت و یا شاید حتی بدگمانی عربستان از اهداف مذاکره کنندگان توافق اتمی نبود است. بلکه آنها خواهان کاهش تنش ها و جلوگیری از رقابت تسلیحاتی بوده اند.
به عقیده ریدل، مجموع شرایطی که خارج از کنترل مذاکره کنندگان بوده باعث تشدید دشمنی ایران و عربستان شده است، که سابقه آن به پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بر می گردد؛ اما نتایج این دشمنی ممکن است تا سال های آینده گریبان منطقه را بگیرد.
بروس ریدل می گوید نگرانی عمده عربستان استفاده احتمالی ایران از سلاح اتمی نیست. بلکه نگرانی عربستان اعتقاد آن است که ایران به دنبال برتری منطقه ای است و می خواهد از تروریسم برای براندازی به این هدف برسد. و از نظر عربستان، توافق اتمی و برداشتن تحریم ها علیه ایران، باعث می شود که ایران از حالت انزوا در آید و به درآمد بیشتری دست یابد و به همین خاطر جاه طلبی های ایران با توافق بیشتر می شود.
جان بولتون: اوباما موقعیت آمریکا را تضعیف کرد
جان بولتون در مؤسسه "آمریکن اینترپرایز" می نویسد، آمریکا در جریان مذاکرات هسته ای به شدت عقب نشینی کرد. وی با بیان این که این توافق را نمی توان تصحیح کرد یا دوباره به مذاکره گذاشت، می گوید با این حال این توافق را رئیس جمهوری جدید آمریکا باید فورا و به روشنی باطل کند.
این دیپلمات کهنه کار آمریکایی در ادامه می گوید، باراک اوباما موقعیت ایالات متحده را با عقب نشینی از تحریم های بین المللی و برداشتن محدودیت ها علیه دارایی هایی ایران و همچنین با تحمل رفتارهای تهران به طور اساسی تضعیف کرده است.
به عقیده جان بولتون، تهران این نظر را رد کرده است که تن دادن به خواسته های اتمی ایران باعث تغییر رفتارهای بین المللی اش خواهد شد و به همین خاطر رئیس جمهوری جدید آمریکا باید طرح سرنگونی آیت اﻟله در ایران را اجرا کند؛ طرحی که لازم است اجرا شود، اما بطور غیرضروری به دلیل اشتباهات آقای اوباما پیچیده شده است.
تریتا پارسی: توافق اتمی با ایران باید تقویت شود
تریتا پارسی در یادداشتی می نویسد با هدف جلوگیری از جنگ و دستیابی ایران به سلاح هسته ای توافق اتمی امضا شد و اکنون یک سال از آن گذشته است. او می گوید در آن زمان مخالفان علیه مذاکرات تلاش کردند، اما امروز صحبت از جنگ دیگر نیست و حتی دولت نتانیاهو نیز در این مورد سکوت کرده است.
رییس شورای ملی ایرانیان آمریکا در ادامه می گوید، موشه یعلون وزیر دفاع پیشین اسرائيل نیز چند هفته پیش اعلام کرد تا آینده ای که می شود پیش بینی کرد، خطری موجودیت اسرائیل را تهدید نمی کند.
تریتا پارسی همچنین می گوید، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل توافق اتمی با ایران را یک اشتباه تاریخی خوانده بود، اما امروز یک سال پس از توافق نه دنیا به آخر رسیده و نه ایران هژمون منطقه شده است.
به نوشته آقای پارسی، اعضای کنگره هم که اخیرا از اسرائیل دیدن کردند می گویند که اسرائيلی ها دیگر مانند گذشته هر نوع گفتگو در دیدارهایشان را به سمت خطر ایران هسته ای تغییر جهت نمی دهند.
وی در ادامه می گوید برای آنکه روابط ایران و آمریکا فراتر از توافق اتمی بهبود یابد، عناصر میانه رو هر دو کشور باید بیش از گذشته این توافق را تقویت کنند.
به گفته تریتا پارسی، نه هیلاری کلینتون و دونالد ترامپ اشاره ای نکرده اند که در مورد ایران سیاست اوباما را دنبال می کنند. خانم کلینتون وعده داده است که توافق را اجرا کند اما نه او نه ترامپ روشن نکرده اند که آنها این توافق را در برابر تحریم های جدید کنگره و یا دیگر اقداماتی که ممکن است به شکست توافق بیانجامد حفظ خواهند کرد.
آقای پارسی اضافه می کند که تیم کلینتون اشاره کرده که اولویت او بازسازی روابط با اسرائيل و عربستان و بازگرداندن اعتماد به آنها خواهد بود که ایالات متحده با اقدامات ایران در منطقه برخورد می کند. ترامپ نیز مشخص نیست که چه اقداماتی خواهد کرد. به گفته تریتا پارسی به خاطر همین موضوعات بسیاری از بانک ها به خاطر چالش های سیاسی آمریکا تجارت کردن با ایران را یک ریسک بالا می دانند که این خود برای حسن روحانی هزینه های سیاسی دارد.
به گفته تریتا پارسی اگر نفر بعد از باراک اوباما به روش های قبلی آمریکا در خاور میانه روی بیاورد، در حالی که تندروها در تهران نیز مانع تماس ایران با غرب شوند، فرصت های تاریخی پیش آمده از برجام هدر خواهد رفت.